Karaburun Roma Dönemi Rodos Batığı: Ön İnceleme Sonuçları

Yıl 2022, Sayı: 83, 11 - 31, 07.01.2022

A. Harun Özdaş

Öz

Türkiye Batık Envanteri Projesi kapsamında, Ege kıyılarında yürütülen Arkeolojik Sualtı araştırmalarında Fethiye Körfezi’nde MS.3.yy Roma Dönemi’ne tarihlenen bir Rodos batığı tespit edilmiştir. Körfez ve Rodos Adası arasındaki ana ticaret rotası üzerinde bugüne kadar toplam sekiz Rodos batığı bulunmuştur. Bunlardan altı tanesi Hellenistik Dönem’e, iki tanesi ise Roma Dönemi’ne tarihlenmektedir. Karaburun batığı ile Roma Dönemi batığı sayısı üçe yükselmiştir. Batık, Rodos’un bu bölgedeki son faaliyetlerini gösteren gemilerinden bir tanesine ait olmasından dolayı önem taşımaktadır. Bu dönemden sonra Rodos amphorası taşıyan gemi kalıntısına rastlanmamaktadır. Ana kargosunu mahmuz kulplu Rodos amphoralarının oluşturduğu batıkta, Knidos dahil olmak üzere 4 farklı formda amphora tespit edilmiştir. Körfezin kuzey kıyısında sualtına münferit olarak bulunan mahmuz kulplu amphora örnekleri ise, Rodos’un Roma Dönemi’nde bölgedeki kıyı ticaretinin yoğunluğunu ve izlenen rotayı göstermektedir. Kalıntılar, büyük olasılıkla Rodos Peraiası’nda yer alan yerleşimlerden bir tanesinden kargosunu aldıktan sonra batmış bir gemiye aittir. Buluntular dönemin ana ihraç ürünü olan şarap ve amphora üretim atölyeleri arasındaki ilişkiyi göstermekte ve bölgesel ölçekte gemilerle yapılan deniz taşımacılığının somut bir delilini oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Batık,, Rodos Amphorası,, Roma Dönemi,, Deniz Ticareti,, Rodos Peraiası,

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK SOBAG

Proje Numarası

106K054

Teşekkür

Çalışmalar, Dokuz Eylül Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Enstitüsü tarafından uzun yıllardır davem eden Türkiye Batık Envanteri Projesi (TUBEP) kapsamında yürütülmüştür. Araştırmanın gerçekleştirilmesi için gerekli izni veren Kültür ve Turizm Bakanlığı ile finansal desteği sağlayan TÜBİTAK (Proje no. 106K054) ve Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı’na (Proje no. 2014H040080) teşekkür ederim. Batığın belgelenmesi, haritaların oluşturulması ve makalenin redaksiyonuna katkılarından ötürü Dr.Öğr.Üy. Nilhan Kızıldağ’a; zorlu ve yoğun bir tempo içinde yürütülen deniz çalışmalarımıza katılan Bakanlık Temsilcilerimize, başta İrfan Yıldız ve Samet Harmandar olmak üzere emeği geçen tüm ekip üyeleri ile çalışmalarda önemli yeri olan araştırma gemisi mürettebatına en içten teşekkürlerimi sunarım.

