Korunması Gereken Bir Yerleşim Sadak Köyü: Salata Antik Kenti

Yıl 2015, Sayı: 11, 12 - 35, 02.12.2015

Çiğdem Belgin Dikmen , Ferruh Toruk

https://doi.org/10.34242/akmbaris.2019.65

Öz

Bu çalışmada Gümüşhane ili Kelkit ilçesine bağlı Sadak Köyü Satala antik yerleşiminin coğrafi ve tarihsel süreç içinde Kalkolitik dönemden günümüze fiziksel dokusunun oluşum ve değişim sürecine yer verilmiştir. Çalışma günümüzde Sadak Köyü içinde yer alan yüzey araştırmaları, kazı çalışmaları ve III. derece arkeolojik sit alanı olarak belirlenen Satala yerleşiminde tescillenen ve yerinde yapılan araştırmalarla tarafımızdan tescile değer görülen anıtların sınıflandırılarak incelenmesini, Satala yerleşimi örneğinden hareketle sit alanlarının ve bu alanlar içinde yer alan anıtların korunması için öneriler geliştirmeyi amaçlamaktadır. Makale ile Sadak Köyü Satala Antik yerleşiminde yapılan yüzey araştırmalarına ve daha önce gerçekleştirilen envanter çalışmalarına ilaveler yapılmış, Sadak Köyü ve Satala antik yerleşiminin bilinçli bir koruma anlayışı çerçevesinde korunması vurgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sadak Village, Satala Antique City, Satala Castle, Aqeduct, Kelkit

