Banka Dışı Finansal Kurumlarda Piyasa Yapısı: Faktoring Sektörünün Piyasa Yoğunlaşma Analizi

Yıl 2023, Cilt: 23 Sayı: 2, 1114 - 1128, 31.07.2023

Orhan Orçun Bıtrak

https://doi.org/10.11616/asbi.1268285

Öz

Faktoring sektörü, kredili mal ve hizmet satışı yapan işletmelere fon sağlama, risk yönetimi ve alacak takibi gibi hizmetler sunan alternatif bir sistem olarak karşımıza çıkmaktadır. Geniş kullanım alanı bulunan sektörün performansı, yurt içi ve yurt dışı ticari işlemler açısından önemlidir. Bu çalışmanın amacı, Türkiye’deki faktoring sektörünün piyasa yapısı ve rekabet seviyesini, literatürde yaygın kullanım alanına sahip, yoğunlaşma analizleri kapsamında belirlemektir. Bu amaçla 2012-2021 dönemine ilişkin, BDDK’ya kayıtlı faktoring şirketlerinin, mali tablolarında yer alan, esas faaliyet geliri (satış geliri) verileri kullanılmıştır. Araştırmadan elde edilen sonuçlara göre, Türkiye’de faaliyet gösteren faktoring şirket sayısının yıllar itibariyle azalan bir eğilim gösterdiği ve sektördeki piyasa yoğunlaşma oranlarının, 2012-2016 döneminde dalgalı olarak azalan, 2016-2021 döneminde ise sürekli artan bir seyir izlediği belirlenmiştir. Araştırmada uygulanan tüm yoğunlaşma analizlerinde, sektörün monopolcü ve rekabetçi yapıya yakın olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Banka Dışı Finansal Kurumlar, Faktoring, Piyasa Yoğunlaşması, Rekabet

Market Structure in Non-Bank Financial Institutions: Market Concentration Analysis of Factoring Sector

Öz

The factoring industry emerges as an alternative system that provides services such as funding, risk management, and accounts receivable tracking to businesses engaged in credit sales of goods and services. The performance of this sector, which has a wide range of applications, holds significant implications for both domestic and international business transactions. The objective of this study is to determine the market structure and level of competition in the Turkish factoring industry through the utilization of concentration analyses, widely employed in the relevant literature. To this end, primary data on core operating income (sales revenue) extracted from the financial statements of factoring companies registered with the BRSA for the period 2012-2021 were utilized. The research findings revealed a decreasing trend in the number of active companies within the sector over the years. Furthermore, the market concentration ratios were observed to exhibit fluctuating declines between 2012 and 2016, followed by a continuous increase from 2016 to 2021. On the other hand, of all the concentration analyses applied in the study, it was determined that the industry shows characteristics indicating proximity to both a competitive and monopolistic structure.