Kaynakça

• Alpözen, T. O., Özdaş, A.H. & Berkaya, B. (1995). Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi Ticari Amphoraları. Bodrum.
• Aslan, E., Erdoğan, L. U., Orhan, U., & Kılıç, Y. (2018). Kekova’da Bulunan Bir Grup Rhodos Amphorası. Cedrus, 6, 249-263.
• Auriemma, R. (2000). Le anfore del relitto di Grado e il loro contenuto. Mélanges de l'école française de Rome (MEFRA), 112(1), 27-51.
• Auriemma, R., Degrassi, V., & Quiri, E. (2012). Produzione e Circolazione di Anfore in Adriatico tra III e IV Secolo: dati da Contesti Emblematici. C.S. Fioriello (Ed.) Ceramica romana nella Puglia Adriatica, (s.255-98). Bari.
• Auriemma, R. Degrassi, V., & Quiri, E. (2015). Eastern Amphora Imports in the Adriatic Sea: Evidence from Terrestrial and Underwater Contexts of the Roman Imperial Age. S. Demesticha. (Ed.). Per terram, per mare: seaborne trade and the distribution of Roman Amphorae in the Mediterranean. (s.139-60). Uppsala.
• Bass, G.F. (1965). The Aserah.A Submarine for Archaeology. Archaeology, 18.1, 7-14.
• Bass, G. F., Van Doorninck, F. H. (1971). A fourth-century shipwreck at Yassi Ada. American Journal of Archaeology, 75(1), 27-37.
• Bass, G.F. (1974). Underwater Archaeological Expedition to Turkey, 1967. National Gegogarphic Resarch Reports 1967. 5, 11-20. Washington DC.
• Bass, G.F. (1976). Underwater Archaeological Expedition to Turkey, 1968, National Gegogarphic Resarch Reports 1968. 6, 29-31. Washington DC.
• Bass, G.F. (1980). Serçe Limanı. Kazı Sonuçları Toplantısı II. 15-17. Ankara
• Bass, G.F. (1982). Survey of Anceint Shipwreck in the Mediterranean, National Gegogarphic Society Resarch Reports 1973. 14, 45-48. Washington DC.
• Bass, G.F., Van Doornick, F. (2004). Serçe Limanı. An Eleventh Century Shipwreck. College Station. Texas.
• Bass, G.F. (2004). Introduction and Explanation. George F. Bass, Sheila D. Matthews, J. Richard Steffy, and Frederick H. van Doorninck, Jr. (Ed.). Serçe Limanı, An Eleventh-Century Shipwreck, Volume 1 (s.3-9) Texas A&M University Press. College Station.
• Bezeczky, T. (2005). Roman amphorae from Vindobona. Krinzinger, F. (Ed.), Vindobona. Beitrage zu ausgewahlten Keramikgattungen in ihrem topographischen Kontext (Wien, Archäologische Forschungen 12), (s.35–83). Wien
• Casson, L. (1994). Antik Çağda Seyahat, Çev. N. Özsoy. İstanbul
• Databases | The Oxford Roman Economy Project, http://oxrep.classics.ox.ac.uk/databases/shipwrecks_database/ Shipwrecks Database (Proje Web sitesi)
• Desbat, A., Lequément, R., & Liou, B. (1987). Inscriptions peintes sur amphores: Lyon et Saint-Romain-en-Gal. Archaeonautica, 7(1), 141-166.
• Doğer, E., Şenol A.K. (1996). Rhodos Peraiası’nda İki Yeni Amphora Atölyesi. Arkeoloji Dergisi 4. 59-73.
• Doğer, E., Tuna, N. (1994). Hisarönü-Çubucak Sondaj Kazıları (Ön Raporu). Arkeoloji Dergisi II, 185-193.
• Doğer, E. (1994). Rodoslu Çömlekçi Hierotelles. Arkeoloji Dergisi II, 195-218.
• Doğer, E. (1996). Hisarönü/Çubuk Rodos Amphora Atölyeleri Kazisi. XVIII Kazı Sonucları Toplantısı, 2, 235-254.
• Dündar, E. (2013). Remarks on the Possible Uses of a Late Cnidian Stamped Amphora from Patara. Adalya, (16), 167-175.
• Dzierzbicka, D. (2015). Import of Wine to Egypt in the Graeco-Roman Period. A.Diler, K. Şenol, Ü. Aydınoğlu (Ed.), In Olive Oil and Wine Production in Eastern Mediterranean during Antiquity. International Symposium Proceedings 17-19 November 2011, URLA Turkey (s. 201-208). Ege Üniversitesi.
• Empereur, J.Y., Pinard M. (1987). Les Amphores hellénistiques. P.Léveque & J.P.Morel (Ed.), Céramiques hellénistiques et romaines II, (s.9-71). Paris.
• Empereur J.Y., Tuna N. (1989). Hiérrotélés, potier rhodien de la Pérée. Bulletin de Correspondance Hellénique. BCH. 113, 277-299.
