YASSIADA’DA KEMALİZM VE ANAYASA TARTIŞMALARI

Yıl 2022, Cilt: 22 Sayı: 3, 1186 - 1201, 30.11.2022

Mustafa Mert Alpbaz

https://doi.org/10.11616/asbi.1148514

Öz

Bu makalenin amacı, 27 Mayıs darbesinin Kemalizm anlayışını kuvvetler ayrılığı düşüncesi ve 1924 Anayasası çerçevesinde ortaya koymaktır. Yassıada Mahkemesinde, Anayasaya aykırı kanunlar çıkarılması Atatürk İlke ve İnkılaplarına karşı bir hareket olarak nitelendirilmiş ve 1924 Anayasasının kuvvetler ayrılığına dayandığı yorumu yapılmıştır. Savunmalarda ise Anayasanın kuvvetler birliğine dayandığı ve Tek Parti (CHP) Döneminde nasıl uygulandığı üzerinde durulmuştur. 27 Mayıs darbesinin Kemalizm anlayışında kuvvetler birliği düşüncesi yer almamakta, Kemalizm özgürlük ile özdeşleştirilmektedir. Yassıada Mahkemesindeki iddialar ve savunmalar karşılaştırılmış, CHP ve DP Programları ışığında değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

27 Mayıs 1960 Darbesi, Demokrat Parti, Yassıada Mahkemesi, Kemalizm, 1924 Anayasası

KEMALISM AND CONSTITUTION DEBATES IN YASSIADA

Öz

The aim of this article is to clarify the Kemalism understanding of the 27 May coup within the frame of the separation of powers and the 1924 Constitution. In the Yassıada Court, enacting unconstitutional statutes were described as a move against Atatürk's Principles and Revolutions. The 1924 Constitution was also interpreted to be centred on the separation of powers. The Constitution was based on unity of power, according to the defence, and how it was applied during the Single Party (CHP) Period. The concept of unity of power is not part of the May 27 coup's notion of Kemalism, and Kemalism has become synonymous with liberty. The allegations and defenses in the Yassıada Court are compared and evaluated in the consideration of the CHP and DP Programs.