Anahtar Kelimeler

Non-Bank Financial Institutions, Factoring, Market Concentration, Competition

Kaynakça

• Akel, V., Ergül, N. ve Dumanoğlu, S. (2010), İMKB’de İşlem Gören Finansal Kiralama Şirketlerinin 2005-2008 Dönemi Finansal Performanslarının Değerlendirilmesi, Marmara Üniversitesi İİBF Dergisi, 18(1),s.271-292.
• Apan M. (2020), Gayrimenkul Yatırım Ortaklıklarının Piyasa Yapısı ve Yoğunlaşma Düzeylerinin Analizi: Borsa İstanbul’dan Kanıtlar, Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(Özel Sayı), s.235-250.
• Auboin, M., Smythe, H. ve Teh, R. (2016), Supply Chain Finance and SMEs: Evidence from International Factoring Data, CESifo Working Paper Series No. 6039, World Trade Organization.
• Baloğlu, G. (2022), Faktoring İşlemlerinin Denetiminde Risk Tanımlamasına Yönelik Bir Model Önerisi, Denetişim, (24), s.134-158.
• Bıtrak, O. O. (2022), Türkiye’de Finansal Kiralama Sektörünün Piyasa Yoğunlaşma Analizi, Bingöl Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(2), s.441-470.
• Bikker, J. A. ve Haaf, K. (2002a), Competition, Concentration and Their Relationship: An Empirical Analysis of the Banking Industry, Journal of Banking & Finance, 26(11), s.2191-2214.
• Bikker, J. A. ve Haaf, K. (2002b), Measures of Competition and Concentration in the Banking Industry: A Review of the Literature, Economic & Financial Modelling, 9(2), s.1-46.
• Burucu, H., Contürk, F. Y. ve Güngör, B. (2015), Türk Yatırım Fonlarında Rekabet, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 29(2), s.305-322.
• Degl'Innocenti, M., Fiordelisi, F. ve Trinugroho, I. (2020), Competition and Stability in the Credit Industry: Banking vs. Factoring Industries, The British Accounting Review, 52(1), s.1-39, 100831.
• Demir, R. (2013), Faktoring Sözleşmesi, Journal of Yaşar University, 8(Özel), s.877-902.
• Demirel, O. ve Hatırlı, S. A. (2017), Measuring the Market Power of the Banking Sector in Turkey, Journal of Academic Researches and Studies, 9(16), s.20-34.
• Denčić-Mihajlov, K. ve Milenković-Kerković, T. (2011), Factoring as a Financial Alternative: Evidence from Serbia, Economics and Organization, 8(4), s.411-420.
• Ediz, Y. ve Önder, K. (2019), İçecek İmalatı Sektörünün Piyasa Yapısı ve Yoğunlaşma düzeyi: Türkiye'nin İlk 1000 Sanayi Kuruluşu Üzerine Bir Uygulama, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 60,s. 25-40.
• Ekergil, V. ve Kalıpçı Çağıran, F. (2016), Türkiye Muhasebe Standartlarının Faktoring Muhasebe İşlemlerine Etkileri ve Uygulamada İskontolu Faktoring İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 12(30), s.213-236
• FCI (2022), Annual Review 2022, Facilitating Open Account-Receivables Finance, Amsterdam: Zwaan Lenoir. Ferreira, C. (2012), Bank Efficiency, Market Concentration and Economic Growth in the European Union, Technical University of Lisbon, School of Economics and Management, Department of Economics, WP 38, ISSN No: 0874-4548.
• FKB (2023), Faktoring Sektör Raporları, Finansal Kurumlar Birliği, https://www.fkb.org.tr/raporlar-ve-yayinlar/raporlar/faktoring-sektor-raporlari/, (Erişim Tarihi: 25.02.2023).
• Gajurel, D. P. ve Pradhan, R. S. (2012), Concentration and Competition in Nepalese Banking, Journal of Business Economics and Finance, 1(1), s.5-16.
• Galetić, F. ve Obradović, T. (2018), Measuring Concentration of the Banking Market of the Republic of Croatia, In 6th International OFEL Conference on Governance, Management and Entrepreneurship, New Business Models and Institutional Entrepreneurs: Leading Disruptive Change, April 13th-14th, 2018, Dubrovnik, Croatia, 598-625, Zagreb: Governance Research and Development Centre (CIRU).
• Ginevičius, R. ve Čirba, S. (2007), Determining Market Concentration, Journal of Business Economics and Management, 8(1), s.3-10.
• Göktan, M. (1993), Factoring, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Gör, Y. ve Bilici, F. M. (2021), 2008-2020 Yıllarını Kapsayan Süreçte Faktoring Sektörünün Durumu Üzerine Bir Değerlendirme, Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(4), s.709-718 .
• Gülcan, N. (2022), Finansal Kiralama ve Faktoring Şirketlerinin Finansal Performans Değerlendirmesinde VIKOR Yönteminin Uygulanması, Ekonomi Politika ve Finans Araştırmaları Dergisi, 7(Özel SayI), s.235-247.
• Gürsel E. (2011), Piyasaya Girişi Belirleyen Unsurlar: Türk İmalat Sanayi Üzerine Bir Uygulama, Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Anabilim Dalı, Gaziantep.
• Hazar, A., Sunal, O., Babuşçu, Ş. ve Alp, Ö. S. (2017), Türk Bankacılık Sektöründe Piyasa Yoğunlaşması: 2001 Krizi Öncesi ve Sonrasının Karşılaştırılması, Maliye ve Finans Yazıları, 107, s.42-68.
• Ildırar, M. ve Kıral, E. (2018), Piyasa Yapısı ve Yoğunlaşma: Türk Otomotiv Sektörü Üzerine Bir Analiz, Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(1), s.93-117.
• İğdeli, A. ve Bakırtaş, İ. (2019), Türkiye Hayat Sigortası Piyasasında Yoğunlaşma ile Etkinlik Arasındaki İlişki, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 22(2), s.825-839.
• Kaličanin, T., Terzić, I., Luty, P. ve Barjaktarović, B. (2022), Market Power and Bank Profitability: Evidence from Montenegro and Serbia, Business Resilience in a Changing World, Singidunum University International Scientific Conference (FINIZ).