• Empereur, J.Y., Picon, M. (1986). A la recherche des fours d’amphores. J.Y Empereur & Y. Garlan (Ed.), Recherches sur le amphores grecques, BCH Supplement.13. (s.103-126).
• Empereur, J. Y., Picon, M. (1989). Les régions de production d'amphores impériales en Méditerranée orientale. Publications de l'École Française de Rome, 114(1), 223-248.
• Foss, C. (1994). Lycain Coast in the Byzantine Age. Dumbarton Oaks Papers.
• Gabler, D., Hárshegyi, P., Lassányi, G., & Vámos, P. (2009). Eastern Mediterranean import and its influence on local pottery in Aquincum. Acta Archaeologica, 60(1), 51-72.
• Grace V. (1979). Amphoras and The Anceint Wine Trade. Athens
• Greene E., Leidwanger J., Özdaş H. (2013). Expanding Contacts and Collapsing Distances in Early Cypro-Archaic Trade: Three Case Studies of Shipwrecks off the Turkish Coast. Mark L. Lawall & John Lund (Ed.), The transport Amphorea and Trade of Cyprus.(s. 22-34). Aarhus.
• Hamari P., (2019) Roman-Period Roof Tiles in The Eastern Mediterranean, Towards Regional Typologies, Un Published Doctoral Dissertation, University of Helsinki. https://helda.helsinki.fi/handle/10138/307119
• Held, W., Şenol, A.K. (2010). Rhodian Wine from Karia. The Production of Rhodian Wine on the Karian Chersonesos in the Hellenistic Period. Ü. Aydınoğlu & A.K. Şenol (Ed.), Antik Çağda Anadolu’da Zeytinyağı ve Şarap Üretimi / Olive Oil and Wine Production in Anatolia during Antiquity, 6- 8 November 2008, (s.175- 184). İstanbul.
• Held W., Şenol G.C., Şenol A.K. (2007). 2005 yılı Baybassos Araştırması. Araştırma Sonuçları Toplantısı 24.1. 37-50. Ankara.
• Gabler, D., Hárshegyi, P., Lassányi, G., & Vámos, P. (2009). Eastern Mediterranean import and its influence on local pottery in Aquincum. Acta Archaeologica, 60 (1), 51-72.
• Joncheray, J.P. (1974). Étude de l'épave Dramont D (campagne 1972). Cahiers d'Archéologie Subaquatique 3, 21–48.
• Jurišić, M. (2000). Ancient Shipwrecks in the Adriatic (British Archaeological Reports International Series 828), Oxford.
• Karagiorgou, O., (2001) LR2: a Container for the Military annona on the Danubian Border? LR2 : a container for the military annona on the Danubian border. Klngsley S. ve Decker M. (Ed), Economy and Exchange in the East Mediterranean during Late Antiquity. (s. 129-166) Oxford.
• Keen, A.G. (1998). Dynastic Lycia, Leiden.
• Klenina, E. (2014). Trade relations of Novae (Moesia II) according to ceramic evidence from am assemblage of the late 5th-early 6th centuries AD. N. Poulo-Papadimitriou, E. Nodarou, V. Kilikoglou, (Ed.) Late roman coarse wares, cooking wares and amphorae in the Mediterranean: archaeology and archaeometry. The Mediterranean: a market without froniers. LRCW, 4, (s.931-941). Oxford.
• Kurul, E. (2014). Rodosluların Denizcilik Yasası. Cedrus II, 527-549.
• Laroche D. (2007). Rapport sur les travaux de la mission archéologique du Létôon en 2006. Anatolia Antiqua,15, 325-334.
• Lund, J. (1993). Rhodian amphorae as evidence for the relations between late Punic Carthage and Rhodes. Acta Hyperborea 5, 359-375.
• Munteanu, C. ve Vochiţu, A. (2010). Roof tiles from the ancient Greek shipwreck ‘Mangalia B’, Black Sea coast, Romania. International Journal of Nautical Archaeology, IJNA, 39(2), 407-412.
• Opait, A. (2004). The Eastern Mediterranean amphorae in the Province of Scythia. J. Eiring and J. Lund (Ed.), Transport amphorae and trade in the Eastern Mediterranean : Acts of the international colloquium at the Danish Institute at Athens, September 26-29, 2002, (s.293-308). Danish Institute at Athens 5. Aarhus: Aarhus University Press.
• Opait, A. (2007). From DR 24 to LR2 ?. M. Bonifay J, C, Tréglia (Ed.), Late roman coarse wares, cooking wares and amphorae in the Mediterranean: archaeology and archaeometry. The Mediterranean: a market without froniers. (LRCW 2). Vol.II. Bar Internatoanl Series 1662 (II). (s. 627-643). Oxford.
