Boş Zaman Doyumu ve Mental İyi Oluş: Engelli Sporcuların Ailelerine Yönelik Bir Araştırma

Yıl 2022, , 303 - 319, 28.06.2022

Çağrı Arı , Beyza Merve Akgül

https://doi.org/10.38021/asbid.1127440

Cited By: 1

Öz

İlişkisel araştırma modelinin kullanıldığı bu çalışma kapsamında, özel sporcu ailelerinin boş zaman doyumları ile mental iyi oluş düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırma grubunu, ulusal ve uluslararası şampiyonalara katılan lisanslı özel sporcuların aileleri oluşturmaktadır. Buna göre, %78,8’i anne (n=201), %21,2’si baba (n=54) olmak üzere toplamda 255 aile üyesi gönüllü olarak çalışmaya katılmıştır. Araştırma kapsamında veri toplama aracı olarak, ailelerin demografik özellikleri hakkında bilgi edinmek amacıyla araştırmacılar tarafından oluşturulan “Kişisel Bilgi Formu”, “Warwick-Edinburgh Mental İyi Oluş Ölçeği” ve “Boş Zaman Doyum Ölçeği” kullanılmıştır. Demografik özellikler hakkında bilgi edinebilmek için frekans, yüzde, ortalama ve standart sapma gibi betimsel analizlerden ve ölçme araçları arasındaki ilişkinin belirlenebilmesi için Pearson Korelasyon analizinden faydalanılmıştır. Ailelerin boş zaman doyum düzeylerinin mental iyi oluşları üzerindeki yordayıcı etkisini belirlemek için ise basit doğrusal regresyon analizi kullanılmıştır. Elde edilen sonuçlara göre, özel sporcu ailelerinin boş zaman doyumları ile mental iyi oluş düzeyleri arasında pozitif yönlü orta düzeyde bir ilişkinin bulunduğu ve boş zaman doyumunun aile üyelerinin mental iyi oluş düzeylerinin anlamlı bir yordayıcısı olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Boş Zaman Doyumu, Mental İyi Oluş, Engelli Sporcular, Özel Sporcular, Engelli Aileleri

Leisure Satisfaction and Mental Well-Being: A Study on the Families of Disabled Athletes

Öz

In this study, in which the correlational research model was used, it was aimed to examine the relationship between the leisure satisfaction and mental well-being levels of special athletes' families. The research group consists of the families of licensed special athletes participating in national and international championships. Accordingly, a total of 255 family members, 78.8% mother (n=201) and 21.2% father (n=54), participated in the study voluntarily. In the scope of the research, "Personal Information Form", "Warwick-Edinburgh Mental Well-Being Scale" and "Leisure Satisfaction Scale" were used as data collection tools to obtain information about the demographic characteristics of families. Descriptive analyzes such as frequency, percentage, mean and standard deviation were used to obtain information about demographic characteristics, and Pearson Correlation analysis was used to determine the relationship between measurement tools. Simple linear regression analysis was used to determine the predictive effect of families' leisure satisfaction levels on their mental well-being. According to the results, it has been determined that there is a positive moderate relationship between the leisure satisfaction and mental well-being levels of special athletes' families, and that leisure satisfaction is a significant predictor of the mental well-being of family members.

Anahtar Kelimeler

Leisure Satisfaction, Mental Well-Being, Disabled Athletes, Special Athletes, Disabled Families

