Müze Deneyiminde İnteraktif Uygulamaların Rolü: Göbeklitepe Ören Yeri ve Şanlıurfa Arkeoloji Müzesi Örneği

Yıl 2023, Sayı: 86, 85 - 101, 01.07.2023

Muhittin Çiçek Volkan Genç

Bu makale için 31 Temmuz 2024 tarihinde bir düzeltme yayımlandı. https://dergipark.org.tr/tr/pub/arkeolojiveetnografya/issue/86407/1452866

Öz

Turistik destinasyonlarda ziyaretçilerde etkileşim yaratan en önemli yöntemlerden biri de interaktif uygulamalar ve iletişim araçlarının kullanılmasıdır. Bu teknolojik yenilikler müzeler ve benzeri turistik alanlara olan bakış açısını değiştirmiştir. Bu çalışmanın amacı Şanlıurfa Arkeoloji Müzesi ve Göbeklitepe Örenyeri’ndeki ziyaretçilerin deneyimlerinin, interaktif uygulamalar ve tekrar ziyaret etme niyetine üzerine etkisi olup olmadığını; aynı zamanda bu süreçte ambiyansın da düzenleyici rolü olup olmadığının araştırılmasıdır. Bunun yanında Şanlıurfa Arkeoloji Müzesi ile Göbeklitepe Örenyeri arasında interaktif uygulamalar, ziyaretçi deneyimi, ambiyans ve tekrar ziyaret etme niyeti açısından farklılık olup olmadığı da araştırılmıştır. Kolayda örneklem tekniği ile anket formları iki turistik destinasyonda toplam 608 ziyaretçiye uygulanmıştır. Araştırmanın hipotezleri SPPS Process Macro 3.3 ve SPSS Statistic 21 programları ile test edilmiştir. Sonuç olarak müze deneyiminin, interaktif uygulamalar ve tekrar ziyaret etme niyeti üzerinde etkisi olduğu tespit edilmiştir. Ambiyansın bu model üzerinde düzenleyici bir etkisi tespit edilmemiştir. Şanlıurfa Arkeoloji Müzesi ile Göbeklitepe Örenyeri arasında müze deneyimi, interaktif uygulamalar ve ambiyans boyutları açısından anlamlı farklılıklar tespit edilmiştir. Bu çalışmadan çıkan sonuçlara göre birtakım öneriler getirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ambiyans, Göbeklitepe Örenyeri, İnteraktif Uygulama, Müze Deneyimi, Şanlıurfa.

