FEN BİLGİSİ ÖĞRETMEN ADAYLARININ EKOLOJİK AYAK İZİ FARKINDALIK DÜZEYLERİNİN BELİRLENMESİ

Yıl 2023, , 116 - 134, 31.12.2023

Tuğçe Karakaş , Özgül Keleş

https://doi.org/10.35346/aod.1380479

Öz

Ekolojik ayak izi kavramı, sürdürülebilir gelişmenin göstergelerinden biridir. Sürdürülebilir gelişme için eğitimde anahtar bir rol oynamaktadır. Bu çalışmada, fen bilgisi öğretmen adaylarının ekolojik ayak izi farkındalık düzeylerinin farklı değişkenlere (sınıf düzeyi, anne-baba eğitim durumu, en uzun süre yaşanılan yerleşim birimi) göre belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu, 2019-2020 öğretim yılında bir devlet üniversitesinde 3. ve 4. sınıfta öğrenim gören 47 fen bilgisi öğretmen adayı oluşturmaktadır. Çalışmada veri toplama aracı olarak Coşkun (2013) tarafından geliştirilen “Ekolojik Ayak İzi Farkındalık Ölçeği” kullanılmıştır. Elde edilen nicel verilerin analizinde betimsel istatistik tekniklerinden t testi ve tek yönlü varyans analizi (ANOVA) kullanılmıştır. Elde edilen bulgular doğrultusunda, araştırmaya katılan öğretmen adaylarının ekolojik ayak izi farkındalık düzeyleri ile sınıf seviyesi arasında anlamlı farklılık gözlenmemiştir. Araştırmaya katılan fen bilgisi öğretmen adaylarının ekolojik ayak izi farkındalık düzeylerinde gıda alt boyutu ile baba eğitim düzeyi arasında, atıklar ile en uzun süre yaşanılan birim arasında, enerji ile anne eğitim durumu arasında anlamlı farklılık bulunmuştur. Araştırmaya katılan fen bilgisi öğretmen adaylarının en büyük ekolojik ayak izi bileşeni enerji alt boyutunda iken; en küçük ekolojik ayak izi bileşenin gıda alt boyutunda olduğu tespit edilmiştir. Bu bağlamda öğretmen adaylarının ekolojik ayak izleri ile ilgili farkındalık düzeylerinin artırılması konusunda eğitim fakültelerinde çalışmalar yapılması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Ekolojik ayak izi, sürdürülebilir gelişme için eğitim, fen bilgisi eğitimi, öğretmen adayları

DETERMINATION OF ECOLOGICAL FOOTPRINT AWARENESS LEVELS OF PRE-SERVICE SCIENCE TEACHERS

Öz

The concept of ecological footprint is one of the indicators of sustainable development. This concept plays a key role in education for sustainable development. In this study, it was aimed to determine the ecological footprint awareness levels of pre-service science teachers according to different variables (grade level, parental education level, longest lived settlement). The study group of the research consists of 47 pre-service science teachers studying in the 3rd and 4th grades at a state university in the 2019-2020 academic year. "Ecological Footprint Awareness Scale" developed by Coşkun (2013) was used as a data collection tool in the study. In the analysis of the quantitative data obtained, t-test and one-way analysis of variance (ANOVA) were used as descriptive statistical techniques. In line with the findings obtained, no significant difference was observed between the ecological footprint awareness levels of the pre-service science teachers participating in the study and the grade level. In the ecological footprint awareness levels of the pre-service science teachers participating in the study, a significant difference was found between the food sub-dimension and the level of father's education, between the wastes and the unit of residence for the longest time, and between the energy and the mother's education level. While the largest ecological footprint component of the pre-service science teachers participating in the study was in the energy sub-dimension; it was determined that the smallest ecological footprint component was in the food sub-dimension. In this context, it is recommended that studies should be carried out in faculties of education to increase the awareness levels of pre-service teachers about ecological footprints.

