Deprem Bölgesinde Yaşayan Yetişkin Bireylerin Fiziksel Aktivite Düzeyleri, Algılanan Stres ve Yaşam Kalitelerinin Araştırılması

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 1, 38 - 49, 28.03.2025

Kürşat Hazar , Vedat Saçlı , Hümeyra Çerçi , Fatma Kiliç , Feyzi Enişte

https://doi.org/10.38021/asbid.1592305

Öz

Bu çalışmanın amacı 6 Şubat 2023 Türkiye Kahramanmaraş merkezli depremlerin Osmaniye ilinde ikamet eden bireyler üzerindeki etkilerini araştırarak, bireylerin fiziksel aktivite düzeylerinin algılanan stres ve yaşam kalitesi ile bir ilişkisinin olup olmadığını ortaya koymaktır. Araştırmanın evrenini Osmaniye ilinde ikamet eden öğretmen (n = 86), sağlık çalışanları (n = 94), konteynır kentte kalanlar (n = 141) ve Osmaniye Korkut Ata üniversitesinde öğrenim görenim (n = 104) görmekte olan, 252’si kadın 173’ ü erkek toplam 425 birey gönüllü olarak katılmıştır. Verilerin toplanmasında gönüllü onam formu, kişisel bilgi formu, stres düzeylerini belirlemek için Algılanan Stres Ölçeği (ASÖ), fiziksel aktivite düzeylerini belirlemek için Uluslararası Fiziksel Aktivite Anketi (UFAA), yaşam kalitelerini belirlemek için ise Dünya Sağlık Örgütü Yaşam Kalite Ölçeği (WHOQO-BREF) kullanılmıştır. Verilerin analizinde SPSS 24 paket programı kullanılmıştır. Verilerden elde edilen bulgulara göre erkek bireylerin Şiddetli aktivite, orta dereceli aktivite ve toplam MET değerleri kadın bireylerden anlamlı şekilde daha yüksektir (p<0,01). Kadın ve erkeklerin stres puanlarının orta düzeyde olduğu görülürken her iki cinsiyette yer alan bireylerin stres puanları arasında anlamlı farklılık olmadığı tespit edilmiştir (p>0,05). Bunun yanı sıra yaşam kalitesi puanlarının ise orta düzeyde olmasına rağmen cinsiyetler arasında herhangi bir anlamlı farklılık bulunamamıştır (p >0,05)ancak toplam yaşam kalitesi puanları düşük ve stres puanları yüksek bulunmuştur. Katılımcıların fiziksel aktivite düzeyleri arttıkça beden kitle indeksleri azalmış, yaşam kalitesi düzeyleri artmıştır. (p<0,05). Sonuç olarak Osmaniye ilinde ikamet eden ve depremden etkilenen kadın ve erkek bireylerin fiziksel aktivite düzeyleri, algılanan stres ve yaşam kalitesi arasında ilişki tespit edilmiştir. Genel olarak Fiziksel aktivite düzeyi arttıkça bireylerin yaşam kalitesi artmıştır.

