Comparative Analysis of the Story of Prophet Job in the Tanakh and the Qur’an

Yıl 2024, Cilt: 1 Sayı: 4, 29 - 44, 22.11.2024

Zeynep Nermin Aksakal

Öz

The Qur’ān was revealed to inform people about right and wrong and to show them
the ways to gain eternal peace through it. The Qur’ān performs this function with its unique
styles. The parables in the Qur’ān, which are one of these, are not merely historical
documents but have a style that provides lessons to its addressees and presents the messages
to be conveyed in a striking way. The parables in the Qur’ān narrate events experienced by
past nations and the addressees are asked to draw a lesson from these parables. One of these
is the parable of the test that the prophet Job (pbuh) went through. While the Qur’ān
succinctly presents the message of the parable of Job, there is detailed information on this
subject in books of interpretation, such as the Isra'iliyyat. In fact, in the Tanakh, the holy
book of Judaism, which is the source of this information, there is a lot of information that
will satisfy curiosity about Job and his test, which has an independent book named after him.
On the other hand, the little information in the Qur’ān offers a piece of information that was
not mentioned in the Tanakh. This study, which compares what is told about Job in the
Qur’ān and tafsir sources with what is said in the Jewish holy book, Tanakh, aims to reveal
the similar and different aspects of the narrations and thus to determine how much of the
detailed information in the tafsir sources originates from the Tanakh and is compatible with
Islam. In the study, data related to the parable was compiled, classified, examined, and
compared using the document analysis method. According to the results reached, Job is
highlighted in the Qur’ān with his patience and prayers against his challenging troubles, and
it is narrated that as a result, he was saved from his trouble and amply rewarded. In the
Tanakh, Job has a profile that initially showed patience in the face of the calamities he
experienced. When his last illness became severe, he showed his rebellion against the
Creator and fate with questioning language. When he finally realized that he could not
understand the wisdom in the Creator's works and repented, he was forgiven, saved from his
troubles, and rewarded. Although most of the Israiliyyat type narrations in the sources of
interpretation are similar to those narrated in the Tanakh, they contain details that are not
included there or that contradict the parable narrated there, and matters that contradict the
essence of the parable, reason, logic, and the Islamic faith. Those narrations that do not
comply with the Qur’ān and authentic narrations have not been deemed reliable.

Anahtar Kelimeler

Tafsir, Qur’ān, Tanakh, Story of Prophet Job, Patience

Etik Beyan

This study has been prepared by reorganizing the seminar paper titled The Story of Prophet Job According to the Bible and the Qur'an completed by Sedat Gürler in 2021.

Tanah ve Kur’ân’daki Eyyûb Peygamber Kıssasının Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi

Öz

Kur’ân-ı Kerîm insanlara doğruyla yanlışı bildirmek ve bu sayede ebedi saadeti
kazanmanın yollarını göstermek için indirilmiştir. Kur’ân bu işlevini kendine has üsluplarla
gerçekleştirmektedir. Bunlardan biri olan Kur’ân kıssaları, salt tarihi birer vesika değil
muhataplarına ibretler veren, iletilecek mesajları çarpıcı bir şekilde sunan bir üsluptur.
Kur’ân kıssalarında geçmiş ümmetlerin yaşadığı vakalar anlatılmış ve muhataplardan bu
kıssalardan kendilerine bir pay çıkarması istenmiştir. Bunlardan biri de Eyyûb (a.s.)
peygamberin yaşadığı imtihanla ilgili olan kıssasıdır. Kur’ân, Hz. Eyyûb kıssasının mesajını
veciz bir şekilde sunmakla yetinmişken tefsir kitaplarında bu konuda İsrâîliyyât türü detaylı
bilgiler yer almıştır. Nitekim bu bilgilerin kaynağı olan Yahudiliğin kutsal kitabı Tanah’ta
adına müstakil bir kitap bulunan Hz. Eyyûb ve imtihanı hakkında merakları giderecek çoğu
bilgi mevcuttur. Diğer taraftan Kur’ân’daki sınırlı bilgide Tanah’ta belirtilmeyen bazı
detaylar vardır. Hz. Eyyûb hakkında Kur’ân ve tefsir kaynaklarında anlatılanlarla Yahudi
kutsal kitabı Tanah’ta anlatılanların mukayesesinin yapıldığı bu çalışmada, anlatılanların
benzer olan ve olmayan yönlerinin ortaya konması, böylece tefsir kaynaklarındaki detaylı
bilgilerin ne kadarının Tanah’tan kaynaklandığının ve İslâm’a uygun olduğunun tespit
edilmesi amaçlanmıştır. Çalışmada doküman analizi yöntemiyle kıssayla ilgili veriler
derlenip tasnif edilerek incelenmiş ve mukayese edilmiştir. Ulaşılan sonuçlara göre Hz.
Eyyûb, Kur’ân’da kendini zorlayan derdine karşı sabır ve duasıyla ön plana çıkarılmış ve
bunların sonucunda derdinden kurtulduğu gibi ziyadesiyle mükafatlandırıldığı anlatılmıştır.
Tanah’ta ise Hz. Eyyûb, yaşadığı musibetler karşısında başlangıçta sabreden, bunlardan
sonuncusu olan hastalığı şiddetlendiğinde sorgulayıcı bir lisanla Yaratan’a ve kadere
isyanını sergileyen, nihâyetinde Yaratan’ın işlerindeki hikmete akıl erdiremeyeceğini idrak
edip tövbe edince affedilip derdinden kurtarılan ve mükafatlandırılan bir profile sahiptir.
Tefsir kaynaklarındaki İsrâiliyyât türü rivâyetlerin çoğu Tanah’taki anlatımlarla benzerlik
göstermekte, ancak Tanah’ta yer almayan veya orada anlatılan kıssayla çelişen detayları,
kıssanın özüne, akıl ve mantığa, İslâm inancına aykırı hususları içermektedir. Bu
rivâyetlerin Kur’ân ve sahih nakle uygun olmayanları muteber görülmemiştir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kur’ân, Tanah, Eyyûb Peygamber Kıssası, Sabır

