Araştırma Makalesi
Yıl 2020,
, 42 - 55, 25.06.2020
Öz
El sanatları milletlerin kültür tarihinde önemli bir yere sahiptir. Dokumacılık ise dünyanın en eski
sanatlarından birisidir. Zemin tekstilleri içerisinde Türk dokumalarının tarihi kökeni çok eskidir. Türkler
gittikleri her yere kültürlerini de taşımışlardır. Hayvancılıkla uğraşan eski Türklerin kültürlerinde de
doğal olarak dokumacılık sanatı önemli olmuştur. Bu dokumalar aynı zamanda milli kültür ürünüdür.
Orta Asya kökenli Türk dokumaları günümüze kadar önemini korumuştur. Kilim, halı kadar dayanıklı
değildir. Daha çok 15. yüzyıl ve sonrasına ait örnekler günümüze gelmiştir. Yakın coğrafyalarda yaşayan
Gürcülerin ve Türklerin kültürel bir etkileşim içerisinde olmaları çok doğaldır. Dokumacılık sanatında
yüzyıllardır önemli eserler üreten Türkler, başka milletlerin kültürlerini de etkilemiştir.
Asıl ataları Hititler ve Subarlar olan Gürcüler güney Kafkasya’da Karadeniz’in doğu kenarında
yer alan coğrafyada etkili bir kültüre sahiptirler. Gürcüler eskiden beri Güney Kafkasya, Karadeniz
ve Hazar Gölü (Denizi) arasında bulunan topraklarda yaşamışlardır. Gürcülerin yaşadığı topraklar
tarihte bazı zamanlarda Hun, Hazar, Kıpçak, Selçuklu ve Osmanlı gibi Türk devletlerinin egemenliği
altında kalmıştır. Gürcistan, Türk dünyası ve Türkiye’nin de var olduğu bir coğrafyadadır. Dolayısıyla
Gürcistan ve Türkiye’de ortak kültürel izlere de rastlanmaktadır. Kilimler ortak kültürel işaretlere
sahiptir. Gürcistan ve Anadolu Türk kilimlerinde de benzer motifler vardır. Gürcistan’da dokunan
bütün kilimlerde bu benzerlik kolayca görülmektedir. Bu benzerlik sadece motiflerde yoktur. Dokuma
tekniği olarak da Gürcü kilimleri Türk dokumalarıyla aynıdır.
Bu araştırmada Gürcistan kilimlerinden yedi tanesi incelenecektir. Söz konusu olan kilimler
Batum ve Tiflis’te evlerde ve iş yerlerinde tespit edilmiştir. Bu yedi adet kilim dört farklı desen şemasından
oluşmaktadır. Araştırmada Gürcistan kilimlerinin desen ve teknik yönleri ele alınacaktır.
Konya ve Gürcistan kilimleri arasındaki desen, renk özellikleri daha çok motif bakımından karşılaştırılacaktır.
sanatlarından birisidir. Zemin tekstilleri içerisinde Türk dokumalarının tarihi kökeni çok eskidir. Türkler
gittikleri her yere kültürlerini de taşımışlardır. Hayvancılıkla uğraşan eski Türklerin kültürlerinde de
doğal olarak dokumacılık sanatı önemli olmuştur. Bu dokumalar aynı zamanda milli kültür ürünüdür.
Orta Asya kökenli Türk dokumaları günümüze kadar önemini korumuştur. Kilim, halı kadar dayanıklı
değildir. Daha çok 15. yüzyıl ve sonrasına ait örnekler günümüze gelmiştir. Yakın coğrafyalarda yaşayan
Gürcülerin ve Türklerin kültürel bir etkileşim içerisinde olmaları çok doğaldır. Dokumacılık sanatında
yüzyıllardır önemli eserler üreten Türkler, başka milletlerin kültürlerini de etkilemiştir.