Anahtar Kelimeler

Ecological footprint, education for sustainable development, science education, pre-service teachers

Kaynakça

• Akıllı, H., Kemahlı, F., Okudan, K., & Polat, F. (2008). Ekolojik ayak izinin kavramsal içeriği ve Akdeniz Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi’nde bireysel ekolojik ayak izi hesaplaması, Akdeniz İkdisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 15, 1-25.
• Artvinli, A.; Aydın, R., & Terzi, İ. (2019). Pre-service teacher education at ecological footprint awareness: level of classroom teacher candidates. Osmangazi Journal of Educational Research, 6(1), 1-24.
• Bezeljak P, Scheuch M., & Torkar G. (2020). Understanding of sustainability and education for sustainable development among pre-service biology teachers. Sustainability, 12(17), 6892.
• Birand, A. (2016). Okul öncesi öğretmen adaylarının ekolojik ayak izi farkındalıkları ve çevre dostu davranışları. Yüksek Lisans Tezi, Yakın Doğu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Lefkoşa.
• Coşkun, I. (2013). Sınıf öğretmeni adaylarının ekolojik ayak izi farkındalık düzeylerinin belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Dawe, F. M. G., Vetter, A. & Martin, S. (2004). An overview of ecological footprinting and other tools and their application to the development of sustainability process: audit and methodology at Holme Lacy College, UK. International Journal of Sustainability in Higher Education, 5(4), 340-371.
• Demirer, T. (2021). Bilimsel senaryo temelli ekolojik ayak izi etkinliklerinin 8. Sınıf öğrencilerinin çevresel vatandaşlık düzeylerine etkisi. Yükske Lisans Tezi, Manisa Celal Bayar Üniversitesi, Manisa.
• Eraslan, Ş., & Seçme, D. (2021). Mimarlık Fakültesi öğrencilerinin ekolojik ayak izi farkındalık düzeyi. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 25(3), 481-49.
• Gottlieb, D., Vigoda-Gadot, E., Haim, A., & Kissinger, M. (2012). The ecological footprint as an educational tool for sustainability: A case study analysis in an Israeli public high school. International Journal of Educational Development, 32(1), 193-200.
• Gottlieb, D., Vigoda-Gadot, E., & Haim, A. (2013). Encouraging ecological behaviors among students by using the ecological footprint as an educational tool: A quasiexperimental design in a public high school in the city of Haifa. Environmental Education Research, 10(6), 131-145.
• Karaarslan, S.G. & Teksöz, G. (2020) Developing the systems thinking skills of pre-service science teachers through an outdoor ESD course. Journal of Adventure Education and Outdoor Learning, 20(49), 337-356.
• Güleç, S. (2022). 5E öğrenme modeli uygulamalarının ortaokul öğrencilerinin akademik başarılarına, ekolojik ayak izi farkındalıklarına ve sürdürülebilir çevreye yönelik tutumlarına etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas.
• Günal, N., Yücel Işıldar, G., & Atik, A.D. (2018). Üniversite öğrencilerinin ekolojik ayak izi azaltılması konusundaki eğilimlerinin incelenmesi. TÜBAV Bilim, 11(4), 34-46.
• Karakaş, H., Doğan, A., & Sarıkaya, R. (2016). Etkinlik temelli eğitimin üstün yetenekli öğrencilerin ekolojik ayak izi farkındalığına etkisi. International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 11(3), 1365-1386.
• Keleş, Ö. (2007). Sürdürülebilir yaşama yönelik çevre eğitimi aracı olarak ekolojik ayak izinin uygulanması ve değerlendirilmesi. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Keleş, Ö., Uzun, N., & Özsoy, S. (2008). Öğretmen adaylarının ekolojik ayak izlerinin hesaplanması ve değerlendirilmesi, Ege Eğitim Dergisi, 9(2), 1–14.
• Keleş, Ö., & Aydoğdu, M. (2010a). Fen bilgisi öğretmen adaylarının ekolojik ayak izlerini azaltma yolları konusundaki görüşleri. Türk Fen Eğitimi Dergisi, 7(3), 171-187.
• Keles, O., & Aydogdu, M. (2010b). Pre-service science teachers’ views of the ecological footprint: the startingpoints of sustainable living. Asia-Pacific Forum on Science Learning and Teaching, 11(2), December.
