Nakkaş Osman’ın “Metâliü’s Saâde” Minyatürlerinin İkonografik ve İkonolojik Eleştiri Yöntemi ile Analizi

Yıl 2022, Cilt: 28 Sayı: 49, 155 - 161, 31.10.2022

Yeliz Erdoğan Metin İnce Yasemin Yapıcı

https://doi.org/10.5152/ArtVis.2022.222588

Cited By: 1

Öz

Nakkaş Osman, XVI. yüzyıl sonrası Osmanlı İmparatorluğunun baş minyatürcüsüdür. Seyyid Lokman’ın el yazmalarında yer alan betimlemelerde Nakkaş Osman’ın minyatürlerine sıklıkla rastlanır. Minyatür, sade ve yalın bir dil kullanan derin, detaylı anlatımları içinde barındıran bir geleneksel sanat dalıdır. Minyatürlere, simgesel anlatımın yoğun olarak kullanıldığı astronomi, mitoloji, efsane/destan konulu kitaplarda daha sık rastlanmaktadır. Nakkaş Osman’ın eserlerinden biri olan “Metâliü’s Saâde”, türü, içeriği, minyatürün resmedilme tarzı ve anlamsal boyutu nedeniyle bu çalışma için seçilmiştir. Bu çalışmada; Nakkaş Osman’ın Metâliü’s Saâde adlı el yazmasında yer alan Merih (Mars) gezegeninin tasvir edildiği minyatürdeki simgesel ve hikâyesel anlatım, ikonografik ve ikonolojik eleştiri yöntemiyle analiz edilmiştir. Erwin Panofsky’nin üç
anlam aşaması üzerine şekillendirdiği bu yöntem, XX. yüzyıldan itibaren sanat dünyasında eser analizine büyük katkı sağlamıştır. Nakkaş Osman’ın minyatürleri ön-ikonografik inceleme (doğal anlam), ikonografik tanımlama (uzlaşmalı anlam) ve ikonolojik tanımlama (içsel anlam) olmak üzere üç alt başlık altında incelenmiştir. Bu çalışma sonucunda; Nakkaş Osman’ın minyatürlerine Osmanlı kültür ve medeniyetinin etkilerini, düşünce ve bakış açısını yansıttığı, varolan kaynaklara kıyasla burç ve gezegen tasvirine ek olarak gezegenler, temsili öge ve meslekler arasında ilişki kurduğu saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

İkonografi, ikonoloji, Metâliü’s Saâde, minyatür, Nakkaş Osman

Analysis of Nakkaş Osman’s Miniatures Named “Metâliü’s Saâde” by Iconographic and Iconological Criticism Method

Öz

Nakkaş Osman is the chief miniaturist of the Ottoman Empire after the 16th century. Miniatures of Nakkaş Osman are frequently encountered in the descriptions in Seyyid Lokman’s manuscripts. Miniature is a traditional art that includes deep and detailed expressions using a plain and plain language. Miniatures are more common in books on astronomy, mythology, and legend/epic, where symbolic expressions are used extensively. “Metâliü’s Saâde,” one of Nakkaş Osman’s works, was chosen for this study because of its type, content, painting style, and semantic dimension of the miniature. In this study, the symbolic and narrative narration in Nakkaş Osman’s miniature, in which the planet Merih (Mars) is depicted in the manuscript called Metâliü’s Saâde, has been analyzed using iconographic and iconological criticism method. This method, which Erwin Panofsky formulated on three stages of meaning, has contributed greatly to the analysis of works in the art world since the 20th century. Nakkaş Osman’s miniatures are examined under three subheadings as pre-iconographic review (natural meaning), iconographic description (concordant meaning), and iconological description (internal meaning). As a result of this study, it has been determined that Nakkaş Osman reflects the effects, thought, and perspective of Ottoman culture and civilization on his miniatures and establishes relationships between planets, representative elements, and professions in addition to depiction of horoscope and planet.

Anahtar Kelimeler

Iconography, iconologic, Metâliü’s Saâde, miniature, Nakkaş Osman

Kaynakça

• And, M. (2018). Minyatürlerle Osmanlı-İslam mitologyası (6. Baskı). Yapı Kredi Yayınları.
• Aydüz, S. (2011). Osmanlı silahları, silah üretim merkezleri ve literatürü tarihi. Tarih Okulu, 2011(X), 1–37. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ usakjhs/issue/13541/163961
• Binark, İ. (1978). Türkler’de resim ve minyatür sanatı. Vakıflar Dergisi, 12, 271–289. http://acikerisim.fsm.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/ 11352/1226/Binark.pdf?
• Bursa Gazeteciler Cemiyeti. (t.y.). Bursa kemeri. http://bgc.org.tr/ansiklopedi/bursa-kemeri.html.
• Cömert, B. (2010). Mitoloji ve ikonografi. (3. Baskı). De Ki Yayınevi.
• Elmastaş, D. (2019). Paris Milli Kütüphane'de bulunan ve minyatürleri Nakkaş Osman'a ait olan Metali'ü's Saade adlı eserde yer alan astroloji konulu minyatürlerin incelenmesi ve özgün tasarımlar (Tez No. 578781) [Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi]. Yüksek Öğretim Kurulu Tez Merkezi.
• Fransa Milli Kütüphanesi. (t.y.). Metâliü’s Saâde. Katalog No: 242. https:// gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b8427189w/f26.item#
• Hasol, D. (1979). Ansiklopedik mimarlık sözlüğü. Yapı-Endüstri Merkezi Yayınları. https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b8427189w/f26.item#
• Keskiner, C. (2004). Minyatür sanatında doğa çizim ve boyama teknikleri. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Mahir, B. (2008). Osmanlı minyatür sanatı. (2. Baskı). Kabalcı Yayınları.
• Nakkaş Osman. (1582). Metâliü’s Saâde. [Minyatür]. Fransa Milli Kütüphanesi, Fransa.
• Nakkaş Osman. (1614-1616). Kitâb-ı Falnâme. [Minyatür]. Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, İstanbul. http://rivayetederlerki.blogspot.com/2018/12/falname-osmanli-usulu-minyaturlu-fal.html
• Panofsky, E. (1995). İkonografi ve ikonoloji: Renaissance sanatının incelenmesine giriş. E. Akyürek (Çev.). Afa Yayınları.
• Renda, G. (1997). Minyatür. Eczacıbaşı sanat ansiklopedisi (s. 1262–1271) içinde. Yem Yayınları.
• Saraç, Y. S. (2011). İslam halklarının sanatsal anlatım yöntemleri: Minyatür. İslam Araştırmaları, 4(1), 171–194.
• Süslü, Ö., & Urfalıoğlu, N. (2007). Bir Osmanlı el yazmasına göre XVI. yüzyıl Osmanlı imparatorluğu’nda meslekler. 38. (ICANAS) Uluslararası Asya Ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi (s. 2865–2878) içinde. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu.
• Tanındı, Z. (1996). Türk minyatür sanatı. Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Tükel, U., & Yüzgüller, S. (2018). Batı sanatında ikonografi. Hayalperest Yayınevi.
• Urfalıoğlu, N., & Süslü, Ö. (2010). Metâliü’s-Saâde’de burçların betimlendiği minyatürler. Sanat Tarihi Araştırmaları Dergisi, 18(2007–2010), 3–11.
• Yılmaz, N. (2010). Osmanlı saray atölyesinin baş minyatürcüsü Nakkaş Osman. Lebriz Sanal Dergi. http://lebriz.com/pages/lsd.aspx?lang=TR &sectionID=1&articleID=774&bhcp=1