Türkiye’de Erken İslam Mimarisi Eğitimindeki Kaynakların Yetersizliği Sorunu –III Örnek 11-16

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 2, 159 - 188, 30.08.2024

Fettah Aykaç

https://doi.org/10.52115/apjir.1491604

Öz

İlahiyat Fakülteleri ve İslami İlimler Fakültelerinin müfredatında bulunan İslam Sanatları Tarihi derslerinin ilk haftalarında işlenen Erken İslâm Mimarisi alanında yetmiş yılı aşkın bir süredir yazılı ve görsel malzeme sorunu yaşanmaktadır. 1950’lerde bu soruna yabancı dil bilen birkaç hocanın Avrupa dillerinden yaptıkları özet tercüme yayınlar yoluyla çözüm bulunmaya çalışılarak günümüze kadar mevcut birkaç kaynak kitap ve ansiklopedi maddeleri yoluyla dersler devam ettirilmiştir. Ancak özellikle iki binli yıllardan itibaren erken İslâm mimarisi alanıyla ilgili az sayıda da olsa farklı araştırmaların yayınlanmış ve bu alanla ilgili önceki yıllarda yapılmış yayınlar ile ansiklopedi maddelerinde verilen bilgilerde tutarsızlıklar sorgulanmaya başlanmıştır. Buna ilave olarak bazı mutedil Avrupalı oryantalistlerin yayınları da önceki bazı erken İslâm mimarisine olumsuz yaklaşan oryantalistlerin yayınlarındaki çelişkileri ortaya koymuş olması bu alana ilginin artmasına yardımcı olmuştur. Bunun sonucu olarak ta bu alanla ilgili ilave çeşitli yardımcı yayınlar yapılmaya veya bazı Türk İslam Mimarisi ile ilgili yayınların ön kısmında erken İslâm mimarisi eserleri hakkında bilgi ve görsellere yer verilmeye başlanmıştır. Bu tür yeni bilgi ve görsellerin yayılmaya başlamasıyla da önceki yardımcı kaynaklarda önemli bilgi ve görsel hataları bulunduğu netlik kazanmıştır. Seri halinde düzenlenen makalelerin ilk ikisinde on önemli yayının konuyla ilgili içerikleri tanıtılmıştı. Serinin üçüncüsü olan bu araştırma makalesinde ise Türkiye’de bu alanda yapılmış üçüncü grup altı önemli yayının muhtevalarında mevcut olan eksikler ile oryantalist etkileri bu alandaki son güncel bilgiler ışığında karşılaştırmalı olarak incelenerek akademisyen ve genç araştırmacıların dikkatine sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Erekn İslam mimarisi, Kâbe, Mescid-i nebevî, İlk Büyük Mescitler, Creswell

Etik Beyan

Bu Araştırma Makalesinin Kendi çalışmam olduğunu taahhüt ederim. Aksi ispatlandığında her türlü sorumluluğu kabul ettiğimi beyan ederim

Destekleyen Kurum

YOK

Teşekkür

YOK

Kaynakça

• Bulut, Yücel. Oryantalizmin Kısa Tarihi, İstanbul: 2004.
• Caetani, L., İslâm Tarihi, (Annali delll Islam) (Çev. H. Cahit Yalçın), İstanbul: 1924.
• Can, Yılmaz- Recep Gün. Türk İslâm Sanatları ve Estetiği, Kayıhan Yay., İstanbul: 2006.
• Creswell, K.A.C., A Short Account of Early Muslim Architecture, Middlessex, UK: 1958.
• Creswell, K.A.C., Early Muslim Architecture, Umayyads, Early Abbâsîds & Tolunids, Second Edition, Volume I, Part I, Hacker Art Books, New York: 1969/1979.
• Creswell, K.A.C.- ALLAN, James W., A Short Account of Early Muslim Architecture, Scolar Press, Aldershot, [UK]: 1989.
• Çetin, Yusuf (Ed.). Türk İslâm Sanatları Tarihi, Lisans Yay., İstanbul: 1.Basım 2021.
• Eyice, Semavi. “Cami”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. VII, İstanbul: 1993.
• Grabar, Oleg. İslâm Sanatının Oluşumu, (Çev. Nuran Yavuz), Hürriyet Vakfı Yay., İstanbul: 5.Baskı, 1988/ Kalan Yay., İstanbul: 2010.
• Hıllenbrand, Robert. İslâm Sanatı ve Mimarlığı, İstanbul: 2005.
• Hoag, John D., Islamic Architecture, New York: 1997.
• İbrahimgil, Mehmet Zeki. Lise Sanat Tarihi-2, Koza Yayın Dağıtım, Ostim, Ankara: 2012.
• Nebi Bozkurt-M. Sabri Büyükaşcı. “Mescid-i Nebevî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Mescid-i Nebevî”, XXIX, İstanbul:2004.
• Sauvaget, J., La Mosquee Omeiyade De Medine, Paris: 1947.
• Şevket, Yıldız. Oryantalizm ve İslâm Tarihine Oryantalist Yaklaşımlar, Bursa: Uludağ Üniv. İslâm Tarihi ve Sanatları Anabilim Dalı İslâm Tarihi Bilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2002.
• Kızıl, Fatma, Oryantalist Paradigmaya Taraf Olmak, http://sonpeygamber.info/ oryantalist- paradigmaya-tarafolmak (Yayım Tarihi: 27.09.2011),
• Encylopedia of Islam (1908-1938), Prepared by A Number of Orientalists, Edited by an Editorial Committee consisting of H.A.R. Gibb, J. H. Kramers, E. Levi Provençal, J. Schacht, B.Lewis, Ch. Pellat and Leiden, under the Patornage of The Union of Academics, E. J. Brill, Netherland: 1979-2002 (also, 1938, 1960, 1967).
• İslâm Ansiklopedisi [Leiden], Milli Eğitim Basımevi, C.1, 5, 6, 8 İstanbul: 1940-1987/ (2.baskı 1978-1987. [İslâm
• Ansiklopedisi (1940-1987), İslâm Ȃlemi Tarih, Coğrafya, Etnografya ve Bibliyografya Lugati İslâm
• Ansiklopedisi, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Millî Eğitim Basımevi, İstanbul, I-XII, Beşinci Baskı, 1978- 1987].
• Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları ilgili maddeler, 1987-2014.