Anahtar Kelimeler

Deprem, Fiziksel aktivite, Stres, Yaşam kalitesi

Kaynakça

• Alan, S., Vurgec, B. A., Cevik, A., Gozuyesil, E., ve Surucu, S. G. (2020). The effects of COVID-19 pandemic on pregnant women: perceived stress, social support and sleep quality. Yonago Acta Medica, 63(4), 360-367. https://doi.org/10.33160/yam.2020.11.016
• Almeida, D. M., ve Kessler, R. C. (1998). Everyday stressors and gender differences in daily distress. Journal of Personality and Social Psychology, 75(3), 670. https://doi.org/10.1037//0022-3514.75.3.670
• Arıöz, A., ve Ege, E. (2013). Premenstrüel sendrom sorunu olan üniversite öğrencilerinde, semptomların kontrolü ve yaşam kalitesinin artırılmasında eğitimin etkinliği. Genel Tıp Dergisi, 23(3), 63-69.
• Boon, R. M., Hamlin, M. J., Steel, G. D., ve Ross, J. J. (2010). Validation of the New Zealand physical activity questionnaire (NZPAQ-LF) and the international physical activity questionnaire (IPAQ-LF) with accelerometry. British Journal of Sports Medicine, 44(10), 741-746. https://doi.org/10.1136/bjsm.2008.052167
• Caspersen, C. J., Powell, K. E., ve Christenson, G. M. (1985). Physical activity, exercise, and physical fitness: definitions and distinctions for health-related research. Public Health Reports, 100(2), 126.
• Cohen, S. (1988). Perceived stress in a probability sample of the United States. The social psychology of health/Sage.
• Craig, C. L., Marshall, A. L., Sjöström, M., Bauman, A. E., Booth, M. L., Ainsworth, B. E., Pratt, M., Ekelund, U., Yngve, A., ve Sallis, J. F. (2003). International physical activity questionnaire: 12-country reliability and validity. Medicine & Science in Sports & Exercise, 35(8), 1381-1395. https://doi.org/10.1249/01.MSS.0000078924.61453.FB
• Çay, B., ve Saka, S. (2020). Genç yetişkinlerde kısa süreli aerobik egzersizin dismenore üzerine etkisi. Sağlık Profesyonelleri Araştırma Dergisi, 2(3), 94-101.
• Dark-Freudeman, A., Jones, C., ve Terry, C. (2022). Mindfulness, anxiety, and perceived stress in university students: Comparing a mindfulness-based intervention (MBI) against active and traditional control conditions. Journal of American College Health, 70(7), 2116-2125. https://doi.org/10.1080/07448481.2020.1845180
• Dinçer, İ., Akin, M. K., Akin, M., Orhan, A., Ozan, O., Varol, M. B., ve Benlioğlu, T. B. (2023). Şubat 2023 Kahramanmaraş Depremleri. Konuralp Medical Journal, 14(1), 1-16.
• Ellis, W. E., Dumas, T. M., ve Forbes, L. M. (2020). Physically isolated but socially connected: Psychological adjustment and stress among adolescents during the initial COVID-19 crisis. Canadian Journal of Behavioural Science/Revue Canadienne des Sciences du Comportement, 52(3), 177. https://doi.org/10.1037/cbs0000215
• Erdoğan, B. (2023). Depremin sosyolojisi: 6 Şubat felaketinin toplumsal ve kültürel boyutları. TRT Akademi, 8(18), 718-725. https://doi.org/10.37679/trta.1306900
• Erdoğan Yüce, G., ve Muz, G. (2020). Effect of yoga‐based physical activity on perceived stress, anxiety, and quality of life in young adults. Perspectives in Psychiatric Care, 56(3), 697-704. https://doi.org/10.1111/ppc.12484
• Eser, E., Lağarlı, T., Baydur, H., Akkurt, V., Akkuş, H., Arslan, E., Cengiz, E., Çiftçioğlu, G., Işık, H., ve Karabacak, H. (2010). EUROHIS (WHOQOL-8. Tr) Türkçe sürümünün Türk toplumundaki psikometrik özellikleri. Turkish Journal of Public Health, 8(3), 136-152.
• Eskin, M., Harlak, H., Demirkıran, F., ve Dereboy, Ç. (2013). Algılanan stres ölçeğinin Türkçe'ye uyarlanması: güvenirlik ve geçerlik analizi. New/Yeni Symposium Journal,
• Gajjar, N. (2019). Identifying the factors causing organisational stress in police officers. IJASOS-International E-journal of Advances in Social Sciences, 4(12), 830-835.