• Opait, A., Tsaravopoulos, A. (2011). Amphorae Of Dressel 24 Similis Type In The Central Aegean Area (Chios-Erythrai-Kyme). Annual of the British School at Athens, BSA.106, 275-376.
• Opait, A., Paraschiv, D. (2013). On the wine, olive oil and fish supply of the countryside in Roman Dobrudja(1st–3rd Centuries AD). L.U. Buzoian, P. Dupont, V. Lungu, (Eds.), III. Production andTrade of Amphorae in the Black Sea. Actes de la Table Ronde Internationale de Constanţa, PATABS, 2009, (s. 317–333), Constanţa.
• Opaiţ, A. (2014a). Defininig more roman amphora types from the Athenian Agora: too much history, too little tipology (I). Rei Cretariae Romanae Favtorvm Acta, 43, 43-54.
• Opait, A., (2014b). The Baggy Amphora shape: A New Fashion? Natalia Poulou-Papadimitriou, Eleni Nodarou and Vassilis Kilikoglou (Eds.) Late Roman Coarse Ware, Cooking Ware and Amphorae in the Mediterranean (British Archaeological Reports International Series 2616. I, (s.441-450). Oxford.
• Opait, A., Davis, D., Brennan, M., (2018). Roman Commerce And Elite Markets In The Eastern Mediterranean: A Case Study Of Three 2nd-Century Shipwrecks Off Knidos. Pontica Li Supplementum V, Koinè Et Mobilité Artisanale Entre La Méditerranée Et La Mer Noire Dans L'antiquité Constanta, 299-334.
• Ohnesorg, A. (1990). Archaic roof tiles from the Heraion on Samos. Hesperia: The Journal of the American School of Classical Studies at Athens, 59(1), 181-192.
• Özyiğit, Ö. (1988). Antik Çatılarda Dere Kiremitleri. Arkeoloji ve Sanat Tarihi Dergisi. Sayı:4, 101-116.
• Parker, A.J. (1992). Ancient Shipwrecks of the Mediterranean & the Roman Provinces. BAR series. Oxford.
• Peacock, D.P.S. (1977). Roman Amphorae: Typology, Fabric, and Origins. Coll. de l'École française de Rome, 32. 261-278, Rome.
• Peacock, D., & Williams, D. F. (1986). Amphorae and the Roman economy: an introductory guide. London and New York: Longman.
• Pellegrino, E. (2004). Note sur un dépotoir de céramique du IIIe s. ap. J.-C. et la datation de la résidence du Nord-Est de l'acropole lycienne de Xanthos. Anatolia Antiqua. 12(1), 123-143.
• Plinius, (2006). Naturalis Historia (Pliny Natural History), çev. H. R. Rackham (Loeb), London.
• Polybios, (1954). Historion Prote (The Histories of Polybius), çev. W. R. Paton (Loeb), London.
• Pulak, C. (1985). 1984 yılı Aydın, Muğla ve Antalya İlleri Sualtı Araştırmaları. Araştırma Sonuçları Toplantısı III, 35-45 Ankara.
• Pulak, C. (1988). 1987 yılı Sualtı Araştırması. Araştırma Sonuçları Toplantısı VI, 1-10 Ankara
• Pulak, C. (1989). 1988 yılı Sualtı Araştırması. Araştırma Sonuçları Toplantısı VII, 73-79 Ankara. Pulak, C., Townsend, R. F., Koehler, C. G., & Wallace, M. B. (1987). The Hellenistic Shipwreck at Serçe Limanı, Turkey: Preliminary Report. American journal of archaeology AJA 91, 31-57.
• Reynolds, P. (2010). Trade networks of the East, 3rd to 7th centuries: the view from Beirut (Lebanon) and Butrint (Albania)(fine wares, amphorae and kitchen wares). S. Menchelli, S. Santoro, M. Pasquinucci & G. Guiducci (Eds.). Late Roman coarse wares, cooking wares and ampho rae in the Mediterranean: archaeology and archaeometry. Comparison between Western and Eastern Mediterranean LRCW3, (s. 89-114). BAR International Series 2185 Oxford.
• Riley, J.A. (1979). The Coarse Pottery from Berenice. Excavations at Sidi Khrebish Bengazi (Berenice) II, Libya Antiqua Suppl.V.2, 91-497. Tripoli.
• Rossi, I. R. (2011). Ship’s cargoes of roof tiles and products of Sextus Metilius Maximus’ workshop on the Adriatic seabed. Brodski tereti krovne opeke i proizvodi radionice Seksta Metilija Maksima u jadranskom podmorju. (ed.) Goranka Lipovac Vrkljan, Irena Radić Rossı, Bartul Šiljeg, Roman Ceramic And Glass Manufactures Production And Trade In The Adriatic Region, (s. 19-30) Crikvenica,
