The Recent Trajectory of New Generation Cooperatives at the Intersection of Creating an Alternative Public Sphere and Food Sovereignty Ideals: The Case of Kadıköy Cooperative

Yıl 2024, Cilt: 16 Sayı: 3, 504 - 539, 19.10.2024

İrem Soysal Al

https://doi.org/10.53376/ap.2024.18

Öz

This article discusses how “new generation” urban food cooperatives in Turkey attempt to build an alternative public space and organizational/political rationality and what these efforts signify in the context of food sovereignty movement. It draws on data from fifteen in-depth interviews and participant observations conducted during field studies in 2018-2019 and 2024. Kadıköy Cooperative emerged as a pioneering actor in this field with a horizontal and participatory organizational model between 2018 and 2020. Thus, this paper focuses on the Kadıköy Cooperative case and, based on this example, examines how the political, economic, and social dynamics of recent years have influenced new-generation food cooperatives in Turkey on their path toward these ideals. It presents the efforts and current operations of these cooperatives to engage citizens in food politics from a comparative perspective. It discusses their existence and symbolic importance by listening to the voices of their participants. Due to the decline in interest in these cooperatives after 2020 and the lack of sociological analyses on the trajectory of these organizations, this article aims to provide an original contribution to the field.

Anahtar Kelimeler

New Generation Cooperatives, Food Sovereignty, Alternative Public Space, Kadıköy Cooperative, Horizontal Organizations

Etik Beyan

Yayına temel oluşturan bu saha çalışması, Maltepe Üniversitesi’nde 2 Mayıs 2024 tarihinde yapılan Etik Kurulu toplantısında değerlendirilmiş ve etik ilkelere uygun olduğuna 2024/09-12 karar numarası ile oybirliğiyle karar verilmiştir. Bu makalenin ilk kısmında Doç. Dr. Burak Gürel’in danışmanlığında Koç Üniversitesi’nde 2020’de yazdığım doktora tezimdeki sahadan ve tartışmalardan konu bağlamında faydalanılmıştır.

Yeni Nesil Kooperatiflerin Alternatif Kamusal Alan Açma ve Gıda Egemenliği İdeallerinin Kesişiminde Son Yıllardaki Seyri: Kadıköy Kooperatifi Örneği

Öz

Bu makale, Türkiye’de kentli “yeni nesil” gıda kooperatiflerinin nasıl bir alternatif kamusal alan ve örgütlenme/siyaset rasyonalitesi inşa etmeye çalıştığını ve bu bağlamda halkların gıda egemenliğini örmede nasıl bir rolleri olduğunu ele almaktadır. Bu tartışmaları 2018-2019 döneminde ve 2024’te gerçekleştirilen on beş derinlemesine görüşme ve katılımcı gözleme dayanan saha çalışmalarının ışığında yapmaktadır. Yatay ve katılımcı bir alternatif örgütlenme modeli ile gıda egemenliği hareketinde kendini konumlandıran Kadıköy Kooperatifi 2018-2020 yıllarında gıdayı vesile edinerek alternatif kamusal alan açmaya çalışan alandaki öncü aktörlerden biridir. Bu sebeple, bu makale Kadıköy Kooperatifi deneyimine odaklanmakta ve bu örnekten yola çıkarak son yıllarda Türkiye’deki siyasi, ekonomik ve toplumsal dinamiklerin bu kooperatifleri ideallerine giden yolda nasıl etkilediğini irdelemektedir. Bu kooperatiflerin yurttaşları gıda siyasetine dahil etme çabalarını ve mevcut işleyişlerini kıyaslamalı bir perspektifle ortaya koymakta, bu örgütlenmelerin varlığını ve simgesel önemini katılımcılarının sözlerine kulak vererek tartışmaktadır. 2020 sonrasında bu kooperatiflere olan ilginin azalması ve bu örgütlenmelerin seyrine dair sosyolojik analizlerin yetersiz olması sebebiyle bu makale alana özgün bir katkı sunmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Yeni Nesil Kooperatifler, Gıda Egemenliği, Alternatif Kamusal Alan, Kadıköy Kooperatifi, Yatay Örgütlenmeler