• Kaya, U. ve Gerekan, B. (2011), Faktoring Şirketi ve Satıcı İşletme Açısından Faktoring İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi, Afyon Kocatepe Üniversitesi İİBF Dergisi, 13(2), s.71-101
• Klapper, L. (2006), The Role of Factoring for Financing Small and Medium Enterprises, Journal of Banking & Finance, 30(11), s.3111-3130.
• Kostakoğlu, S. F. (2015), İnternet Servis Sağlayıcıları Piyasasına Yönelik Yoğunlaşma Analizi, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 11(25), s.129-140.
• Milenkovic-Kerkovic, T. ve Dencic-Mihajlov, K. (2012), Factoring in the Changing Environment: Legal and Financial Aspects, Procedia-Social and Behavioral Sciences, 44, s.428-435.
• Miljković, M., Filipović, S. ve Tanasković, S. (2013), Market Concentration in the Banking Sector: Evidence from Serbia, Industrija, 41(2), s.7-25.
• Mol‐Gómez‐Vázquez, A., Hernández‐Cánovas, G. ve Koëter‐Kant, J. (2018), Legal and Institutional Determinants of Factoring in SMEs: Empirical Analysis across 25 European Countries, Journal of Small Business Management, 56(2), 312-329.
• Morgan, E., Lowe, J. ve Tomkins, C. (1980), The UK Financial Leasing Industry--A Structural Analysis, The Journal of Industrial Economics, 28(4), s.405-425.
• Nguyen, M., Skully, M. ve Perera, S. (2012). Bank Market Power and Revenue Diversification: Evidence from Selected ASEAN Countries, Journal of Asian Economics, 23(6), s.688-700.
• Oloniluyi, A. E. ve Ogunleye, E. O. (2016), Relevance of Structure, Conduct and Performance Paradigm in the Nigerian Banking Industry, Journal of Economics and Sustainable Development, 7(19), s.71-81.
• Ölmez, İ. (2012), Türkiye’de Faktoring ve Faktoring İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Aydın Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Önder, K. (2016), Türkiye Bisküvi, Çikolatalı ve Şekerli Mamuller Sektörü: Firma Yoğunlaşma Analizi, Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 31(2), s.179-208.
• Önder, K. ve Topatan, Z. (2018), İnternet Arama Motorları Piyasasına Yönelik Yoğunlaşma Analizi: Türkiye Örneği. International Journal of Education Technology and Scientific Researches, 5, s.28-42.
• Özbek, A. (2018), BİST’te İşlem Gören Faktoring Şirketlerinin Mali Yapılarının Çok Ölçütlü Karar Verme Yöntemleri İle Değerlendirilmesi, Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 25(1), s.29-53.
• Özdemir, Z. (2005), Dış Ticaret Finansman Tekniklerinden Faktoring ve Forfaiting İşlemleri, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (10), s.194-224.
• Selimler, H. ve Taş, C. (2019), Finansman, Faktoring Ve Leasing Şirketlerinin Kredi Yönetim Performansının TOPSIS Yöntemi İle Değerlendirilmesi: (2015 – 2018), Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(3), s.286-306.
• Serel, A. ve Akşehirli, N. (2020), Türk Bankacılık Sektöründe Yoğunlaşma, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (48), s.175-204.
• Shou, Y., Shao, J. ve Wang, W. (2021), How Does Reverse Factoring Affect Operating Performance? An Event Study of Chinese Manufacturing Firms, International Journal of Operations & Production Management, 41(4), s.289-312.
• Soufani, K. (2002), The Decision to Finance Account Receivables: the Factoring Option, Managerial and Decision Economics, 23(1), s.21-32.
• Stroeva O.A., Sukhorukova N., Tsvyrko A. ve Ivashchenko T. (2015), Development of Factoring Market in Russia, European Research Studies Journal, 18(3), s.51-62.
• Tatlı, H. (2018), Piyasa Yoğunluğunun Ölçülmesi: Beyaz Eşya Sektörü Üzerine Bir Uygulama, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 16(Özel Sayı), s.64-84.
• Tekin, B. (2021), Türkiye’de Banka Dışı Finansal Kuruluşların Finansal Göstergelerinin Ekonomik Büyüme ve Enflasyon Üzerine Etkileri, ETÜ Sentez İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, (5), s.51-72.
• Tekin, B. ve Yener, E. (2020), Banka Dışı Finansal Kurumlarda Karlılık Oranlarını Etkileyen Makro ve Mikro Düzeydeki Faktörler, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (58), s.1-34.
• Tiryaki, B. (2006), Faktoring İşlemi ve Faktoring İşleminin Hukuki Niteliği, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 8(2), s.189-214.
• Tushaj, A. (2010), Market Concentration in the Banking Sector: Evidence from Albania, (No. 73), BERG Working Paper Series on Government and Growth.
• TÜİK (2017), Sanayi ve Hizmet Sektörlerinde Yoğunlaşma, 2015, Türkiye İstatistik Kurumu, Haber Bülteni, 25 Temmuz 2017, Sayı 24867.
• Ukav, I. (2017), Market Structures and Concentration Measuring Techniques, Asian Journal of Agricultural Extension, Economics & Sociology, 19(4), s.1-16.
• Uyanık, Y. (2015), Dünyada ve Türkiye'de Faktoring Tanımı, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(3), s.23-40.
• Yayla, M. (2007), Türk Bankacılık Sektöründe Yoğunlaşma ve Rekabet: 1995-2005, BDDK Bankacılık ve Finansal Piyasalar Dergisi, 1(1), s.35-59.
• Yılmaz, Ö. (2018), Banka Dışı Finansal Kurumlar ve Muhasebe Uygulamaları (Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri), Finansal Kurumlar Birliği, İstanbul: İstanbul Teknik Ofset Matbaacılık.
• Zaporozhets, S. V. (2016). The Institutional Basis of the Factoring Market Development in Ukranie, International Scientific-Practical Conference Formation of Modern Economic Area: Benefits, Risks, Implementation Mechanisms: Conference Proceedings, Part І, Sulkhan-Saba Orbeliani Teaching University, Faculty of Business, Tbilisi.