Sözel Metinlerde Yer Alan Görsel Malzemelerin Halı Tarihindeki Önemi

Yıl 2012, Sayı: 8, 4 - 15, 11.11.2012

Halil Açıkgöz

https://doi.org/10.34242/akmbaris.2019.35

Öz

Türk halısı ile ilgili yapılan araştırmalarda kaynak olarak kullanılan belgelerin çoğu doğrudan
halının kendisidir. Bunların başında kazılarda
elde edilen halı parçaları, müzelere intikal eden
halılar gelmektedir. Buna mukabil halı tarihi
araştırmalarında Holbein, Lotto halısı gibi Avrupalı ressamlar tarafından yapılmış resimlerdeki
görüntüler de dolaylı belge olarak kullanılmıştır.

Klasik devir anlatı metinleri sözel malzeme
olarak daha fazla dikkat çekmiştir. Türk klasik
edebiyati aratı metinleri bundan dolayı dünyanın
pek çok yazma kütüphanesine intikal etmiştir.

Anlatı metinlerinin bazı nüshaları çeşitli vesilelerle nakışhanelerde minyatürlenmiştir. Filologlar ve edebiyatçılar kendi branşlarına uygun metinler üzerine çalışırken bu tür görüntü malzemelerini pek dikkate almamıştır. Diğer yandan sanat
tarihçileri için anlatılar da pek önemsenmemiştir.

Halbuki her iki alanın verileri bir birini destekler mahiyettedir ve bu tür görüntü malzemeleri disiplinler arası yeni dikkatlerle incelendiğinde, tebliğimizde göstermeye çalıştığımız gibi,
bilhassa halı araştırmaları konusuna yeni veriler
sunmaya imkan vermektedir.

Bu tebliğimizde minyatürlerdeki halı resimlerinin dolaylı belge olarak kullanılabilecegi konusu işlenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Minyatür, halı, divan, mesnevi, hamse, tarih, nakkaş, musavvir

Kaynakça

• Adıyeke, Çağdaş, Süleymaniye Kütüphanesi Hacı Beşir Ağa 486 Numaralı Firdevsî Şehnâmesi Minyatürleri, İstanbul, 2006, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi.
• Başkan, Gülhan, Manisa İl Halk Kütüphanesi’nde 45 Hk. 5355 No’da Kayıtlı Sürûri Çevirisi Acaibü’l-Mahlûkat Adlı Eserin Minyatürlerinin İncelenmesi, Kayseri, 2007; Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitisü, Sanat Tarihi Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi.
• Filiz, Pelin, Süleymaniye Kütüphanesi Halet Efendi 376 Numaralı Hamse-i Nizamî’nin Minyatürleri, İstanbul, 2007, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi.
• Güllü, Kamil, Minyatürlerde Görülen Türk Halıları; http://www.kamilguller.com/index.php?option=com_conte nt&view=article&id=40%3Aminyaturlerdeki-turk-ha lilari&catid=1%3Amakaleler&Itemid=2&lang=tr Eri-şim: 17.10.2010
• Güllü, Kamil, http://www.kamilguller.com/index.php?option=com_conte nt&task=view&id=79&Itemid=37 Erişim: 17.10.2010
• Güngör, Tuncay, Azerbaycan Dokuma Sanatında Minyatürün Yeri, Erzurum, 2007, Atatürk Üniversitesi Sosyal Blimler Enstitüsü Geleneksel Türk El Sanatları Anasanat Dalı, Yüksek Lisans Tezi.
• Haral, Hesna, Osmanlı Minyatüründe Kadın (Levni Öncesi Üzerine Bir Deneme), Istanbul 2006, Marmara Üniversitesi Turkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Sanatı Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi.
• Kanat, Billur Mine, Süleymaniye Kütüphanesi Halet Efendi 377 Numaralı Hamse-i Dihlevî’nin Minyatürleri, İstanbul, 2009, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sos- yal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi.
• Konak, Ruhi, Nakkaş Osman Minyatürlerinde Kompozisyon Düzeni ve Sanatsal Üretimler , İzmir, 2007, Dokuz Eylül Üniversitesi · Güzel Sanatlar Enstitüsü Geleneksel Türk El Sanatları Anabilim Dalı, Doktora Tezi.
• Rubaiyyat Von Omar Khayyam, Geneve-Milano, 1974.
• Skıra, Albert, Die Kunstshätze Asiens Samlung, Begrundet und Herausgegeben. Die Kunstshätze Asiens Persische Malerei, Basil Gray, Persische Malerei , Genève, 1983.
• Tıtley, Norah M., Persian Miniature Painting and Its Influence on the Art of Turkey and India The British Library and The British Museum Collections, Londra. 1983.
• Toprak, Filiz Adıgüzel, Arifî’nin Süleymannâme’sindeki Minyatürlerde Saltanata İlişkin Simgeler, Dokuz Eylül Üniversitesi. Güzel Sanatlar Enstitüsü. Geleneksel Türk El Sanatları Anasanat Dalı.
• Yurteser, Serap Tuba, Süleymaniye Kütüphanesi Hüsrev Paşa 422 Numaralı Firdevsî Şahnâmesi Minyatürleri, İstanbul, 2009. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı Türk İslam Sanatları Programı Yüksek Lisans Tezi.
• İnternet http://www.google.com.tr/imgres?imgurl=http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/ thumb/7/74/Hans_Memling_-_De_marteling_ van_de_H._Sebastiaan_101.JPG/120px-Hans_ Memling_-_De_marteling_van_de_H._Sebastiaan_101.JPG&imgrefurl=http://en.wikipedia. org/wiki/Commons:Category:Hans_Memlin g&h=120&w=120&sz=7&tbnid=T5iQkrZ8_ tiWrM:&tbnh=88&tbnw=88&prev=/images%3Fq%3 DH.%2BMemling&zoom=0&q=H.+Memling&hl=tr& usg=__edaFPjH3ACKhhl004NdPBwnM93M=&sa=X &ei=9Wm6TOLVA4LDswaOk8izDQ&ved=0CBkQ9Q EwBg Erişim: 17.10.2010
• http://www.google.com.tr/imgres?imgurl=http:// join2day.com/abc/H/holbein/holbein16. JPG&imgrefurl=http://www.abcgallery.com/H/holbein/holbein16.html&h=600&w=608&sz=38&tbnid=4 bd88XExhExpOM:&tbnh=134&tbnw=136&prev=/im ages%3Fq%3DH.%2BHolbein&zoom=1&q=H.+Hol bein&hl=tr&usg=__qcJVpCnWxH9DGCLIphxH3fh408=&sa=X&ei=0oa6TM6sO4qhOpuhpJkN&ved=0C BAQ9QEwBQ Erişim: 17.10.2010
• http://en.wikipedia.org/wiki/File:%27The_Alms_of_St._Anthony%27,_oil_on_wood_painting_by_Lorenzo_Lotto,_1542._Basilica_dei_Santi_Giovanni_e_Paolo,_ Venice.jpg Erişim: 17.10.2010