OSMANLI ASKERÎ TEŞKİLÂTI ÜNİFORMALARININ TEZYÎNATI VE MÂLİYETİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2020, , 56 - 77, 25.06.2020

Hafsa Boynukalın

https://doi.org/10.34242/akmbaris.2020.134

Öz

    Osmanlı İmparatorluğunun ihtişamlı tarihî boyunca kuruluşundan son devirlerine kadar sultanların
giyim-kuşamı, devlet idâri teşkîlâtının giysileri, tören giyimi ve askerî üniformaların tezyînatında
metal iplik kullanımı göze çarpmaktadır. Metal ipliğin dokusu nakışta seçkin bir görüntü
oluşturmaktadır. Bu sebepledir ki Osmanlı Askerî Teşkîlâtı üniformaları ve aksesuarlarında altın ve
metal iplik kullanımı vazgeçilmez unsurlardan biri olmuştur. Üniformalar ve kullanılan askerî eşyaların
üzerinde barındırdığı işleme ve aksesuarlar hem devletin zenginliğini hem de kuvvetini vurgulamaktadır.
Kullanılan sırmanın miktarı rütbenin kademesi ile orantılı olarak artış göstermektedir.
Sefere çıkıldığı zaman giyilen kıyafetler ve tören zamanlarında giyilen kıyafetler her vakit gündelik
yaşamda giyilen giysilerden farklılık arzetmiştir. Devlet erkânının giyimlerindeki aksesuarlar, işlemeler
onların rütbelerini, icrâ ettiği görevleri ve statülerini yansıtmakta ve toplumsal hiyerarşinin
sağlanmasında etkin bir değer olarak görülmektedir. Bu makalede Simkeşhâne-i Âmire’de üretilen
altın-gümüş metal ipliğin üniformalar üzerindeki işlemelerde kullanımı ve arşiv belgelerine dayanılarak
maliyeti konusuna değinilecektir.