• Keleş, Ö. (2011). Öğrenme halkası modelinin öğrencilerin ekolojik ayak izlerini azaltmasına etkisi. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(3), 1143-1160.
• Lei, K., Hu, D., Wang, Z., Yu, Y., & Zhao, Y. (2009). An analysis of ecological footprint trade and sustainable carrying capacity of the population in Macao. International Journal of Sustainable Development & World Ecology, 16(2), 127-136.
• Liampa, V., Malandrakis, G.N., Papadopoulou, P. et al. (2019). Development and Evaluation of a Three-Tier Diagnostic Test to Assess Undergraduate Primary Teachers’ Understanding of Ecological Footprint. Res Sci Educ, 49, 711–736. DOI:10.1007/s11165-017-9643-1.
• Mageswary, K., Zurida, I., & Norita, M. (2013). Pre-service teachers' understanding and awareness of sustainable development concepts and traditional environmental concepts. Asia Pacific Journal of Educators and Education, 28, 117-130.
• Meyer, V. (2005). The ecological footprints as an enviromental education tool for knowledge, attitude and behaviour changes towards sustaniable living. Mater of Thesis, University of South Africa.
• O’Gorman, L., & Davis, J. (2013) Ecological footprinting: its potential as a tool for change in preservice teacher education. Environmental Education Research, 19(6), 779-791. Öztürk, G. (2010). İlköğretim 7. sınıflarda çevre eğitimi için ekolojik ayak izi kavramının kullanılması ve değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Paige, K. (2017). Educating for sustainability: environmental pledges as part of tertiary pedagogical practice in science teacher education, Asia-Pacific Journal of Teacher Education, 45(3), 285-301. DOI: 10.1080/1359866X.2016.1169504.
• Ryu, H. C. & Brody D. S. (2006). Examining the Impacts of a Graduate Course on Sustainable Development Using Ecological Footprint Analysis. International Journal of Sustainability in Higher Education, 7(2), 158-175.
• Sivrikaya, Ş. (2018). Fen Bilgisi ve Türkçe öğretmen adaylarının ekolojik ayak izi farkındalık düzeylerinin belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
• Turkis, S. & Çil, E. (2017). Çevre eğitimi dersinin öğretmen adaylarının ekolojik ayak izi boyutuna etkisi Kesit Akademi Dergisi, 12, 174-179.
• WWF. (2022). Yaşayan Gezegen Raporu 2022-Doğa ile uyumlu bir toplum inşa etmek Almond, R.E.A., Grooten, M., Juffe Bignoli, D. & Petersen, T. (Eds). WWF, Gland, İsviçre. Erişim adresi: https://wwftr.awsassets.panda.org/downloads/lpr_2022_tr_kck_.pdf?12800/Yasayan-Gezegen-Raporu-2022.
• UNECE. (2012). Learning for the future: Competencies in Education for Sustainable Development. Erişim adresi: https://unece.org/fileadmin/DAM/env/esd/ESD_Publications/Competences_Publication.pdf.
• Ünlü, B. A. (2021). Okul öncesi eğitim kurumuna devam eden 5 yaş grubu çocuklara uygulanan Stem eğitim programının ekolojik ayak izi farkındalığına etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Aksaray Üniversitesi, Aksaray.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Yıldız, E. (2014). Fen ve teknoloji öğretmen adaylarının ekolojik ayak izi farkındalık düzeylerinin belirlenmesi ve değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Yıldız, E., & Selvi, M. (2015). Fen bilimleri öğretmen adaylarının ekolojik ayak izleri ve ekolojik ayak izini azaltma yolları konusundaki görüşleri. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35(3), 457-487.
• Wackernagel, M. (1994). Ecological footprint and appropriated carrying capacity: a tool for planning toward sustainability. Ph.D. Thesis, The University of British Columbia.
• Wada, Y., Izumi, K., & Mashiba, T. (2007). Development of a web-based personal ecological footprint calculator for the Japanese. International Ecological Footprint Conference, 8-10 May. Cardiff.