Geç Dönem Osmanlı Mimarisi Duvar Resimlerinde Bazı Dokuma Tasviri Örnekleri Ve Düşündürdükleri

Yıl 2016, , 19 - 29, 08.12.2016

Abdülhamit Tüfekçioğlu , İlker Gümüş

https://doi.org/10.34242/akmbaris.2019.72

Öz

Türk – İslam medeniyetinin eski sanat kollarından birini oluşturan dokumacılık, örtünme ve soğuktan korunma gibi ihtiyaçlar neticesinde ortaya çıkmış ve ilerleyen süreçte insanın yaşadığı çevreyi güzelleştirme isteğiyle kendine farklı kullanım alanları bularak, günümüze ulaşmıştır. Dokuyan kişi ya da kişilerin ananelerini, duygu ve düşüncelerini yansıtan motiflerin yanı sıra çevrede görüp beğenilen nesnelerin de stilize ya da yarı stilize şekillerle işlendiği dokumalar, göçler, savaşlar, ticaret ve kültürlerarası alışverişlerle coğrafyalar arası geçiş sağlayarak, geniş kitlelere hitap etmiştir. Üzerlerinde barındırdıkları motifleri ve kompozisyonlarıyla Avrupalı ressamların da ilgisini çeken dokumalar, onlar tarafından ortaya konan tablolarda kendine yer bulmuştur. Bu şekilde resim sanatına giren dokuma zamanla duvar süslemeciliğinde de kendini göstermiştir. Batı resminde sevilerek kullanılan bu motif, Osmanlı Devleti’nin 18. Yüzyıldan itibaren çeşitli alanlarda olduğu gibi süsleme alanında da Batı sanatının etkisine girmesiyle, Osmanlı duvar süslemeciğinde nesnel bir bezeme olarak kendine yer bulmuştur. Bu çalışmada, Aydın, İzmir, Denizli ve Nevşehir illerinde yer alan dini ve profan yapılarda tespit edilen dokuma tasvirli duvar resimleri tanıtılmış ve söz konusu örnekler, Anadolu’nun farklı yerlerindeki mimari yapılarda karşılaşılan dokuma tasvirleriyle kıyaslanarak, dokumaların duvar resmindeki yeri ifade edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

dokuma, halı, kilim, seccade, duvar resmi

Kaynakça

• Arel, A., “Aydın ve Yöresinde Bir Ayan Ailesi ve Mimarlık; Cihanoğulları”, Osmanlı’dan Cumhuriyete Problemler, Araştırmalar, Tartışmalar, Sempozyumu, Ankara 1993, s.184221.
• Arel, A., “Cincin Köyünde Cihanoğullarına Ait Yapılar”, V. Araştırma Sonuçları Toplantısı I, Ankara, Nisan 1987. s.43-76. Arık, R., “Sanatta Batılılaşma Sürecinde Balkan Anadolu Beraberliği”, Balkanlarda Kültürel Etkileşim ve Türk Mimarisi Sempozyumu Bildirileri, 17-19 Mayıs 2000, Şumnu (Bulgaristan), C. I, Ankara, 2001, 71-96.
• Arık, R., Batılaşma Dönemi Anadolu Tasvir Sanatı, Ankara, 1988. Aytaç A., “Oryantalist Ressam Jean-Leon Gerome’nin Tablolarında Tasvirlenmiş Türk El Dokumaları”, Turan Stratejik Araştırmalar Merkezi, C.4, S.13, 2012, s.97-104.
• Aytaç A., “Türk Medeniyetinde Dokuma Kültürü ve Yabancı Resim Sanatı Üzerindeki Tarihsel Yeri”, 38. Icanas Uluslar arası Asyave Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi Bildirileri, Ankara, I., 2008, s.203-220. Başkan, S., Başlangıcından Cumhuriyet Dönemine Kadar Türklerde Resim, Ankara, 2009.
• Birol, İ., – Derman, Ç., Türk Tezyini Sanatlarında Motifler, İstanbul, 2004. Boz, L., “Ladik Type Carpets in a 19th Century Painting – The Departure of the Prodigal Child from Venice by James Tissot”, Carpet Collector, 1/2016, s.60-63, Hamburg 2016. Çakmak Ş., Denizli İli’ndeki Türk Anıtları Camiler (Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Arkeoloji ve Sanat Tarihi Anabilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) İzmir 1991.
• Erzen Jale N., “Duvar Resmi”, Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, I, İstanbul, 1997, s. 488-490. Gümüş İ., Cihanoğlu Ailesine Ait Mimari Eserler, (Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sos.Bil. Ens.
• SanatTarihi Anabilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Van 2015. Koçarlı Guide, Koçarlı Kaymakamlığı Kültür Yayını, İzmir, 2001.
• Kuşoğlu, Z., Dünkü Sanatımız Kültürümüz, İstanbul 1994. Naza-Dönmez, E., “Denizli-Tavas ve Çevresi Camileri Ön Araştırması”, Uluslararası Denizli ve Çevresi Tarih ve Kültür Sempozyumu Bildirileri, 2006 Denizli, s.174-180.
• Renda G., Batılılaşma Döneminde Türk Resim Sanatı, Ankara, 1977. Sözen M. – Tanyeli U., Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü, İstanbul, 2011. Sözlü, H., “Balıkesir Burhaniye’de Ağacık Köyü Cami ve Tasvirleri”, Turkısh Studıes, V. 9/1, 2014, s.495-.508.
• Şener, D., XVIII. ve XIX. Yüzyıllarda Anadolu Duvar Resimleri, (Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara 2011.
• Tekinalp, P.Ş., “Batılılaşma Dönemi Duvar Resmi”, Türkler, C. XV. Ankara, 2002, s.718-730. Turani A., Sanat Terimleri Sözlüğü, İstanbul, 1993. Uçar, M., Arnavutluk’taki Osmanlı Dönemi Mimarisinde Süsleme, (Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı Yayımlanmamış Doktora Tezi) Van 2013.
• Ülkü, O., “Osmanlı Mimarisinde Manzara Resimleri Süslemeciliği Bağlamında Koçarlı-Cincin Köyü Cihanoğlu Hacı Abdülaziz Efendi Camii Duvar Süslemelerinin Değerlendirilmesi”, Sanat Tarihi Dergisi. XXV/2, s.277-293, İzmir 2016.
• Üstünipek M. –Üstünipek Ş., Sanat Tarihine Giriş, İstanbul, 2012.