Kaynakça

• Atalan-Helicke, Nurcan ve Bürge Abiral (2021), “Alternative Food Distribution Networks, Resilience, and Urban Food Security in Turkey During the COVID-19 Pandemic”, Journal of Agriculture, Food Systems, and Community Development, 10 (2): 89-104.
• Abiral, Bürge ve Nurcan Atalan-Helicke (2020), “Trusting Food Supply Chains During the Pandemic: Reflections from Turkey and the US”, Food and Foodways, 28 (3): 226-236.
• Adaman, Fikret ve Ahmet Akkoç (2023), Gıdanın Politik Ekolojisi (İstanbul: Metis Yayınları).
• Akçay, Eylem ve Umut Kocagöz (2018), “Bir Siyaset Rasyonalitesi Olarak Müşterekleştirme”, Felsefelogos, 68: 31–41.
• Akder, Hasan (2011), “How to Dilute and Agricultural Reform: Direct Income Subsidy Experience in Turkey (2001-2008)”, Karapınar, Barış, Fikret Adaman ve Gökhan Özertan (Der.), Rethinking Structural Reform in Turkish Agriculture: Beyond the World Bank’s Strategy (New York: Nova Science Publishers): 47-63.
• Alonso-Fradejas, Alberto, Saturnino M. Borras Jr., Todd Holmes, Eric Holt-Giménez ve Martha Jane Robbins (2015), “Food sovereignty: Convergence and contradictions, conditions and challenges”, Third World Quarterly, 36 (3): 431–448.
• Aydın, Zülküf (2010), “Neo-Liberal Transformation of Turkish Agriculture”, Journal of Agrarian Change, 10 (2): 149–187.
• Aysu, Abdullah (2019), Kooperatifler (İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi).
• Bora, Tanıl (2017), “Toplum, Kamu, Halk, Millet”, https://birikimdergisi.com/haftalik/8269/toplum-kamu-halk-millet (15.07.2024).
• Breen, Lauren (2007), “The Researcher ‘In the Middle’: Negotiating the Insider/Outsider Dichotomy”, The Australian Community Psychologist, 19 (1): 163-174.
• Denzin, Norman K. ve Yvonna S. Lincoln (2018), The Sage Handbook of Qualitative Research (Los Angeles: Sage Publications).
• ENAG (2024), https://enagrup.org/ (23.07.2024).
• Felski, Rita (1989), “Feminist Theory and Social Change”, Theory, Culture & Society, 6 (2): 219-240.
• Fırat, Begüm Özden ve Fırat Genç (2014), “Strateji Tartışmasına Katkı: Müşterekler Politikasının Güncelliği”, Başlangıç Dergisi.
• Fraser, Nancy (1990), “Rethinking the Public Sphere: A Contribution to the Critique of Actually Existing Democracy”, Social Text, 25/26: 56–80.
• Gürel, Hüseyin (2019), Food Sovereignty Movement in Turkey: The Case of Kadıkoy Cooperative (Yüksek Lisans Tezi) (İstanbul: Bilgi Üniversitesi).
• Habermas, Jürgen (1974), “The Public Sphere: An Encyclopedia Article (1964)”, New German Critique, 3: 49–50.
• Harmanşah, Rabia ve Z. N. Nahya (2018), Etnografik Hikâyeler: Türkiye’de Alan Araştırması Deneyimleri (İstanbul: Metis Yayınları).
• Holt-Giménez, E. (2006), Campesino a campesino: voices from Latin America's farmer to farmer movement for sustainable agriculture (Food First Books).
• İnce, Ayça ve Zeynep Kadirbeyoğlu (2020), “The politics of food: Commoning practices in alternative food networks in Istanbul”, Özkan, Deryan ve Güldem Baykal Büyüksaraç (Der.), Commoning the City: Empirical Perspectives on Urban Ecology, Economics and Ethics (New York: Routledge).
• Kadirbeyoğlu, Zeynep ve İrem Soysal Al (2023), “Kentsel Mekânlarda Gıda: Sorunlar ve Çözüm Arayışları”, Adaman, Fikret ve Sena Akkoç (Der.), Gıdanın Politik Ekolojisi (İstanbul: Metis Yayınları): 149-165.
• Karakaya, Emel (2016), Agro Food System Transitions? Exploring Alternative Agro Food Initiatives in İzmir, Turkey (Doktora Tezi) (İzmir: İzmir Institute of Technology).
• Keyder, Çağlar ve Zafer Yenal (2013), Bildiğimiz Tarımın Sonu: Küresel Iktidar ve Köylülük (İstanbul: İletişim Yayınları).