Kaynakça

• Akyıldız, M. (2015). Özel gereksinimli bireylere yönelik elektronik boş zaman aktivitelerinin psikososyal etkilerine yönelik bir proje. III. Rekreasyon Araştırmaları Kongresi, 5-7 Kasım 2015, Eskişehir. 71-76.
• Auger, D. (2020). Leisure in everyday life. Society and Leisure. 43(2), 127-128. https://doi.org/10.1080/07053436.2020.1788780
• Baumgartner, H. and Homburg, C. (1996). Applications of structural equation modeling in marketing and consumer research: A review. International Journal of Research in Marketing, 13(2), 139-161. https://doi.org/10.1016/0167-8116(95)00038-0
• Beard, J.G. and Ragheb, M.G. (1980) Measuring leisure satisfaction, Journal of Leisure Research, 12(1), 20-33. https://doi.org/10.1080/00222216.1980.11969416
• Bor, M. Ö. (2018). Terapatik rekreasyon faaliyetlerinin down sendromlu çocukların sosyal gelişimine etkisi: Elâzığ ili örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Batman Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Batman.
• Busseri, M. A. & Sadava, S. W. (2011). A review of the tripartite structure of subjective well-being: implications for conceptualization, operationalization, analysis, and synthesis. Personality and Social Psychology Review. 15(3), 290-314. https://doi.org/10.1177/1088868310391271
• Caldwell, L. L. (2005). Leisure and health: why is leisure therapeutic?. British Journal of Guidance & Counselling, 33(1), 7-26. https://doi.org/10.1080/03069880412331335939
• Can, A. (2020). SPSS ile Bilimsel Araştırma Sürecinde Nicel Veri Analizi (9. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayımcılık. https://doi.org/10.14527/9786053644484
• Clarke, A., Friede, T., Putz, R. et al. (2011). Warwick-Edinburgh Mental Well-being Scale (WEMWBS): Validated for teenage school students in England and Scotland. A mixed methods assessment. BMC Public Health 11, 487. https://doi.org/10.1186/1471-2458-11-487
• Creswell, J. W. and Creswell, J. D. (2017). Research design: qualitative, quantitative, and mixed methods approaches. SAGE Publications.
• Çetinkaya, G., Şahin, F. N. & Yarız, K. (2017). Leisure Satisfaction Level of Active and Passive Participation in Outdoor Recreation Activities and its Relationship with Public Health. Acta Medica Mediterranea. 33. 191-196. http://dx.doi.org/10.19193/0393-6384_2017_2_027
• Çöl, G. (2015). Özel gereksinimi olan çocukların boş zaman aktivitelerine katılımını etkileyen faktörler. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Demir, M. ve Demir, S. S. (2014). İşgörenlerin Serbest Zaman Gereksinimi ve Serbest Zaman Doyumunu Etkileyen Faktörler. İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi, 2(3), 74-84.
• DePaolo, C. A. and Wilkinson, K. (2014). Get your head into the clouds: using word clouds for analyzing qualitative assessment data. TechTrends, 58(3), 38-44. https://doi.org/10.1007/s11528-014-0750-9
• Diener, E. (1984). Subjective well-being. Psychological Bulletin, 95(3), 542–575. https://doi.org/10.1037/0033-2909.95.3.542
• Disabato D. J., Goodman F.R., Kashdan T. B., Short J. L. & Jarden A. (2016). Different types of well-being? A cross-cultural examination of hedonic and eudaimonic well-being. Psychol Assess, 28(5),471-482. https://doi.org/10.1037/pas0000209
• Dursun, M., Güler, B. ve Mutlu Bozkurt, T. (2019). Öğretmen adaylarının zihinsel engelli bireylerin sportif etkinliklere katılımına ilişkin tutumlarının incelenmesi. Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 13 (3), 202-209.
• Dursun, M., Yarayan, Y. E., Arı, Ç., Ulun, C., & Kocamaz Adaş, S. (2021). COVID-19 in Turkey: Leisure boredom, psychological resilience, physical activity and emotional state. International Journal of Educational Research and Innovation, (15), 460-486. https://doi.org/10.46661/ijeri.5588
