Şamanistik Bezemeleriyle İsa Sofi Türbesi: Sıva Karakterizasyonu ve C-14 Analizi

Yıl 2023, Sayı: 86, 119 - 129, 01.07.2023

Yasemin Dalgıç , Nagihan Arıkan , Seda Esen Turhan Doğan Erhan İlkmen

Öz

Bilecik İli, Söğüt İlçesi, Borçak Köyü sınırları içerisinde yer alan İsa Sofi Türbesinin 2018 yılında gerçekleştirilen restorasyon çalışmaları kapsamında yapılan sıva raspası sonucu, türbe duvarlarında Gök Tanrı inancına yönelik Şamanist bezemeler tespit edilmiştir. Bu çalışmada sıva ve boya tabakalarının niteliği ve bu tabakalardan yola çıkarak bezemelerin yapım dönemini belirlemek amacıyla yapılan analizler anlatılmıştır. Türbeden alınan sıva ve boya örneklerine; malzeme niteliğini belirlemek için kimyasal analizler ve XRF, SEM –EDS gibi ileri teknik analizler, tarihlendirme amacıyla TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi (TUBİTAK MAM) radyokarbon yaş tayini yapılmıştır.
Sıva örneğinin üzerinde görsel analiz, basit spot testler, kızdırma kaybı, asit kaybı ve asitle reaksiyona girmeyen agregaların stereo mikroskop altında görsel analizleri ile sıvaların bağlayıcı katkı nitelik ve oranları belirlenmiştir.
Sıva üzerinde bulunan boya tabakasının kimyasal içeriğinin tespiti için ise pXRF cihazı ile analiz yapılmıştır. Ayrıca numunenin SEM görüntüsü alınarak EDS analizi ile elementel analizi gerçekleştirilmiştir.
Yapıdan alınan kıtıklı sıva numunesi üzerinde yapılan C-14 tarihlendirmesi, harcın içindeki kıtıktan (hayvan kılı) yola çıkarak yapılmış ve 18.yy veya 19.yy’a tarihlendirildiği sonucunu vermiştir. Bu tarihlendirmeden yola çıkarak türbe içindeki bezemelerin günümüze yakın tarihte yapıldığı sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İsa Sofi Türbesi, Bezeme, Restorasyon, Sıva Analizi, Radyokarbon Yaş Tayini

Teşekkür

Bursa Restorasyon ve Konservasyon Bölge MÜdürlüğü, TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi

Kaynakça

• Arıkan, R., Çetin, M., C., Kahraman, N. (2019). İsa Sofi Türbesi: Tezyinatı Ve Türklerin İslamlaşma Süreci Açısından Değerlendirilmesi, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 41, 121-154.
• Altınsapan, E.,Parman, E. (2021). Eskişehir ve Bilecik Zaviye ve Vakıfları (1835-1863), Türk Dünyası Araştırmaları, 254, 163-192.
• BronkRamsey, C. (2009). Bayesi ananalysis of radiocarbon dates. Radiocarbon, 51(1), 337– 360. Doğan, T., İlkmen T., Kulak F., (2021). A newnational 1 MV AMS laboratory at TÜBİTAK MRC in Turkey. Nuclear Instruments andMethods in PhysicsResearchSection B: Beam Interaction swith Materials and Atoms, 509, 4854.doi.org/10.1016/j.nimb.2021.08.013
• Mook, W.G., Streurman, H.J., (1983). Physical and chemicala spects of radiocarbon dating. PACT 8(II):45–53. Reimer, P., Austin, W., Bard, E., Bayliss, A., Blackwell, P., ve vd. (2020). The IntCal20 Northern Hemispherera diocarbon age calibration curve (0–55 cal kBP). Radiocarbon, 62.
• Türkiye’de Vakıf Abideler ve Eski Eserler II. (1977). Balıkesir-Bilecik-Bingöl-Bitlis-Bolu-Burdur, Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları: Ankara.