Kaynakça

• Anonim, (2019). https://kvmgm.ktb.gov.tr/TR-103662/gobeklitepe-oren-yerinde-cevre-duzenlemecalismalari-hi-.html (Erişim Tarihi: 08 Ağustos 2022).
• Atagök, T. (2012). Müzelerin Anlaşılabilir Kılınması: Müze Mimarisi, İç Mekân ve Sergi Tasarımları, Müzebilimin ABC’si, Nevra Ertürk, Hanzade Uralman (Ed.), İstanbul: Ege Yayınları, 277-281.
• Batat, W. (2020). How Can Art Museums Develop New Business Opportunities? Exploring Young Visitors’ Experience, Young Consumers, 21(1), 109-131.
• Bideci, M., Albayrak, T. (2018). An Investigation of the Domestic and Foreign Tourists’ Museum Visit Experiences, International Journal of Culture, Tourism and Hospitality Research, 12(3), 366-377.
• Bitner, M.J. (1990). Evaluating Service Encounters: The Effects of Physical Surroundings and Employee Responses, Journal of Marketing, 54(2), 69-82.
• Biucky, S.T., Abdolvand, N., Harandi, S.R. (2017). The Effects of Perceived Risk on Social Commerce Adoption Based on TAM Model, International Journal of Electronic Commerce Studies, 8(2), 173-196.
• Brida, J.G., Meleddu, M., Pulina, M. (2012). Understanding Urban Tourism Attractiveness: The Case of the Archaeological Ötzi Museum in Bolzan, Journal of Travel Research, 51(6), 730-741.
• Burton C., Scott C. (2003). Challenges for the 21st Century, International Journal of Arts Management, 5(2), 56-68.
• Choi, G., Chung, H. (2013). Applying the Technology Acceptance Model to Social Networking Sites (SNS): Impact of Subjective Norm and Social Capital on the Acceptance of SNS, International Journal of Human-Computer Interaction, 29(10), 619-628.
• Conti, E., Vesci, M., Castellani, P., Rossato, C. (2020). The role of the museumscape on positive word of mouth: examining Italian museums. The TQM Journal. Doi. 10.1108/TQM-12-2019-0306
• Davis, F.D. (1989). Perceived Usefulness, Perceived Ease of Use, and User Acceptance of Information Technology, MIS Quarterly, 319-340.
• Del Chiappa, G., Andreu, L., Gallarza, M.G. (2014). Emotions and Visitors’ Satisfaction at a Museum, International Journal of Culture, Tourism and Hospitality Research, 8(4), 420-431.
• Dıvrak, M. (2020). Müze Atmosfer Faktörleri Bağlamında Bir Ölçek Çalışması: İstanbul Oyuncak Müzesi Örneği, UNIMUSEUM, 3(1), 23-29.
• Dilek, S.E., Doğan, M., Kozbe, G. (2019). The Influences of the Interactive Systems on Museum Visitors’ Experience: A Comparative Study From Turkey, Journal of Tourism Intelligence and Smartness, 2(1), 27-38.
• Dodge, W.R. (2016). Are Museums Keeping Pace?, Canadian Museums Association Magazine, MUSE: The Voice of Canada’s Museum Community, 35(1), 40-45. Erbay, M. (2011). Müzelerde Sergileme ve Sunum Tekniklerinin Planlanması, İstanbul: Beta Basım.
• Falk, J.H. (2016). Identity and the Museum Visitor Experience, New York: Routledge.
• Falk, J.H., Dierking, L.D. (2000). Visitor Experiences and The Making of Meaning, Walnut Creek: Altamira Press.
• Fokkema, M., Greiff, S. (2017). How Performing PCA and CFA on the Same Data Equals Trouble. Overfitting in the Assessment of Internal Structure and Some Editorial Thoughts on It, European Journal of Psychological Assessment, 33(6), 339-402.
• Fornell, C., Larcker, D.F. (1981). Structural Equation Models with Unobservable Variables and Measurement Error: Algebra and Statistics, Journal of Marketing Research, 18(3), 382-388.
• Forrest, R. (2013). Museum Atmospherics: The Role of the Exhibition Environment in the Visitor Experience, Visitor Studies,16(2), 201-216.
• Genc, V., Kozak, M.A. (2020). Emotional and Social competence in the Aestheticization of Labor in the Restaurant Industry, International Journal of Contemporary Hospitality Management, 32(3), 1201-1225.
• Genç, V. (2020). Kültürel Miras ve Turizm İlişkisi, İçinde Kültürel Miras ve Turizm Disiplinlerarası Yaklaşım, Murat Gümüş, S. Emre Dilek (Ed.), Ankara: Detay Yayıncılık.
• He, Z., Wu, L., Li, X.R. (2018). When Art Meets Tech: The Role of Augmented Reality in Enhancing Museum Experiences and Purchase Intentions, Tourism Management, 68, 127-139.
• Herrero, A., San Martín, H. (2012). Developing and Testing a Global Model to Explain the Adoption of Websites by Users in Rural Tourism Accommodations. International Journal of Hospitality Management, 31(4), 1178-1186.
• Hsieh, C.M., Park, S.H., Hitchcock, M. (2015). Examining the Relationships Among Motivation, Service Quality and Loyalty: The Case of the National Museum of Natural Science, Asia Pacific Journal of Tourism Research, 20(1), 1505-1526.