• Eldeniz Çetin, M. ve Terzioğlu, N. K. (2018). Ağır düzeyde yetersizliğe sahip çocuğu olan annelerin çocuklarının boş zamanlarını değerlendirmeye yönelik görüşleri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(2), 857-873.
• Esentürk, O. K. (2021) Parents’ perceptions on physical activity for their children with autism spectrum disorders during the novel Coronavirus outbreak, International Journal of Developmental Disabilities, 67(6), 446-457. https://doi.org/10.1080/20473869.2020.1769333
• Esentürk, O. K. and Güngör, N. B. (2020). The effect of peer-mediated adaptive physical activity program on problem behaviors of mentally handicapped students. Journal of Education and Learning, 9(3), 163–173. http://dx.doi.org/10.5539/jel.v9n3p163
• Esentürk, O. K. ve Yarımkaya, E. (2021). Otizm spektrum bozukluğu olan çocuğa sahip annelerin uyguladığı uyarlanmış fiziksel aktivitelerin annelerin yaşam kalitesine etkisi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 22(2), 343-367. http://dx.doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.686849
• Filatova, O. (2016), More than a word cloud. TESOL Journal, 7. 438-448. https://doi.org/10.1002/tesj.251
• Fraenkel, J. R., Wallen, N. E. and Hyun, H. H. (2011). How to design and evaluate research in education (8th ed.). New York: McGraw-Hill.
• Fronza, I., Janes, A., Sillitti, A., Succi, G., and Trebeschi, S. (2013, 25-25 May 2013). Cooperation wordle using pre-attentive processing techniques. Paper presented at the 2013 6th International Workshop on Cooperative and Human Aspects of Software Engineering (CHASE).
• George, D., and Mallery, P. (2020). IBM SPSS Statistics 26 Step by Step: A Simple Guide and Reference. 16th. Edition, New York: Routledge. Gökçe, H. ve Orhan, K. (2011). Serbest zaman doyum ölçeğinin Türkçe geçerlilik güvenirlik çalışması, Hacettepe Spor Bilimleri Dergisi, 22(4), 139-145.
• Güngör, N. B., Yılmaz, A., ve İlhan, E. L. (2019). Yaşam kalitesi bağlamında özel bir sporcunun kazanımları: Ebeveyn görüşleri doğrultusunda bir durum çalışması. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 20(3), 421-443. https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.488740
• Han, J. and Patterson, I. (2007). An analysis of the ınfluence that leisure experiences have on a person's mood state, health and wellbeing, Annals of Leisure Research, 10(3-4), 328-351. https://doi.org/10.1080/11745398.2007.9686770
• Harmon, J. and Kyle, G. T. (2016). Positive emotions and passionate leisure involvement. Annals of Leisure Research, 19(1), 62-79. http://dx.doi.org/10.1080/11745398.2015.1065753
• Hunt, C. A., Gao, J. and Xue, L. (2014). A visual analysis of trends in the titles and keywords of top-ranked tourism journals. Current Issues in Tourism, 17(10), 849-855. https://doi.org/10.1080/13683500.2014.900000
• Huta, V. & Ryan, R. M. (2010). Pursuing pleasure or virtue: the differential and overlapping well-being benefits of hedonic and eudaimonic motives. Journal of Happiness Studies, 11, 735–762. https://doi.org/10.1007/s10902-009-9171-4
• İlhan, E. L., Yarımkaya, E. and Esentürk, O. K. (2017). The effect of mother-participated sports activities on the awareness levels of Turkish mothers having children with intellectual disabilities towards the effect of sports: a pilot study, International Journal of Developmental Disabilities, 63(2), 124-129. https://doi.org/10.1080/20473869.2016.1147679