Kaynakça

• Adontz, N. (1946). Historie d’Arménie Les Origines du X. Siecleau, VI, p. 2, 26, Paris.
• Adontz, N. (1970). Armenia in the Period of Justinian the Political Conditions Based on the Naxarar System, Translated With Partial Revisions A Bibliographical Note and Appendices By N.G. Garsian, p. 62, Lisbon.
• Akagün, G.U. (1980). Gümüşhane ve Çevresi Tarihi Eserleri, s. 1-3, 74, 78, 80, İstanbul.
• Akagün, G.U. (1991). “Gümüşhane’nin Tarihçesi ve Turistik Değerleri”, Geçmişte ve Günümüzde Gümüşhane Sempozyumu Bildiri Kitabı, s. 26, 44, 143, Ankara.
• Akşit, O. (1970). Roma İmparatorluk Tarihi (MS 193-395), s. 181, İstanbul.
• Anonim, (1869). Trabzon Vilayeti Salnamesi, Vilayet Matbaası Yayınları, s. 141, Trabzon.
• Anonim, (1904). Trabzon Vilayeti Salnamesi, Vilayet Matbaası Yayınları, s. 119-120, Trabzon.
• Anonim, (1970). Gümüşhane, Türk Ansiklopedisi Cilt 8, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 165166, Ankara.
• Anonim, (1982). "Gümüşhane", Yurt Ansiklopedisi, Cilt 5, s. 3215-3219, İstanbul.
• Anonim, (1997). Sayılarla Gümüşhane, Gümüşhane Valiliği Yayınları, s. 11-12, İstanbul. Aru, K. (1949). Türk Hamamları Etüdü, s. 32-40, İstanbul.
• Belli, O. (1982). Urartular, Anadolu Uygarlıkları 1, s. 141, 146, İstanbul.
• Bryer, A. and Winfield, D. (1985). The Byzantine Monument and Topography of the Pontus, p. 8, 12-14, 33, 300, Washington.
• Çiğdem, S. (2002). Eski Çağ’dan Orta Çağ’a Gümüşhane, Gümüşhane Valiliği Yayınları, s. 1317, 23-25, 46-51, Gümüşhane.
• Çiğdem, S., Özkan, H. ve Yurttaş, H. (2004). "2002 Yılı Gümüşhane ve Bayburt İlleri Yüzey Araştırması", 21. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Cilt 2, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, s. 167-168, Ankara. http://www. kulturvarliklari.gov.tr/sempozyum_pdf/arastirmalar/21_arastirma_2.pdf (Erişim tarihi:15.11.2013).
• Çiğdem, S., Özkan, H., Yurttaş, H. ve Öztürk, N. (2005). "2003 Yılı Gümüşhane Yüzey Araştırması", 22. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Cilt 1, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, s. 285-299, Ankara. http://www.kulturvarliklari.gov.tr/sempozyum_pdf/arastirmalar/24_ arastirma_1.pdf (Erişim tarihi:15.11.2013).
• Çiğdem, S., Özkan, H., Yurttaş, H. ve Öztürk, N. (2006). "2004 Yılı Gümüşhane Yüzey Araştırması", 23. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Cilt 1, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, s. 58, Ankara. http://www.kulturvarliklari.gov. tr/sempozyum_pdf/arastirmalar/23_arastirma_2.pdf (Erişim tarihi:15.11.2013).
• Çiğdem, S., Özkan, H., Yurttaş, H. ve Öztürk, N. (2007). "2005 Yılı Gümüşhane Yüzey Araştırması", 24. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Cilt 1, s. 501-512, Ankara. http://www.kulturvarliklari.gov.tr/sempozyum_pdf/arastirmalar/24_ arastirma_1.pdf (Erişim tarihi:15.11.2013).
• Çiğdem, S. (2008). Gümüşhane Bölgesi Tarih ve Arkeolojik Araştırmaları, Gümüşhane Valiliği Yayınları, s. 27, 46-47, 76-78, 81-84, Gümüşhane.
• Crow, J. and Bryer A. (1997). Survey in Trabzon and Gümüşhane Vilayets, Turkey 1992-1994, Dumbarton Oaks Papers, Vol. 51, p. 283289. http://colchianstudies.files.wordpress. com/2010/04/42-brayer-1997-survey-intrabzon-and-gumushane.pdf (Erişim tarihi:12.12.2013).
• Cumont, F. and Cumont, E. (1906). Voyage d’exploration archéologique dans la Pont et la Petit Armenia, Studio Pontica, p. 307, 343-350, Brussels.
• Dayan, E. (1991). “Kelkit Çayı Vadisinin Oluşumu ve Gelişimi”, Geçmişte ve Günümüzde Gümüşhane Sempozyumu Bildiri Kitabı, s 260264, Ankara.