Anahtar Kelimeler

May 27, 1960 Coup, Democrat Party, Yassıada Court, Kemalism, 1924 Constitution

Kaynakça

• Akyaz, D. (2009), “Ordu ve Resmî Atatürkçülük”, (Ed. T. Bora, M. Gültekingil ve A. İnsel), Modern Türkiye’de Siyasal Düşünce, Cilt 2, Kemalizm, 6. Baskı, s. 180-191, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Aydemir, Ş. S. (1993), İhtilâlin Mantığı ve 27 Mayıs İhtilâli, 5. Baskı, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Başar, A. H. (1944), Atatürk’le Üç Ay, İstanbul: Tan Matbaası.
• Bayar, C. (1969), Başvekilim Adnan Menderes, (Ed. İ. Bozdağ), İstanbul: Baha Matbaası.
• C.H.F. (1931), C.H.F. Nizamnamesi ve Programı Fırkanın 10 mayıs 1931 de toplanan üçüncü Büyük Kongresi tarafından kabul edilmiştir, Ankara: C.H.F. yayınları.
• C.H.P. (1935), C.H.P. Programı Partinin Dördüncü Büyük Kurultayı Onaylamıştır, Ankara, C.H.P. yayınları.
• C.H.P. (1939), C.H.P. Beşinci Kurultay Zabıtları 29 Mayıs 939-3 Haziran 939, Ankara, C.H.P. yayınları.
• C.H.P. (1943), Cümhuriyet Halk Partisi Program ve Nizamname, Ankara: C.H.P. yayınları.
• C.H.P. (1947), C.H.P. Program ve Tüzüğü, y.y.: C.H.P. yayınları.
• C.H.P. (1953), C.H.P. Programı Onuncu Kurultayca Onanmıştır, Ankara: C.H.P. yayınları.
• Demokrat Parti (1946), Demokrat Parti Tüzük ve Program, Ankara: Demokrat Parti yayınları.
• Demokrat Parti (1953), Demokrat Parti Tüzük ve Programı (Üçüncü Büyük Kongrede Kabul Edilmiştir) 15/10/1951, Ankara: Demokrat Parti yayınları.
• Erkanlı, O. (1972): Anılar…Sorunlar…Sorumlular, İstanbul: Baha Matbaası.
• Görücü, Ç. (2019), Demokrat Parti İktidarında CHP: İdeolojik ve Örgütsel Arayışlar, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Harb Okulu (1960), Harb Okulu İnkılâp ve 115. Dönem Albümü 1958-1960, Ankara: Harb Okulu yayınları.
• Kılçık, H. (Ed.) (1991), Adnan Menderes’in Konuşmaları Demeçleri Makaleleri Aralık 1933- Mart 1950, Cilt I, Ankara: Demokratlar Kulübü yayınları.
• Kılçık, H. (Ed.) (1991), Adnan Menderes’in Konuşmaları Demeçleri Makaleleri Mayıs 1950-Aralık 1951, Cilt I, Ankara: Demokratlar Kulübü yayınları.
• Koçak, C. (2022), 27 Mayıs’ın Kayıp Anayasası, İstanbul: Vakıfbank Kültür Yayınları.
• Özbudun, E. (2013), Türk Anayasa Hukuku, Gözden Geçirilmiş 14. Baskı, Ankara: Yetkin Yayınları.
• Özerdim, S. N. (1960), “Atatürk ve Devrimciler”, Forum Onbeş Günlük Tarafsız Siyaset İktisat Kültür Dergisi, 152 (XIII), s. 18.
• Öztürk, K. (1966), İzahlı, Gerekçeli, Anabelgeli ve Maddelere Göre Tasnifli Bütün Tutanakları İle Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, Temel Metinler Cilt I, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Resmi Gazete (13.02.1937/7659; 03.06.1950/7523; 13.06.1950/7531; 28.12.1950/7694; 12.06.1960/10525; 18.06.1960/10529; 13.07.1960/10550; 16.09.1960/10605; 07.10.1960/10623; 01.07.2020/31172).
• Soysal, M. (1960), “Suçsuz Anayasa”, Forum Onbeş Günlük Tarafsız Siyaset İktisat Kültür Dergisi, 152 (XIII), s. 11-12.
• Tanör, B. (1994), İki Anayasa 1961-1982, 3. Baskı, İstanbul: Beta Basım Yayın Dağıtım A.Ş.
• Tanör, B. (2016), Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri, 27. Baskı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• T.C. Millî Birlik Komitesi İstanbul İrtibat Bürosu (1960), Yassıada Broşürü, İstanbul: T.C. Millî Birlik Komitesi İstanbul İrtibat Bürosu yayınları.
• Toker, M. (1960), “Yok öyle şey Menderes!”, Akis Haftalık Aktüalite Mecmuası, XX (339), s. 5.
• Toker, M. (1998), Demokrasimizin İsmet Paşalı Yılları 1944 1973 Yarı Silahlı, Yarı Külahlı Bir Ara Rejim 1960-1961, 3. Baskı, Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Türkeş, A. (1998), 27 Mayıs ve Gerçekler, 4. Baskı, İstanbul: Kamer Yayınları.
• Yassıada Duruşmaları Anayasa Davası Toplu Savunması (2013), (Ed. E. Gürsoy Naskali), İstanbul: Kitabevi.
• Yassıada Yüksek Adalet Divanı tutanakları: anayasayı ihlal davası (esas no: 1960/1), 4. Cilt (Ankara: TBMM Kütüphanesi).
• Yassıada Yüksek Adalet Divanı tutanakları: İstanbul ve Ankara Olayları davası (esas no: 1960/4), 4. Cilt (Ankara: TBMM Kütüphanesi).
• Yüksek Adalet Divanı Kararları İstanbul-Yassıada 14 Ekim 1960-15 Eylül 1961 (2007), T.S.K. Foto Film Merkezi Eski Komutanı Mu. Albay (E) Nusret Eraslan’a duruşmalar sonunda teslim edilen kopyadan aynen basılmıştır, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• 40 karakterin altında olan kaynakları sistem kabul etmediği için bazı kaynaklar bu listeye alınamamış olup makalede mevcuttur.