• Joshanloo, M, & Ghaedi, G. (2009). Value priorities as predictors of hedonic and eudaimonic aspects of well-being. Personality and individual differences, 47(4), 294-298. https://doi.org/10.1016/j.paid.2009.03.016
• Joshanloo, M., Bobowik, M. & Basabe, N. (2016). Factor structure of mental well-being: Contributions of exploratory structural equation modeling. Personality and Individual Differences. 102. 107-110. https://doi.org/10.1016/j.paid.2016.06.060
• Joudrey, A. D. & Wallace, J. E. (2009). Leisure as a coping resource: A test of the job demand-control-support model. Human Relations. 62(2), 195-217. https://doi.org/10.1177%2F0018726708100357
• Karaküçük S. (2008). Rekreasyon: Boş Zamanları Değerlendirme, 6. Baskı, Ankara: Gazi Kitabevi.
• Kass, R. A. & Tinsley, H. E. A. (1979). Factor Analysis. Journal of Leisure Research. 11. 120-138. https://doi.org/10.1080/00222216.1979.11969385
• Kaya, S. (2016). The Relationship between Leisure Satisfaction and Happiness among College Students. Universal Journal of Educational Research 4(3), 622-631. http://dx.doi.org/10.13189/ujer.2016.040322
• Kekäläinen, T., Freund, A., Sipilä, S. & Kokko, K. (2018). Leisure time physical activity, leisure satisfaction and subjective well-being: Causal relationships in midlife. Innovation in Aging, 2(1), 65-66. https://doi.org/10.1093/geroni/igy023.247
• Keldal, G. (2015). Warwick-Edinburgh mental iyi oluş ölçeği’nin Türkçe formu: geçerlik ve güvenirlik çalışması. The Journal of Happiness & Well-Being, 3(1), 103-115.
• Keyes, C. L. (2002). The mental health continuum: From languishing to flourishing in life. Journal of Health and Social Behavior, 43(2), 207-222. https://doi.org/10.2307/3090197
• Keyes, C. L. (2005). Mental illness and/or mental health? Investigating axioms of the complete state model of health. Journal of Consulting and Clinical Psychology. 73(3), 539-548. https://doi.org/10.1037/0022-006x.73.3.539
• Keyes, C. L., Dhingra, S. S. & Simoes, E. J. (2010). Change in level of positive mental health as a predictor of future risk of mental illness. American Journal of Public Health, 100(12), 2366-2371. https://doi.org/10.2105/AJPH.2010.192245
• Keyes, C. L., Myers, J. M. & Kendler, K. S. (2010). The structure of the genetic and environmental influences on mental well-being. American Journal of Public Health, 100(12), 2379-2384. https://doi.org/10.2105/AJPH.2010.193615
• Khawaja, N.G., Ibrahim, O. & Schweitzer, R.D. (2017). Mental Wellbeing of Students from Refugee and Migrant Backgrounds: The Mediating Role of Resilience. School Mental Health 9, 284–293. https://doi.org/10.1007/s12310-017-9215-6
• Kline, R. B. (2015). Principles and practice of structural equation modeling. New York: Guilford Press.
• Kozak, M., İlhan, E. L. ve Yarayan, Y. E. (2019). Zihinsel yetersizlik, spor ve ruhsal uyum ilişkisi. Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 13(1), 51-65.
• Kuykendall, L., Boemerman, L. and Zhu, Z. (2018). The importance of leisure for subjective well-being. In E. Diener, S. Oishi, and L. Tay (Eds.), Handbook of well-being. Salt Lake City, UT: DEF Publishers.
• Lampinen, P., Heikkinen, R. L., Kauppinen, M. & Heikkinen, E. (2006). Activity as a predictor of mental well-being among older adults. Aging and Mental Health, 10, 454-466. https://doi.org/10.1080/13607860600640962
• Lee, K.J., Cho, S., Kim, E.K. & Hwang, S. (2020). Do more leisure time and leisure repertoire make us happier? an ınvestigation of the curvilinear relationships. Journal of Happiness Studies. 21, 1727–1747. https://doi.org/10.1007/s10902-019-00153-3
• Mancini, J. & Orthner, D. (1980). Situational influences on leisure satisfaction and morale in old age. Joumal of the American Geriatrics Society. 28(10), 446-471. https://doi.org/10.1111/j.1532-5415.1980.tb01121.x
