TEKKELERDE BULUNAN KEÇE SECCADELER

Yıl 2022, Sayı: 20-21, 115 - 131, 30.12.2022

Suzan Bayraktaroğlu

https://doi.org/10.32704/akmbaris.2022.166

Öz

Seccade, kaynağını İslamiyet’ten alan ve üzerinde namaz kılmak amacıyla üretilen, özel işlevli yaygılara verilen addır. Günümüzde mevcut olan seccadelerin büyük çoğunluğu düğümlü halı, bir miktarı kilim ve çok az miktarı da keçeden yapılmışlardır. Keçe seccadeler müzelerde az sayıda bulunmaktadırlar. Bunlar tekkelerde kullanılmış ve buralardan müzelere intikal etmişlerdir. Tarikat ehlinin giydikleri ve taşıdıkları kutsal emanetlerden olan keçe seccadelerin tekkelerde kullanılmasının sebebi, seccade ile postun birlikte kullanılması ve sembolik olarak taşıdığı anlamdır. Sembolik anlamlarından dolayı tarikatlarda kullanılan keçe seccadeler tekkelerde veya tekke camilerinde karşımıza çıkarlar. Keçe seccadelerdeki mihrap motifi ve detayları, tarikatla ilgili bazı anlamlar taşımaktadır. Örneğin mihrap tepeliği bir çatıya benzetilerek tarikat çatısını, bu çatıdan sarkan kandillerden ortadaki büyük olan Pir’i, yanlardaki küçük olanlar ise halife ve şeyhi, altta yer alan çiçek motifi ise tarikatın müritlerini temsil etmektedir. Araştırmanın materyalini; bazı vakıf müzeleri ile vakıf eserlerini sergileyen müzelerde ve bazı tekkelerde bulunan, 19. yüzyıla ait keçe seccadeler arasından seçilen örnekler oluşturmaktadır. Yöntem olarak tekke ve müzelerde bulunan keçe seccadeler taranmış, bunlar içerisinden kaliteli malzeme, işçilik ve ortak kompozisyon özelliklerine sahip olanlar seçilmiş ve değerlendirme yapılmıştır. Keçe seccadeler genel olarak doğal krem renkli yünden, tepme yoluyla yapılmışlardır. İnce keçe üzerine, işleme tekniğiyle desenler uygulanmıştır. Seccadenin ana motifi mihrap motifidir. Bazı örneklerde de mihrap motifinin tepe kısmında gerçekçi bir şekilde cami tasvirleri yer almaktadır. Tamamen bitkisel bir üslupla ve kırmızı, yeşil, kahverengi, mor ve mavi renkli iplerle desenler işlenmiştir. Bir başka grup seccade de, sadece sarı sim kullanılarak sarma tekniğinde desenler yapılmıştır. Bir başka keçe seccadede desenler sonradan işleme değil, keçenin yapımı esnasında renkli yün parçalarının desene göre yün zemine yerleştirilmesi ve birlikte tepilmesi ile yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kültür, Geleneksel, Ahilik, Keçecilik, Usta, Atölye., Culture, Traditional, Akhism Felting, Felt Master, Workshop.

MASTERS AND WORKSHOPS IN ANATOLIAN FELT

Öz

From the beginning of the historical process, mankind has benefited from the productions of competent people, first of all, then from the individuals around him and the development of social life, in order to meet the necessary needs in order to survive. With the diversification of needs, task sharing in the society necessitated specialization in many productions. In this way, professionalization has occurred in various productions and products have been started to be produced in places suitable for production made by skilled people. In this context, while Turks were producing felt to meet their own needs when they lived in small communities, with the development of social and economic life, felt turned into an economic value and became a profession that provides the livelihood of those who produce it. Depending on this development, felt making, like every profession, has created its own workshops (workshop) that meet its own needs. Felt is a weftless and warpless textile product made by compressing sheep and lamb wool in a humid environment with the help of hot water and soap, and its production is carried out with routine repetitions based on manual dexterity. Over time, workshops have operated collectively in the commercial centers of towns and cities, in a street inside the bazaar, or in a covered bazaar. Workshops have been traditional places of accumulation, where cultural riches are produced, kept alive and passed on to the next generations.
Turks carried their cultural accumulation from Central Asia to Anatolia through migration and continued their traditional productions here to meet the needs of the society. Masters who became competent in production performed their professions in the workshops they opened in city and town centers. Felt workshops were built under the umbrella of the Ahi organization in the process that was organized since the Anatolian Seljuk period and continued during the Ottoman Empire period. From the beginning to the end of production, it continued its production in Workshops where small-scale and limited-to-order production based on manual labor was carried out by using the traditional knowledge and skills learned in a structured system with training stages as apprenticeship, apprenticeship, journeyman and mastery. Today, although a small number of felt workshops in Anatolia continue their production with the efforts of their masters. It is seen that workshops are places that fulfill many functions such as production, exhibition, marketing and storage. In the study, determinations and evaluations will be made about the traditional felt masters and workshops that continue their production, albeit in small numbers, in the Anatolian geography.

Anahtar Kelimeler

Kültür, Geleneksel, Ahilik, Keçecilik, Usta, Atölye., Culture, Traditional, Akhism Felting, Felt Master, Workshop.

Kaynakça

• Arpaguş, Sâfi. “Post”, İstanbul: TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt: 34, 2007, s. 332-333.
• Atasoy, Nurhan. Derviş Çeyizi, Türkiye’de Tarikat Giyim-Kuşam Tarihi, İstanbul: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. 2000.
• Bakırcı, Naci. “Mevlevilikte Keçe Kullanımı ve Konya Mevlana Müzesi Keçe Koleksiyonu” Keçe Sanatında Kesişme Noktaları, III. Uluslararası Türk Dünyasının Ortak Dili – Nakışlar Sempozyumu Bildirileri, 25-27 Ekim 2018, Bakı: Azerbaycan Milli Halı Müzesi Yayını, 2019, s. 74-79.
• Bayraktaroğlu, Suzan. “Seccade”, Erdem Halı Özel Sayısı I, Cilt:10, Sayı:28, Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı, Ekim 1999, s.57-64. Bayraktaroğlu, Suzan. “Kandilli Seccadeler”, IV. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri, 24-27 Nisan 2000, Haz. Yüksel Sayan, Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yayınları, 2000, s.267-272.
• Begiç, H. Nurgül. “Konya Müzelerinde Bulunan Keçe Ürün Örnekler”, Ankara: İdil, 2015, Cilt 4, Sayı 15, s.155-180.
• Çeliker, Deniz. “Geçmişten Günümüze Türklerde Keçecilik ve Keçe Yapımında Yeni Teknikler”, Süleyman Demirel Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Hakemli Dergisi ART-E, Kasım 2011-08 ISSN 1308-2698.
• El-İstanbulî, Yahya Agâh b. Salih. Tarikat Kıyafetlerinde Sembolizm, İstanbul: Ocak Yayıncılık, Kasım 2002.
• Erol, Elif Ceylan. “Tarikat Eşyalarında Süsleme ve Sembolizm Üzerine Bir Deneme”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, Sayı:100, Kış 2021, s. 621-653.
• Korkmaz, Necati. Kayıp Tasavvuf Hazineleri, İstanbul: Pendik Belediyesi Kültür Hizmeti. Nas, Emine. ve Doğan, Şerife. “Konya Müzelerindeki Keçe Seccadelerde Görülen İnteryör Tasvirler Üzerine”, Turkish Studies Social Sciences, Volume 13/26, Fall 2018, p. 923-940.