• Hyun, H., Park, J., Ren, T., Kim, H. (2018). The Role of Ambiances and Aesthetics on Millennials’ Museum Visiting Behavior. Arts and the Market, 8(2), 152-167.
• Jin, L., Xiao, H., Shen, H. (2020). Experiential Authenticity in Heritage Museums, Journal of Destination Marketing & Management, 18, 100493.
• Karadeniz, C. (2018). Müze Kültür Toplum: Çağdaş Müze ve Müzenin Toplumsal İşlevleri, Ankara: İmge Yayınevi.
• Karadeniz, C., Özdemir E. (2018). Hangi Müze? Müzecilikte Değişim ve Yenimüzebilim, Milli Folklor Dergisi, 120, 158-169.
• Kırcova, İ., Erdoğan, H.H. (2017). Müze Deneyimi Boyutları: İstanbul Oyuncak Müzesi Örneği, Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 649-664.
• Kinicki, A.J., Prussia, G.E., Wu, B.J., Mckee-Ryan, F.M. (2004). A Covariance Structure Analysis of Employees’ Response to Performance Feedback, Journal of Applied Psychology, 89(6), 1057-1069.
• KVMGM, (2022). https://kvmgm.ktb.gov.tr/TR-44140/sanliurfa-muze-mudurlugu.html (Erişim Tarihi: 09.08.2022).
• Lee, H., Jung, T.H., Tom Dieck, M.C., Chung, N. (2020). Experiencing Immersive Virtual Reality in Museums, Information & Management, 57(5), 103229.
• Lorcu, F. (2015). Örneklerle Veri Analizi SPSS Uygulamalı, Ankara: Detay Yayıncılık.
• Luo, J.M., Ye, B.H. (2020). Role of Generativity on Tourists’ Experience Expectation, Motivation and Visit Intention in Museums, Journal of Hospitality and Tourism Management, 43, 120-126.
• Muslichah, M. (2018). The Effect of Self Efficacy and Information Quality on Behavioral Intention with Perceived Usefulness as Intervening Variable, JABM Journal of Accounting-Business & Management, 1(25), 21-34.
• Nikolakopoulou, V., Printezis, P., Maniatis, V., Kontizas, D., Vosinakis, S., Chatzigrigoriou, P., Koutsabasis, P. (2022). Conveying Intangible Cultural Heritage in Museums with Interactive Storytelling and Projection Mapping: The Case of the Mastic Villages, Heritage, 5(2), 1024-1049.
• Onur, B. (2014). Yeni Müzebilim: Demokratik Toplumu Yaratmak, Ankara: İmge Yayınevi.
• Pallud, J. (2017). Impact of Interactive Technologies on Stimulating Learning Experiences in a Museum, Information & Management, 54(4), 465-478.
• Park, N., Roman, R., Lee, S., Chung, J.E. (2009). User Acceptance of a Digital Library System in Developing Countries: An Application of the Technology Acceptance Model, International Journal of Information Management, 29(3), 196-209.
• Pine, B., Gilmore, J. (1999). The Experience Economy: Work is Theatre & Every Business, Boston: Harvard Business School Press.
• Ruiz-Alba, J.L., Nazarian, A., Rodríguez-Molina, M.A., Andreu, L. (2019). Museum Visitors’ Heterogeneity and Experience Processing, International Journal of Hospitality Management, 78, 131-141.
• Samis, P.S. (2001). Points of Departure: Curators Andeducators Collaborate to Prototype a “Museum of the Future” in Cultural Heritage and Technologies in the Third Millenium, ICHIM 01’de Verilen Konferans Metni, (623-637).
• Serravalle, F., Ferraris, A., Vrontis, D., Thrassou, A., Christofi, M. (2019). Augmented Reality in the Tourism Industry: A Multi-Stakeholder Analysis of Museums, Tourism Management Perspectives, 32, 100549.
• Tabachnick, G.B., Fidel, S.L. (2001). Using Multivariate Statistics, Boston, USA: Pearson.
• Trauer, B. (2006). Conceptualizing Special Interest Tourism E Frameworks For Analysis, Tourism Management, 27(2), 183-200.
• Trunfio, M., Campana, S., Magnelli, A. (2020). Measuring the Impact of Functional and Experiential Mixed Reality Elements on a Museum Visit, Current Issues in Tourism, 23(16), 1990-2008.
• Tsai, S.P. (2020). Augmented Reality Enhancing Place Satisfaction for Heritage Tourism Marketing, Current Issues in Tourism, 23(9), 1078-1083. Van Der Heijden, H. (2004). User Acceptance of Hedonic Information Systems, MIS Quarterly, 28(4), 695-704.
• Yavuzkır, A. (2020). Kurgusal Söylemden Söylemsel Kurguya: Şanlıurfa Arkeoloji Müzesi’ndeki Eser Sergileme Politikasının Ziyaretçi Deneyimi ve Öğrenme Motivasyonu Üzerine Etkisi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Batman Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Batman.
• Yavuzkır, A., Genç, V. (2022). Müzelerdeki Eser Sergileme Politikasının Ziyaretçi Deneyimi ve Öğrenme Motivasyonuna Etkisi, Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 6(2).