Bir Sembol Olarak “Kilim”

Yıl 2012, Sayı: 8, 116 - 121, 11.11.2012

Mehmet Sağ

https://doi.org/10.34242/akmbaris.2019.42

Öz

Göçebe hayatının olmazsa olmazı olan kilimler, dokuyucunun duygu ve düşüncelerini
yansıtan yanışları, boy ya da aşireti temsil
eden damgaları ile okunması gereken renkli bir mektup gibi okuyucusunu beklemekte,
içinde anlatacak çok şeyler barındırmaktadır.
Kompozisyonlarındaki renk ve yanışlarıyla
dokuyucusunun yüreğini yansıtırken aynı zamanda Türklerin asırlardır sürdürdüğü varoluş mücadelesinin en canlı örneği olma özelliğini de sürdürmektedir. Türk düz dokuma
yaygıları’ndan kilim hakkında pek çok bilim
adamının bulgu, bilgi ve eser üzerinde yapmış
olduğu araştırmalardan farklı olarak, bu bildiride, kilimin sadece kendisini oluşturan parçalardan ibaret olmadığı, aksine genel formu
(diktörtgen-kare) itibariyle başlı başına bir
“sembol” olduğu düşüncesi yorumlanacaktır.
Kilim, sadece, genel kompozisyonu oluşturan
üst üste bindirilmiş tertiplerin kaynaşmasından ve dokuma özelliğinden meydana gelmez.
Elbette bu özellikleri ve yanışları bakımından
da derin sembolik anlamlar içerir. Hatta kilimlerin, başlangıçta, dokunmadan evvel ve
dokunduktan sonra da bir takım ritüellerle
kutsandığı da bilinmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sembol, Kilim, Motif, Dikdörtgen-Kare, Dokuma

Kaynakça

• Çoruhlu, Yaşar (1999), Türk Mitolojisinin ABC’si, Kabalcı Yayınevi, İstanbul.
• Diyarbekirli, Nejat (1972), Hun Sanatı, Milli Eğitim Bakanlığı Kültür Yayınları, İstanbul.
• Durul, Yusuf (1977), Yörük Kilimleri (Niğde Yöresi), Ak Yayınları Türk Süsleme Serisi: 6, İstanbul.
• Eliade, Mircea (2003), Dinler Tarihine Giriş, Kabalcı Yayınevi, Ocak, İstanbul.
• Esin, Emel (1972), Türk Kültürü El-Kitabı Cilt II, Kısım Ia, İslamiyetten Önceki Türk Sanatı Hakkında Araştırmalar, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
• Kantarcıoğlu, Selçuk (1987), Türkiye Cumhuriyeti Kültür Programlarında Kültür, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Karamağaralı, Beyhan (27-31 Mayıs 1996), “Halı Sanatı Üzerine”, Türk Soylu Halkların Halı, Kilim ve Cicim Sanatı Uluslararası Bilgi Şöleni Bildirileri, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Kayseri.
• Korkmaz, Esat (Mayıs 2010), Ansiklopedik Simgeler Sözlüğü, Anahtar Kitaplar Yayınevi, İstanbul.
• Mülayim, Selçuk (27-31 Mayıs 1996), “Tanımsız Figürlerin İkonografisi”, Türk Soylu Halkların Halı, Kilim ve Cicim Sanatı Uluslararası Bilgi Şöleni Bildirileri, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Kayseri.
• Oğuz, Burhan (Haziran 2004),Türkiye Halkının Kültür Kökenleri-4,” Dokuma ve Giyim Teknikleri”, Anadolu Aydınlanma Vakfı Yayınları, İstanbul.
• Özkeçeci, İlhan (2004), Zamanı Aşanlar IX. Yüzyıla Kadar Türk Sanatı, HMS Grup Yayınları, İstanbul.
• Roux, Jean-Paul (Kasım 1999), Altay Türkleri’nde Ölüm, Kabalcı Yayınevi, İstanbul.
• Salt, Alparslan (Kasım 2006), Ansiklopedi/Neo-spiritüalist Yaklaşımlarla Ezoterik Bilgilerin Işığında/ Semboller, Ruh ve Madde Yayınları, İstanbul.
• Tekçe, E. Fuat (1993), PAZIRIK Altaylardan Bir Halının Öyküsü, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Tokat, Latif (2002), Dinde Sembolizm, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.