• Kocagöz, Umut ve Doğançayır, C. M. (2017), “Operationalizing Food Sovereignty: A critical approach from an ongoing experiment in Turkey”, Conference Paper, The Future of Food and Challenges for Agriculture in the 21st Century, Spain.
• Lassiter, Luke E. (2005), The Chicago Guide to Collaborative Ethnography (University of Chicago Press).
• McMichael, Philip (2016), Development and Social Change: A Global Perspective (Los Angeles: Sage Publications).
• Nizam, Derya (2021), Yeni Nesil Kooperatifler: Topluluk, Aidiyet ve Yer-Temellilik (İstanbul: Oğlak Yayıncılık).
• Nyéleni Deklarasyonu (2007), https://www.nyeleni.org/spip.php?article290 (10.07.2024).
• Oba, Beyza ve Zeynep Özsoy (2023), Food Politics, Activism and Alternative Consumer Cooperatives (Bristol: Policy Press).
• Öngel, F. Serkan ve Uygar Dursun Yıldırım (Der.) (2021), Şirketlerden Kooperatiflere Rekabetten Dayanışmaya (İstanbul: NotaBene Yayınları).
• Öngel, F. Serkan ve Uygar Dursun Yıldırım (Der.) (2019), Krize Karşı Kooperatifler: Deneyimler, Tartışmalar, Alternatifler (İstanbul: Notabene).
• Öz, Özlem ve Zühre Aksoy (2023), Food Co-operatives in Turkey: Building Alternative Food Networks (London: Routledge).
• Sivil Toplum Geliştirme Merkezi (2023), “CIVICUS Sivil Toplumun Durumu Raporu”, https://stgm.org.tr/en/civicus-2023-report-published-civic-space-continues-fight-repression-new-tactics (10.08.2024).
• Soysal Al, İrem (2020a), The Nascent March of “New-Generation” Food Initiatives in the Emerging Struggle for Food Sovereignty in Turkey (Yayımlanmamış Doktora Tezi) (İstanbul: Koç Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Enstitüsü).
• Soysal Al, İrem (2020b), “The Promising Momentum and Collective Practices of the Recently Expanding Network of Consumer-Led Ecological Food Initiatives in Turkey”, İstanbul University Journal of Sociology, 40 (1): 129-162.
• Soysal Al, İrem ve Bermal Küçük (2019), “In-between anxiety and hope: Trusting an alternative among ‘alternatives’ in the (post) organic food market in Turkey,” The International Journal of Sociology of Agriculture and Food, 25 (2): 173–190.
• Soysal Al, İrem (2017), “Quotidian Realities of Organic Mothering in Turkey”, Cambridge University Press, 57: 61-84.
• Spivak, Gayatri Chakravorty (1988), “Can the Subaltern Speak?”, Nelson, Gary ve Larry Grossberg (Der.), Marxism and the Interpretation of Culture (Urbana/Chicago: University of Illinois Press).
• Tarım ve Orman Bakanlığı (2020), https://tarimorman.gov.tr/Konular/Bitkisel-Uretim/Organik-Tarim/Istatistikler (17.07.2024).
• TCMB (2024), https://www.tcmb.gov.tr (22.07.2024).
• TÜİK (2019), https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Tuketici-Fiyat-Endeksi-Haziran-2019-30854 (17.07.2024).
• TÜİK (2024a), https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Tarimsal-Girdi-Fiyat-Endeksi-Nisan-2024-53468 (17.07.2024).
• TÜİK (2024b), https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Tar%C4%B1m-%C3%9Cr%C3%BCnleri-%C3%9Cretici-Fiyat-Endeksi-Haziran-2024-53483&dil=1 (17.07.2024).
• Yılmaz, Alper, Bertan Toydemir, Cem Keskin, Ceyhun Yıldırım, Evren Kocabıçak, Emrah Elhan, Fırat Seymen, Gözde Kalyoncu, Haşim Kılıç, Kadim Fırat, Melis Özbakır, Murad Mıhçı, Necdet Ülker, Nurgül Bulut, Nurgül Elhan, Özgür Sertaç Günay, Turan Yıldırım, Üzeyir Uludağ, Volkan Bulut, Kadıköy Kent Dayanışması, Kadıköy Kooperatifi ve Karşı Lig (2020), Yeniden İnşa Et: Caferağa ve Yeldeğirmeni Dayanışmaları Yatay Örgütlenme Deneyimi (İstanbul, Notabene).