Etik Beyan

Bu çalışma, Sedat Gürler’in 2021 yılında tamamladığı Tanah ve Kur’ân’a Göre Eyyûb Peygamberin Kıssası başlıklı seminer çalışmasının yeniden düzenlenmesiyle hazırlanmıştır.

Kaynakça

• Beyḍâvî, Nâṣiruddîn. Envâru’t-tenzîl ve esrâru’t-teʾvîl. thk. Muḥammed ʿAbdurraḥmân el-Marʿaşlî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İḥyâiʾt-Turâs̱i’l-ʿArabî, 1993.
• Bulut, Mehmet. Ehl-i Sünnet ve Şia’da İsmet İnancı. İstanbul: Risale Yay., 1991.
• Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Tarihi. Ankara: Fecr Yayınları, 2014.
• Demirci, Muhsin. Tefsir Usûlü. İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 78. Basım, 2019.
• Harman, Ömer Faruk. “Eyyûb”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12/16-17. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İmâduddîn İsmâil. Tefsîrül-Ḳur’âni’l-ʿazîm. thk. Sâmî b. Muḥammed Selâme. 8 Cilt. Beyrut: Dâru Ṭaybe li’n-Neşri ve’t-Tevzî‘, 2. Basım, 1999.
• İbn Manzûr, Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-ʿArab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1993. İbnü’l-Cevzî, Camâluddin Ebû’l-Ferac. Zâdü’l-mesîr fî ʿilmi’t-tefsîr. thk. ʿAbdurrezzâḳ el-Mehdî. Beyrut: Dâru’l-Kitâbü’l-’Arabî, 2002.
• İbnü’l-ʿArabî, Ebû Bekr Muḥammed b. Abdillâh. Aḥkâmu’l-Ḳurʾân. thk. Muḥammed ’Abdülḳadîr ’Aṭâ. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 3. Basım, 2003.
• İsfehânî, Ebû Nuaym. Hilyetü’l-Evliyâ ve Tabakâtü’l-Esfiyâ. Mısır: Matbaatü’s-saâde, 1978. İstanbûlî, İsmâil Hakkı. Rûḥu’l-Beyân. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• Karagöz vd., İsmail. Dinî Kavramlar Sözlüğü. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 3. Basım, 2007.
• Kurtubī, Ebū Abdullāh Muḥammed b. Aḥmed. el-Câmiʿ li-aḥkâmi’l-Ḳur’ân. thk. Aḥmed el-Berdûnî ve İbrâhîm Eṭfîsh. 20 Cilt. Ḳâhire: Dâru’l-Kütübi’l-Mıṣriyye, 2. Basım, 1964.
• Mevdûdî, Ebü’l-A‘lâ. Tefhîmu’l-Kur’an. çev. Muhammed Han Kayanî vd. 7 Cilt. İstanbul: İnsan Yayınları, 2005.
• Râgıb el-İsfahânî, Ebü’l-Kāsım Hüseyn. el-Müfredât fî ġarîbi’l-Ḳurʾân. thk. Ṣafvân ʿAdnan ed-Dâvudî. Dımaşk: Dâru’l-Ḳalem; Dâru’ş-Şâmiyye, 1992.
• Râzî, Ebû ʿAbdullâh Faḥruddîn. Mefâtîḥu’l-ġayb. 32 Cilt. Beyrut: Dâru İḥyai’t-Turâs̱i’l-ʿArabî, 3. Basım, 1999.
• Ṭaberî, Muḥammed b. Cerîr. Câmiʿu’l-beyân ʿan teʾvîli’l-Ḳur’ân. thk. Aḥmed Muḥammed Şâkir. 24 Cilt. Beyrut: Müessetü’r-Risâle, 2000.
• Kitabı Mukaddes. İstanbul: Kitabı Mukaddes Şirketi, 2. Basım, 2012.
• Kur’ân-ı Kerîm Meâli. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2005.