Anahtar Kelimeler

Simkeşhâne-i Âmire, Metal İplik, Nakış, Askeri Üniforma

Kaynakça

• BOA, A.MKT.MHM D.No: 374, G.No: 21, H-07-10-1283
• BOA, Y.MTV D.No: 284, G.No:91, H-21-01-1324
• BOA, Y.MTV D.No: 253, G.No:115, H-16-09-1321
• BOA, Y.MTV D.No: 232, G.No:156, H-26-04-1320
• B.O.A, TS.MA.d, Defter No: 6120, H-02-01-1099
• B.O.A, KK.KK.d, Defter No: 7224, H 12
• B.O.A, DRB.d, Defter No: 1153, v.4
• B.O.A, TS.MA.d, 9706/4
• B.O.A, TS.MA.d, D.No:10716, H-10-11-1283
• İBB Atatürk Kitaplığı- Evrak no: PVS_Evr_00747 / 09 Ca.1292
• İBB Atatürk Kitaplığı- Evrak no: PVS_Evr_00744 / 8 Ra.1292
• İBB Taksim Atatürk Kitaplığı – Kartpostal Arşivi
• İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi - II.Abdülhamid Han Fotoğraf Albümleri
• Altınay, Ahmet Refik (1998). Eski İstanbul, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Altınay, Ahmet Refik (1987). Onuncu Asr-ı Hicri’de İstanbul Hayatı, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Arseven, Celâl Esad (1998), Sanat Ansiklopedisi, c.2, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Barışta, H. Örcün (1993). “İşlemeler” Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, c.4, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, s.295.
• Barışta, H. Örcün (1999). Osmanlı Dönemi Türk İşlemeleri, Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Balıkhane Nazırı Ali Rıza Bey ( ). Bir Zamanlar İstanbul, İstanbul: Kervan Kitapçılık.
• Büngül, Nurettin Rüştü ( ). Eski Eserler Ansiklopedisi, C.1, İstanbul: Kervan Kitapçılık.
• Çantay, Gönül (2002). “Türk Mimarisinde Kervansaraylar”, Türkler Ansiklopedisi, C.6, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, s.122-123.
• Çelebi, Evliya (2008). Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi, 1. Cilt 2. Kitap, İstanbul: YKY Yayınları.
• Erdoğan, Muzaffer (1955). “İstanbul’da Sırmakeşlik ve Kılaptancılık”, Türk Folklor Araştırma Dergisi, Temmuz 1995, Sayı 72, s.1142.
• Erdoğan, Muzaffer (1962). Lale Devri Baş Mimarı Kayserili Mehmed Ağa, İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti.
• İhsanoğlu, Ekmelettin (1994). Osmanlı Devleti ve Medeniyeti Tarihi, İstanbul: Yıldız Matbaacılık.
• Koçu, Reşad Ekrem (1967). Türk Giyim Kuşam ve Süslenme Sözlüğü, Ankara: Sümerbank Kültür Yayınları.
• Lecomte-Pretextat ( ). Türkiyede Sanatlar ve Zeneatler Ondokuzuncu yy. Sonu, Kervan Kitapçılık, İstanbul.
• Osmanlı Askeri Teşkilât ve Kıyafetleri 1876-1908 (1986). Askeri Müze ve Kültür Sitesi Komutanlığı Yayınları.
• Paşa, Mahmud Şevket (1325). Osmanlı Teşkilât ve Kıyafet-i Askeriyesi, Mekteb-i Harbiye Matbaası.
• Sami, Şemseddin (2011). Çev. Raşit Gündoğdu, Niyazi Adıgüzel, Ebul Faruk Önal, Kâmûs-ı Türkî, İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık.
• “Simkeşhane” TDV İslâm Ansiklopedisi c.37, s.212.
• Sürür, Ayten (1976). Türk İşleme Sanatı, İstanbul: Ak Yayınları.
• Şakir, Ziya (1956). Büyük Türk İnkılabı, İstanbul: Çeltüt Matbaası.
• Şakir, Ziya (1957). Tanzimat Devrinden Sonra Osmanlı Nizam Ordusu, İstanbul: Çeltüt Matbaası.
• Şehsuvaroğlu, Haluk .Y (1956). “Simkeşhane”, TTOK Belleteni. XII/169.
• Taşkömür, Himmet (1990). Yüksek Lisans Tezi “Osmanlı İmparatorluğunda Simkeşlik Ve Tel Çekme (XI-XIX yy.)”, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• http://loc.gov/pictures/resource/ggbain.13752/ - 17.12.2019
• https://rosettaapp.getty.edu/delivery/DeliveryManagerServlet?dps_pid=IE3430727 - 20.12.2019
• https://www.npg.org.uk/collections/search/portrait/mw248936/Augustus-Charles-Hobart-Hampden?LinkID=mp85746&role=sit&rNo=0 - 05.01.2020
• https://www.dzkk.tsk.tr/icerik.php?icerik_id=126&tarmir=1 - 25.11.2019
• https://www.ottoman-uniforms.com/s/cc_images/teaserbox_4100516403.jpg?t=1479190935 -10.12.2019
• https://www.ottoman-uniforms.com/s/cc_images/teaserbox_4100516259.jpg?t=1479179848 -10.12.2019
• https://www.ottoman-uniforms.com/s/cc_images/teaserbox_4100516369.jpg?t=1479179814 -12.12.2019
• https://www.ottoman-uniforms.com/s/cc_images/teaserbox_4100570999.JPG?t=1479613566 -12.12.2019
• https://www.ottoman-uniforms.com/s/cc_images/teaserbox_4100570067.JPG?t=1479598151- 12.12.2019
• https://www.ottoman-uniforms.com/s/cc_images/teaserbox_4100681058.jpg?t=1480475828 – 12.12.2019
• İstanbul Müzayede – Müzayede ürünü / Lot No: 254
• Peramezat Müzayedecilik İstanbul – Müzayede ürünü / Lot no: 11