• Dikmen, Ç. B. ve Toruk, F. Arşivi
• Doğanay, S. (2001). Gümüşhane Şehir Coğrafyası, Atatürk Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, s. 1-4, Erzurum.
• Eyice, S. (1960). "İznik’te Büyük Hamam ve Osmanlı Devri Hamamları Hakkında Bir Deneme", Tarih Dergisi Cilt 11, s. 108-116, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• French, D.H. (1982). Roman Roads and Milestones of Asia Minor, AS 32, p. 6.
• French, D.H. and Summery J.R. (1987). Four Latin Inscriptions from Satala, Anatolian Studies, Vol. 37 (1987), pp. 17-22, British Institute at Ankara, Ankara
• French, D.H. (1988). Roman Roads and Milestones of Asia Minor Fascicule 2, an Interim Catalogue of Milestones, p. 145, Oxford.
• French, D.H. (1994). The Roman and Byzantine Army in the East, Legion III Gallic (Ed: Dobrowa), p. 44-45, Krakow.
• Gattinger, T.E. (1962). 1/500.000 Ölçekli Türkiye Jeoloji Haritası Trabzon Paftası, M.T.A Yayınları, Ankara.
• Gibbon, E. (1987). Roma İmparatorluğu’nun Gerileyişi ve Çöküş Tarihi, (Çeviren: A Baltacıoğlu), s. 345, İstanbul.
• Glück, H. (1927). "İslam Hamamının Menşei ve Tekâmülü", Türk Yurdu, Cilt 5, s. 269-279, İstanbul.
• Gregory S. (1996). Roman Military Architecture on the Eastern Frontier, Vol. 2, p. 39, 42, Amsterdam.
• Gümüşhane İl Halk Kütüphanesi Arşivi, http:// www.gumushanekutup.gov.tr/ (Erişim tarihi:03.02.2014).
• Gümüşhane Kültür Turizm Müdürlüğü Web Sitesi http://www.gumushanekulturturizm.gov. tr/ (Erişim tarihi: 07.12.2015)
• Gümüşhane Valiliği Web Sayfası http://www. gumushane.gov.tr/cesmeler (Erişim tarihi: 03.02.2014)
• Haciahmetoğlu, İ. (2007). Gümüşhane İl Merkezindeki Türk İslam Devri Mimari Eserleri, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, s. 13, 57-60, 77-88, 117-135, Ankara.
• Honigman, E. (1970). Bizans Devleti’nin Doğu Sınırı, (Tercüme: F.Işıltan), İstanbul: İÜEF Yayınları, s. 5, 50-51, Istanbul.
• İplikçioğlu, B. (1997). Eski Batı Tarihi 1, 64, Ankara.
• Kelkit Belediye Arşivi http://www.kelkit.bel.tr/ (Erişim tarihi:03.02.2014).
• Kırzıoğlu, F. (1991). “Osmanlı Tapu Tahrir ve Mühimme Defterlerinde Gümüşhane Bölgesi Türk Boyu/Oymak Hatıraları ve Madenler Üzerine Hükümler Örnekler”, Geçmişten Günümüze Gümüşhane Sempozyumu (Bildiri Kitabı), s. 69, 70, Ankara.
• Klinghardt, K. (1927). Türkische Bäder, p. 70-81, Stuttgart.
• Lehmann-Haupt, C.F. (1988). Armenien Einst und Jetzt Band 11/2, p. 700-800, Hildesheim Zürich-New York.
• Lightfoot, C. (1990). "Satala Yüzey Araştırması, VIII. Araştırma Sonuçları Toplantısı", Cilt 1, s: 299-311, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Lightfoot, C. (1992). "Satala Yüzey Araştırması, IX. Araştırma Sonuçları Toplantısı", Cilt 1, s: 289-304, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara.
• Lightfoot, C. (1998). Survey, Work at Satala: A Roman Legionary Fortress in North-East Turkey, Ancient Anatolia Fifty Year Work by the British Institute of Archaeology at Ankara (Ed: R. Matthews), p.277, 302, London.
• Mitfort, T.B. (1974). "Some Inscriptions from the Cappadocia limes", Journal of Roman Studies, Sayı: 64, s. 161, 165-167, 227-239.
• Mitfort, T.B. (1974a). "Biliotti’s excavations at Satala", Anatolian Studies, Sayı 24, s. 7, 225-244.
• Mitfort, T.B. (1997). The Euphrats frondier in Cappadocia. Studien zu den Militargrenzen Roms 2. Vortrage des 10. Internationalen Limeskongresses in Germania Inferior, p. 503, Germany.
• Mitfort, T.B. (1998). "The Roman Frontier in Cappadocia Lines", Ancient Anatolia, p. 265268, London.
