Gender Perception in Kurdish Proverbs Within the Framework of the Kurdish Family Structure

Yıl 2024, Sayı: 17, 44 - 63, 30.09.2024

Muhammed Kayran

Öz

Proverbs are one of the main products of folk literature in getting to know a society. Thousands of years of experiences of the people turn into sentences, expressing at most a few judgments, and reflect the society from which they were born. Kurdish proverbs are also the mirror of Kurdish culture and language. As in every community of humanity, the Kurdish people have transferred everything in their lives into proverbs through their language. Before modern times, two genders, male and female, were generally accepted in all societies. The roles of men and women in society are also separated from each other by the same society. Contemporary gender definitions such as LGBT-I are not seen as independent genders in Kurdish culture, but as abnormal behaviors of men and women. In this study, we classified the words containing gender and gender roles that we selected from printed Kurdish proverb books. After the classification, we looked for answers to the following questions. What kind of daughter or son does the Kurdish society want in the family? Which woman or man does he applaud and which woman or man does he condemn? To find answers to these questions, we used published works on Kurdish proverbs. We classified the two hundred and ninety-four (294) proverbs we selected from these sources according to their topics and meanings, and then, using the comparison method, we put forward our comments and judgments regarding "Gender perception in Kurdish proverbs within the framework of family structure". When we look at the general picture that emerges, the roles that men and women are expected to undertake mostly appear within the family, therefore the system of our study is directly related to the shaping of the family.

Anahtar Kelimeler

Kurdish proverbs, Social Gender, Gender Roles, Kurdish Family

Di Gotinên Pêşîyan ên Kurdan de Fehma Zayenda Civakî

Öz

Ji bo naskirina civakekê, gotinên pêşîyan yek ji keresteyên sereke yên edebîyata gelêrî ne. Ceribandinên bi hezaran salan yên gel, dibin herî zêde du sê daraz, dibin hevok û çanda civaka ku tê de afirîne nîşan didin. Gotinên pêşîyan ên kurdan jî neynika çanda kurdan û zimanê kurdî ne. Wekî hemû civakên mirovahîyê gelê kurd jî her tiştên ku di jîyana xwe de heyî bi amûra zimanê xwe derbasî gotinên pêşîyan kirîye. Di gelemperîya çanda hemû civakan de berîya dema nûjen bi giştî du zayend hatine pejirandin û ev zayend jin û mêr in. Rolên zayendên jin û mêran a di nava civakê de jî dîsa ji alîyê heman civakê ve ji hev hatine cudakirin. Pênasekirinên nûjen ên zayendan wek LGBT-İ di çanda Kurdan ne wek zayendên serbixwe lê wek tevgerên ne normal ên jin û mêran hatine dîtin. Me di vê xebata xwe de ji pirtûkên gotinên pêşîyan ên çapkirî, gotinên ku di hindûrên xwe de qala zayendan û rolên wan dikin hilbijartin û tesnîf kirin. Piştî tesnîfê em li pey bersîvên van pirsan ketin: Civaka Kurd di malbatê de keçeke an jî kurekî çawa dixwaze, ji kîjan jin û mêran re çepikan lê dide, kîjan jin û mêran şermezar dike? Ji bo bersiva van pirsan me ji berhemên çapkirî yên gotinên pêşîyan ên Kurdan sûd wergirtin. Du sed nod û çar (294) gotinên pêşîyan ên ku me ji van çavkanîyan bi hilbijartine li gorî wate û mijarên wan senifandin, paşê jî me bi rêbaza berawirdîyê re şîrove û darazên xwe yên di derheqê “Di çarçoveya binesazîya malbatê de fêhma zayenda civakî di gotinên pêşîyan ên Kurdan de” danîn holê. Her wiha me dît ku ev rolên ji jin û mêran tê xwestin bi piranî di nava malbatê de rû didin, ji ber vê jî pergala xebata me rasterast bi têşebûna malbatê re têkildar e.

Anahtar Kelimeler

Gotinên Pêşîyan ên Kurdan, Zayenda Civakî, Rolên Zayendan, Malbata Kurd

Kürt Aile Yapısı Çerçevesinde Kürt Atasözlerinde Toplumsal Cinsiyet Algısı

Öz

Atasözleri bir toplumu tanıma amacıyla kullanılabilecek başlıca halk edebiyatı ürünlerindendir. Toplumun binlerce yıllık deneyimleri en fazla birkaç yargıya dönüşerek cümleye dönüşür ve içerisinden doğduğu toplumu yansıtır. Kürt atasözleri de Kürt dili ve kültürünün aynasıdır. Kürt toplumu da tüm toplumlar gibi kendi yaşamındaki her şeyi dili aracılığıyla atasözlerine işlemiştir. Dünya toplumları genelinde çağdaş dönem öncesi çoğunlukla kadın ve erkek olmak üzere iki cinsiyet genel kabul görmüştür. Cinsiyetlerin rolleri de toplum içerisinde yine toplum tarafından birbirinden ayrılmıştır. Çağdaş dönemde cinsiyet tanımlamalarında kullanılan LGBT-İ tanımlamaları Kürt kültüründe bağımsız cinsiyetler olarak değil, kadın veya erkeklerin normal olmayan davranışları olarak görülmüştür. Biz bu çalışmamızda Kürt atasözleri alanında basılmış eserlerden içeriğinde cinsiyet veya cinsiyet rollerini barındıran sözleri seçip tasnif ettik. Tasnifin ardından şu soruların yanıtlarını aradık: Kürt toplumu nasıl bir kız veya oğul istiyor, hangi kadın veya erkeği alkışlıyor, hangisini kınıyor? Bu soruların cevaplarını bulmak için Kürt atasözleri konusunda basılmış eserlerden iki yüz doksan dört (294) adet atasözü seçerek bunları konu ve anlamlarına göre sınıflandırdıktan sonra karşılaştırma yöntemiyle “ Aile yapısı temelinde Kürt atasözlerinde toplumsal cinisyet algısı” konusuna ilişkin yorum ve tespitlerimizi sunduk. Genel itibariyle gördük ki kadın ve erkekten beklenen roller, genel itibariyle aile içerisinde ortaya çıkmaktadır. Bundan dolayı çalışmamızın sistemi doğrudan ailenin şekillenmesi ile ilgili olarak yürümektedir.