• Mannell R. C. (2007). Leisure, health and well-being, World Leisure Journal. 49(3), 114-128. https://doi.org/10.1080/04419057.2007.9674499
• Mason, P., Curl, A. & Kearns, A. (2016). Domains and levels of physical activity are linked to adult mental health and wellbeing in deprived neighbourhoods: A cross-sectional study. Mental Health and Physical Activity. 11. 19-28. https://doi.org/10.1016/j.mhpa.2016.07.001
• Nawjin, J. and Veenhoven, R. (2013). Happiness Through Leisure. T. Freire (Ed.). Positive Leisure Science: From Subjective Experience to Social Contexts. New York: Springer. http://dx.doi.org/10.1007/978-94-007-5058-6_11
• Nunally, J. C. (1978). Psychometric Theory. New York: McGraw-Hill.
• Pressman, S. D., Matthews, K. A., Cohen, S., Martire, L. M., Scheier, M., Baum, A. and Schulz, R. (2009). Association of enjoyable leisure activities with psychological and physical well-being. Psychosomatic Medicine, 71(7), 725-732. https://doi.org/10.1097%2FPSY.0b013e3181ad7978
• Ragheb, M., & Griffith, C. (1982). The contribution of leisure participation and leisure satisfaction to life satisfaction of older persons. Journal of Leisure Research, 14(4), 295-306. https://doi.org/10.1080/00222216.1982.11969527
• Rahmani, K., Gnoth, J., & Mather, D. (2018). Hedonic and eudaimonic well-being: A psycholinguistic view. Tourism Management, 69, 155-166. https://doi.org/10.1016/j.tourman.2018.06.008
• Riddick, C. C. & Stewart, D. G. (1994). An examination of the life satisfaction and importance of leisure in the lives of older female retirees: A comparison of Blacks to Whites. Journal of Leisure Research, 26(1), 75-87. https://doi.org/10.1080/00222216.1994.11969945
• Riggs, R.J. and Hu, S.J. (2013). Disassembly liaison graphs inspired by word clouds. Procedia CIRP 7. 5, 521-526.
• Ryan, R.M. & Deci, E. L. (2001). On happiness and human potentials: a review of research on hedonic and eudaimonic well-being. Annual Review of Psychology. 52. 141-166. https://doi.org/10.1146/annurev.psych.52.1.141
• Santini, Z.I., Koushede, V., Hinrichsen, C., Nelausen, M.K., Madsen, K.R., Meilstrup, C., Koyanagi, A. and Nielsen, L. (2022). Challenging leisure activities and mental health: are they more beneficial for some people than for others?, Mental Health and Social Inclusion, 26(1), 34-46. http://dx.doi.org/10.1108/MHSI-06-2021-0033
• Sarol, H., Ekinci, E. & Karaküçük, S. (2011). Otistik Çocuklar Spor Eğitim Projesi’ne gönüllü olarak katılan Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu öğrencilerinin görüşleri. Selçuk Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilim Dergisi. 13. 67-73.
• Savran, S. (2020). Özel gereksinimli çocukların rekreatif etkinliklere katılımları ile yaşam kaliteleri arasındaki ilişkinin ebeveyn rolü açısından incelenmesi: Manisa ili örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Manisa Celal Bayar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Manisa.
• Schermelleh-Engel, K., Moosbrugger, H. and Müller, H. (2003). Evaluating the fit of structural equation models: tests of significance and descriptive goodness-of-fit measures. Methods of Psychological Research, 8(2), 23-74.
• Steiger, J. H. (2000). Point estimation, hypothesis testing, and interval estimation using the RMSEA: Some comments and a reply to Hayduk and Glaser. Structural Equation Modeling: A Multidisciplinary Journal, 7(2), 149-162. https://doi.org/10.1207/S15328007SEM0702_1 Tekkurşun Demir, G., Namlı, S., Hazar, Z., Türkeli, A. & Cicioğlu, H. İ. (2018). Bireysel ve Takım Sporcularının Karar Verme Stilleri ve Mental İyi Oluş Düzeyleri. CBÜ Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 13 (1), 176-191.