• Ostrogorsky, G. (1986). Bizans Devleti Tarihi (Çeviren: F. Işıltan), p. 194, Ankara.
• Önge, Y. (1978). Anadolu‘da XII- XIII. Yüzyıl Türk Hamamları, Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, s. 9-12, 19-28, 53-55, 63-66, 95-96, Ankara.
• Önge, Y. (1988). "Türk Hamamlarının Planlanması ve Koca Sinan’ın Hamamlarında Görülen Mimari Kompozisyon Özellikleri", Mimar Sinan’ın Yaşadığı Çağ ve Eserleri, Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, s. 407-412, İstanbul.
• Önge, Y. (1997). Türk Mimarisinde Selçuklu ve Osmanlı Dönemlerinde Su Yapıları, Türk Tarih Kurumu Yayınları, s. 11-33, 37-41, Ankara.
• Özer, R. (1991). “Gümüşhane ve Çevresinde Kırsal Yerleşimlerin Başlıca Coğrafi Sorunları ve Çözüm Yolları”, Geçmişte ve Günümüzde Gümüşhane Sempozyumu Bildiri Kitabı, s. 314, Ankara.
• Procopius, (1914). History of Wars, The Anecdota or Secret History, on Buildings. Vol. 7, p. 2-5, Loeb Classical Library. Cambridge, Mass.: Harvard University Press, London.
• Ramsey, W. (1960). Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası (Çev: M. Pektaş), 56, İstanbul.
• Russel, J.R. (1987). Zoroastrianism in Armenia, Harvard Iranian Studies, 5 p. 249. Cambridge Massachusetts
• Satala Köyü ile ilgili Görseller https://www.google.com.tr (Erişim tarihi: 07.12.2015)
• Sagona A. and Sagona C. (2004). Archaeology at The North-East Anatolian Frontier 1 An Historical Geography and a Field Survey of the Bayburt Province, 161, 237, 238, Paris.
• San, Ö. (1987). Rusların Gümüşhane İlini İşgali, s. 76, Ankara.
• Strabon, (1993). Antik Anadolu Coğrafyası Geographika: Kitap XII-XIII-XIV (Çev: A. Pekman), Arkeoloji Sanat Yayınları, 21-32, İstanbul.
• Tabban, A. (1980). Kentlerin Jeolojisi ve Deprem Durumu, s. 158, Ankara.
• Taylor J.G. (1868). Journal of a Tour in Armenia Kurdistan and Upper Mesopotamia with Notes of Researches in the Dersim Dag, Journal of the Royal Geographical Society 38, p. 289
• Tournefort, J. (1717). Relation d’un Voyage du levant, fait par ordre du Roy II, p. 422, Paris.
• Tozlu, S. (1991). “Gümüşhane ve Çevresindeki Ermeni Hareketleri”, Geçmişte ve Günümüzde Gümüşhane Sempozyumu Bildiri Kitabı, s. 101- 112, Ankara. Trabzon KTVKBK Kararları
• Tuğlacı, P. (1985). Osmanlı Şehirleri, Milliyet Yayınları, s. 139-140, 273, İstanbul.
• Tuncel M. (1996). "Gümüşhane", İslam Ansiklopedisi, Cilt 14, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s. 273, 276, İstanbul.
• Turan, O. (1971). Selçuklular Zamanında Türkiye Tarihi, s. 51, İstanbul.
• Uzunçarşılı, İ.H. (1986). Osmanlı Tarihi, Cilt 2, Türk Tarih Kurumu Yayınları, s. 271, Ankara.
• Ülgen, A.S. (1950). "Hamam", İslam Ansiklopedisi, Cilt 5, Diyanet Vakfı Yayınları, s. 174-177, İstanbul.
• Yorke, V.M. (1896). A Journey in the Valley of the Upper Euphrates, GJ 8/5, s. 306, 460-463, 467.
• Yorke, V.M. (1898). Inscriptions from Eastern Asia Minor, 306, 321, 322.
• Yurttaş, H. (2008). "Gümüşhane Kürtün’de Kültür Varlıkları", Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı 38, 186, Erzurum.
• Yücel, Y. (2003). I. Dünya Savaşı Döneminde Bayburt ve Gümüşhane’deki Ermeni Hareketleri ve Bu Yörelerin Ruslar Tarafından İşgali, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, s. 13-18, Van.
• Yüksel, M. (1997). Gümüşhane Kitabeleri, s. 224227, İstanbul. www.kelkitcayı.com tarih 1 (Erişim tarihi: 11.10.2014).
• http://www.yerelnet.org.tr/koyler/koy.php?koyid=247656 (Erişim tarihi: 19.05.2015). http://koseninsesi.com/haber/upload/resimler/ haber/camii.JPG (Erişim tarihi: 11.10.2014).