Anahtar Kelimeler

Kürt Atasözleri, Toplumsal Cinsiyet, Cinsiyet Rolleri, Kürtlerde Aile

Kaynakça

• Ağrıdağ, G. (2005). Toplumsal cinsiyet rolü. AKDAM Gönüllü Kadın Eğitimi Semineri
• Akbalık, E. (2013). Türk atasözlerinde cinsiyet algısı. Dumlupınar Ü. Sosyal Bilimler Dergisi
• Aksan, D. (2007). Her yönüyle dil ana çizgileriyle dilbilim. TDK Yayınları
• Aslan, Ş. (2006). Ferhenga gotinên pêşîyan. Soz Gazetecilik Yayin
• Aydoğdu, A. (2015). Gotinên pêşîyan. Weşanxaneya Nayê
• Bali, A. (1993). Gotinên pêşîyan ên kurdî. Weşanên Pêlê Sorê
• Baran, B. (2017). Motik. Weşanên Wardozê,
• Bingöl, A. (2014). Gotinên pêşîyan û biwêj. Weşanên NAyê,
• Bitlisi, Ş. (2018), Şerefname. A. Yegin (Çev). Weşanên Nûbiharê
• Borak, M. (1996). Gotinên pêşîyên kurdan. Berfin Yayınları
• Camlibel, C.A. (1193). Îdyomen kurd’i. Weşanên Pelê Sorê
• Celalî, M. Û. (2014). Ji herêma ercîşê gotinên pêşîyan. Weşanên Sîtavê
• Celen, A. (2017). Gotinên pêşîyan pencînar. Weşanxaneya Çanda Kurdî
• Celîl, O & Celîl, C. (2023). Gotinên pêşîyan. Weşanên Wardozê
• Çiftçi, T. (2021) Zayenda civakî û îmaja jina baş-nebaş di gotinên pêşîyan ên kurdan de. Kovara Şarkiyatê, Cilt: 13
• Dêrşewî, Mele Mehmûd. (1989), Miştaxa çiya ji gotinên pêşiya. Serbest Zaxoyî (Wer)
• Dîyadînî, Bawer. (2011). Gotinên pêşîyan.Weşanên J&Jyê
• Farqînî, Z. (2000). Türkçe- Kürtçe sözlük. İstanbul Kürt Enstitüsü Yayınları
• Güler, D. & Ulutakan, N. (1992). Aile kavramının tarihsel gelişimi ve Türk toplum yaşantısında aile. Kuru Dergisi
• Hamçerlioğlu, O. (1976). Felsefe ansiklopedisi: kavramlar ve akımlar. (Cilt 1), Remzi Kitabevi
• Hîso, A. (2016). Ji gotinên berê.Weşanên Şemalê
• Kaylı, D. Ş. (2013). Kadın bedeni ve özgürleşme. İlya Yayınları
• Kaypakoğlu, S. (2003). Toplumsal cinsiyet ve iletişim. Naos Yayınları
• Kolo, E. E. (2014). Pendên kurdî. Weşanên Batmanê
• Korkmaz, Z. (2007). Gramer terimleri sözlüğü. TDK Yayınları
• Kulaksız, Ş. M. (2013). Ji gotinên berê (Gotînên pêşiya). Weşanên DOZê
• Law, R. (1985). Kürdlerde durub-i emsal. Jîn. Kovara Kurdî û Tirkî. W. Deng
• Mazî, Ç. (2005). Ferhenga gotinên pêşîyan. Weşanên Elmayê
• Oakle, A. (1972). Sex, gender and society. Routledge
• Öncü, M. (2009). Gotinê pêşîyan. (Berg 1-2-3-4), Weşanên Sîtavê
• Öncü, M. (2009). Gotinê pêşîyan. Weşanên Enstituya Kurdî ya Stenbolê
• Öncü, M. (2014). 101 biwêj 101 çîrok.Weşanên Avestayê
• Öncü, M. (2015). Ferhenga biwêjan.Weşanên Sîtavê
• Qur’ana Pîroz û Meala wê ya Kurdî. (2015). Weşanên Serokatîya Karûbarên Dîyanetê
• Sadînî, X. (2013). Çîrokên gelêrî. Weşanên Nubîharê
• Serhatlı, K. (2016). Li Devera Serhed û Behdînan Gotinên Pêşîyan.Weşanên J&Jyê
• Şadkam, G. (2021). Gotinên pêşîyan ji Xorasanê. Weşanên Wardozê
• Tepe, İ. (2004). Ji pêşîyên me baqek zargotin, Gûldeste. Weşanên Perîyê
• Tigris, A. (2001). 6762 Gotinên Pêşîyan.Weşanên Rewşenê
• Tîmar, F. (2018). Mesele û metelokên kurdî. Weşanên Arê
• Uluç, A. V. (2010). Kürtler’de sosyal ve siyasal örgütlenme: aşiret. Mukaddime, 2