• Tennant, R., Hiller, L., Fishwick, R., Platt, S., Joseph, S., Weich, S., Parkinson, J., Secker, J., and Stewart-Brown, S. (2007). The Warwick-Edinburgh mental well-being scale (WEMWBS): development and UK validation. Health and Quality of Life Outcomes, 5, 63. https://doi.org/10.1186/1477-7525-5-63
• Torkildsen, G. (2005). Leisure and Recreation Management (Fifth Edition). London: Routledge.
• Turhan, M. (2022). Spor Merkezlerine Üye Bireylerin Serbest Zaman Doyumu ile Mental İyi Oluş Arasındaki İlişki. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Mersin Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Mersin.
• Uskun E. & Gündoğar, D. (2010). The levels of stress, depression and anxiety of parents of disabled children in Turkey. Disability and Rehabilitation. 32(23), 1917-1927. https://doi.org/10.3109/09638281003763804
• Uzun, F. (2019). Rekreasyon Faaliyetlerinin Engellilerde Yeri ve Önemi (Down Sendromu Üzerine Nitel Çalışma), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Batman Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Batman.
• Uzunçayır, D. ve İlhan, L. (2021). Hippoterapi ve özel gereksinimli çocuklar: ebeveyn görüşleri doğrultusunda nitel bir araştırma. Spormetre Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 19(2), 32-50. https://doi.org/10.33689/spormetre.714936
• Vaingankar, J. A., Subramaniam, M., Chong, S. A., Abdin, E., Orlando Edelen, M,, Picco, L., Lim, Y. W., Phua, M. Y., Chua, B. Y., Tee, J. Y. & Sherbourne, C. (2011). The positive mental health instrument: development and validation of a culturally relevant scale in a multi-ethnic Asian population. Health and Quality of Life Outcomes. 9, 1-18. https://doi.org/10.1186/1477-7525-9-92
• Wankel, L. M. (1994). Health and Leisure: Inextricably Linked, Journal of Physical Education, Recreation & Dance, 65(4), 28-31. https://doi.org/10.1080/07303084.1994.10606894
• World Health Organization (2018). Mental health: strengthening our response. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/mental-health-strengthening-our-response adresinden 17 Nisan 2022 tarihinde alınmıştır.
• Yarayan, Y. E., ve Ayan, S. (2018). Farklı takım sporlarında olan sporcuların imgeleme biçimlerinin incelenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(60), 1416-1421.
• Yarayan, Y. E., Yıldız, A. B., ve Gülşen, D. B. A. (2018). Elit düzeyde bireysel ve takım sporu yapan sporcuların zihinsel dayanıklılık düzeylerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(57), 992-999. http://dx.doi.org/10.17719/jisr.2018.2509
• Yarımkaya, E., Esentürk, O. K. and İlhan, L. (2020). The Effects of family-mediated physical activities on communication skills of a student with autism spectrum disorders: a pilot study. International Journal of Disabilities Sports and Health Sciences, 3(1), 52-65. https://doi.org/10.33438/ijdshs.733754
• Yarımkaya, E. ve İlhan, L. (2020). Akran aracılı fiziksel aktivitelerin otizm spektrum bozukluğu olan çocukların iletişim eksikliği üzerindeki etkisi. Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 14(2), 233-245.
• Yılmaz, A. and Soyer, F. (2018). Effect of physical education and play applications on school social behaviors of mild-level ıntellectually disabled children. Education Sciences. 8(2), 89. https://doi.org/10.3390/educsci8020089
• Yılmaz, A. ve Şahin, M. (2022). Down sendromlu bireylerin sosyal gelişimlerinde sporun etkisi: Dolayoba bütünleşik fiziksel aktivite merkezi örneği. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 9(1), 319-331.