Asıl ataları Hititler ve Subarlar olan Gürcüler güney Kafkasya’da Karadeniz’in doğu kenarında
yer alan coğrafyada etkili bir kültüre sahiptirler. Gürcüler eskiden beri Güney Kafkasya, Karadeniz
ve Hazar Gölü (Denizi) arasında bulunan topraklarda yaşamışlardır. Gürcülerin yaşadığı topraklar
tarihte bazı zamanlarda Hun, Hazar, Kıpçak, Selçuklu ve Osmanlı gibi Türk devletlerinin egemenliği
altında kalmıştır. Gürcistan, Türk dünyası ve Türkiye’nin de var olduğu bir coğrafyadadır. Dolayısıyla
Gürcistan ve Türkiye’de ortak kültürel izlere de rastlanmaktadır. Kilimler ortak kültürel işaretlere
sahiptir. Gürcistan ve Anadolu Türk kilimlerinde de benzer motifler vardır. Gürcistan’da dokunan
bütün kilimlerde bu benzerlik kolayca görülmektedir. Bu benzerlik sadece motiflerde yoktur. Dokuma
tekniği olarak da Gürcü kilimleri Türk dokumalarıyla aynıdır.
Bu araştırmada Gürcistan kilimlerinden yedi tanesi incelenecektir. Söz konusu olan kilimler
Batum ve Tiflis’te evlerde ve iş yerlerinde tespit edilmiştir. Bu yedi adet kilim dört farklı desen şemasından
oluşmaktadır. Araştırmada Gürcistan kilimlerinin desen ve teknik yönleri ele alınacaktır.
Konya ve Gürcistan kilimleri arasındaki desen, renk özellikleri daha çok motif bakımından karşılaştırılacaktır.
Kaynakça
- Acar, Belkıs (1982). Kilim, Cicim, Zili, Sumak, Türk Düz Dokuma Yaygıları, İstanbul.
- Akpınarlı, H. Feriha ve Arslan, Pınar (2017). “Dokumacılığın Yerel Kalkınma Projeleri ile Yaşatılması Örneği; Üzümlü Dastar Dokumalar”, IX. Uluslararası Türk Sanatı, Tarihi ve Folkloru Kongresi/Sanat Etkinlikleri (IX. International Turkic Art, History and Folklore Congress/Art Activities), (Editör: Ahmet AYTAÇ), Bayındır-İzmir,s. 17-22.
- Aytaç, Ahmet (2008). Konya Müzelerinde Bulunan Yöre Halılarının Renk Ölçümü ve Yüzey Tasarımlarının Değerlendirilmesi, Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Tekstil tasarımı ABD Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara, 2008.
- Aytaç, Ahmet (2007). “Makedonya Devlet Müzesi’nde Sergilenen Kilimlerin Teknik ve Desen Özellikleri”, S. Ü. Selçuklu Araştırmaları Merkezi I. Uluslararası Türk El Dokumacılığı Kongresi Bildirileri Konya, s. 51-58.
- Aytaç, Ahmet (2003). Hotamış Türkmen Kilimi, Konya.
- Aytaç, Ahmet (2009). Konya-Ilgın Yukarı Çiğil Kilimleri, Konya.
- Erbek, Güran (1995). Anatolian Kilims, C: 1-2, Ankara.
- Gül, Muhittin (2009). “Türk-Gürcü İlişkileri ve Türkiye Gürcüleri”, SAÜ Fen Edebiyat Dergisi, S: 1, s. 75-108.
- Kutlu, M. Muhtar (1987). Savaklı Türkmenlerde Göçer Hayvancılık, Ankara.
- Ölmez, Filiz Nurhan ve Çotaoğlu, Canan (2013). “Türkiye’de Tekstil Sanatı ve Kadın Sanatçılar”, İnönü Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, Malatya, S: 2(2), s. 95-112.
- Özay, Sühendan (2005). Dünden Bugüne Dokuma Resim Sanatı, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. Özkan, Nevzat (2007). Türk Dilinin Yurtları, Ankara.
- Sağnızade, Rusudan, Peıkrığvılı, Jujuna ve Çımke, Harun (2015). Gürcü Dili Sesbilim-Biçimbilim (Editör, İlyas Üstünyer), Rize.
- Tellioğlu, İbrahim (2009). XI-XIII. Yüzyıllarda Türk-Gürcü İlişkileri, Trabzon.
- Uyanık, Seval ve Oğulata, R. Tuğrul (2013). “Türk Tekstil ve Hazır Giyim Sanayiinin Mevcut Durumu ve Gelişimi”, Tekstil ve Mühendis, S: 20 (92), İzmir, s. 59-78.
- https://tr.wikipedia.org/wiki/Gürcistan_tarihi.12.04.2020.00.28
- https://tr.wikipedia.org/wiki/Gürcistan#Tarih.12.04.2020.16.53.
Toplam 16 adet kaynakça vardır.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 25 Haziran 2020 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2020 |