• Rosloff, J. (1981). INA; 1980 Turkish Underwaterr Survey. The International Journal of Nautical Archaeology, IJNA 10.4, 277-86.
• Royal, G.J. (2006). The 2005 Remote-Sensing Survey of the South-Eastern Bozburun Peninsula, Turkey: Shipwreck Discoveries and their Analyses, The International Journal of Nautical Archaeology, IJNA,35.2, 195–217.
• Royal, J. (2015). Maritime evidence for overseas trade along the Illyrian coast: the eastern Mediterranean connections. Demesticha, S. (ed.) Per Terram, Per Mare. Seaborne Trade and the Distribution of Roman Amphorae in the Mediterranean, (s.199-218) Uppsala: Åströms Förlag.
• Rule, M., & Monaghan, J. (1993). A Gallo-Roman trading vessel from Guernsey: the excavation and recovery of a third century shipwreck (Vol. 5). Guernsey Museums & Galleries.
• Sarantidis K. (2015) An Ancient Roofing System From Kastraki On Milesian Gathonisi, Ed. Ergün Laflı ve Sami Patacı, Recent Studies on the Archaeology of Anatolia. BAR International Series 2750. s. 113-118
• Schneider, P. (1990). New information from the discovery of an archaic tiled roof in Ionia. Hesperia: The Journal of the American School of Classical Studies at Athens, 59(1), 211-222.
• Sealey, P. R. (1985). Amphoras from the 1970 excavations at Colchester Sheepen, BAR Int. Ser. 142, Oxford.
• Sibella, P. (2002). The George McGhee Amphora Collection at the Alanya Museum, Turkey. The Institute of Nautical Archaeology Quarterly 29, Suppl. 1, 3–17.
• Sevim, V. (2001). Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası I. TTK. Ankara.
• Slane, K. (2004). Amphoras -used and reused- at Corinth. J. Eirin and J. Lund. (Eds.) Transport amphorae and trade in the eastern Mediterranean. Acts of the International Colloquium at the Danish Institute at Athens, September 26-29, 2002. Monographs of the Danish Institute at Athens 5. Aarhus University Press. (s.361-69). Aarhus.
• Strabo, (1991). Coğrafya Anadolu (Kitap: XII, XIII, XIV) Çev. A. Pekman. İstanbul Arkeoloji Sanat Yayınları. İstanbul.
• Şenol, A. K. (1996). Geç Rhodos Amphoralarının Batı Anadolu'daki Dağılım ve Üretim Problemleri. SBT, 96, 165-172.
• Şenol, A.K. (2003). Marmaris Müzesi Ticari Amphoraları. Ankara.
• Şenol, G. C. (2006). Klasik ve Hellenistik dönem'de mühürlü amphora üreten merkezler ve mühürleme sistemleri. Ege Yayınları.
• Şenol A. K. (2009). “AETAM’da Bulunan Amphoraların Tipolojisi”. Ed. A. K. Şenol. AETAM’da (Arslan Eyce Taşucu Amphora Müzesi) Bulunan Ticari Amphoralar ve Akdeniz’de Ticaretin İzleri, Mersin. s. 100-319.
• Şenol, A. K. (2015a). New Evidences on the Amphora Production in the Rhodian Peraea during the Early Hellenistic Period. E. Laflı, S. Patacı, (Ed.) In Recent Studies on the Archaeology of Anatolia (s. 193-201).
• Şenol, A.K., (2015b) “Smyrna Kazılarında 2007-2011 Yılları Arasında Bulunan Ticari Amphoralar”, in Ersoy, A. and Şakar, G. (Eds.), Smyrna/İzmir Kazı ve Araştırmaları I. Çalıştay Bildirileri, İstanbul. s. 243-256.
• Tuna, N. (1988). Datça Yarım adası Arkeolojik Yüzey Araştırmaları 1987. Araştırma Sonuçları Toplantısı VI. Ankara. 141-149.
• Williams, C. K., Zervos, O. H. (1983). Corinth, 1982: East of the Theater. Hesperia 52, 1-47.
• Williams, C. K., Zervos, O. H. (1986). Corinth, 1985: East of the Theater. Hesperia 55(2), 129-175.
• Wikander, Ö., (1988). Ancient roof tiles – use and function. Opuscula Atheniensia XVII:15, 203–216.
• Yıldız, Y. (1984). 1983 Sualtı Batık Gemi Araştırmaları. Araştırma Sonuçları Toplantısı III. 21-29 Ankara.
• Zemer, A. (1977). Storage Jars in Ancient Sea Trade. Haifa.