• Geslani, G. P., ve Gaebelein, C. J. (2013). Perceived stress, stressors, and mental distress among doctor of pharmacy students. Social Behavior and Personality: an International Journal, 41(9), 1457-1468. https://doi.org/10.2224/sbp.2013.41.9.1457
• Güler, D. (2006). Mastalji, yaşam kalitesi ve depresyon. Uzmanlık Tezi.
• Gündüz, A. Z., Avcu, E. Ç., Ada, G., ve Hazar, S. (2024). 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş Depremlerinden Etkilenen Üniversite Öğrencilerinin Fiziksel Aktivite Düzeyi ile Vücut Kompozisyonu, Mutluluk ve Depresyon Seviyeleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Spor Bilimleri Dergisi, 5(1), 20-26.
• Hazar, K., Gürsoy, R., ve Çullu, N. (2020). Investigation of Bone Mineral Density Levels of Adult Individuals in Different Professional Groups, Sedentary People, and the Same Age Group Athletes. Advances in Physical Education, 10(3), 251-261. https://doi.org/10.4236/ape.2020.103021
• Health, U. D. O., ve Services, H. (2020). Office of disease prevention and health promotion. Healthy people, 2010.
• Hu, F. B., Li, T. Y., Colditz, G. A., Willett, W. C., ve Manson, J. E. (2003). Television watching and other sedentary behaviors in relation to risk of obesity and type 2 diabetes mellitus in women. Jama, 289(14), 1785-1791. https://doi.org/10.1001/jama.289.14.1785
• Karasar, N. (2002). Bilimsel araştırma yöntemleri, Ankara: Nobel Yayınları. In: Kehnemuyi.
• Kargün, M., Togo, O. T., Biner, M., ve Pala, A. (2016). Üniversite öğrencilerinin fiziksel aktivite düzeylerinin incelenmesi. Marmara Üniversitesi Spor Bilimleri Dergisi, 1(1), 61-72. https://doi.org/10.22396/sbd.2016.6
• Keskinoğlu, P. (2010). Yaşam kalitesini etkileyen nedenler. 3. Ulusal Sağlıkta Yaşam Kalitesi Kongresinde sunuldu, İzmir.
• Kılıçarslan, S., ve Sanberk, İ. (2016). The study of the relationship between the self esteem, body mass ındex and life quality of adolescents Ergen bireylerin benlik saygısı, beden kitle indeksi ve yaşam kalitesi ilişkisinin incelenmesi. Journal of Human Sciences, 13(2), 3211-3220. https://doi.org/10.14687/jhs.v13i2.3850
• Knuth, A. G., Bacchieri, G., Victora, C. G., ve Hallal, P. C. (2010). Changes in physical activity among Brazilian adults over a 5-year period. Journal of Epidemiology & Community Health, 64(7), 591-595. https://doi.org/10.1136/jech.2009.088526
• Küçük, H., ve Durmuşoğlu, M. V. (2022). Examination of Turkish and foreign female high school students' attitudes to physical education and sports lesson. Journal of Pharmaceutical Negative Results, 819-822.
• Lai, T.-J., Chang, C.-M., Connor, K. M., Lee, L.-C., ve Davidson, J. R. (2004). Full and partial PTSD among earthquake survivors in rural Taiwan. Journal of Psychiatric Research, 38(3), 313-322. https://doi.org/10.1016/j.jpsychires.2003.08.005
• Matud, M. P. (2004). Gender differences in stress and coping styles. Personality and Individual Differences, 37(7), 1401-1415. https://doi.org/10.1016/j.paid.2004.01.010
• Nolen-Hoeksema, S., Larson, J., ve Grayson, C. (1999). Explaining the gender difference in depressive symptoms. Journal of Personality and Social Psychology, 77(5), 1061. https://doi.org/10.1037//0022-3514.77.5.1061
• Norris, F. H., Friedman, M. J., Watson, P. J., Byrne, C. M., Diaz, E., ve Kaniasty, K. (2002). 60,000 disaster victims speak: Part I. An empirical review of the empirical literature, 1981—2001. Psychiatry, 65(3), 207-239. https://doi.org/10.1521/psyc.65.3.207.20173
• Oliveira, A. C. d., Oliveira, N. M. D., Arantes, P. M. M., ve Alencar, M. A. (2010). Qualidade de vida em idosos que praticam atividade física-uma revisão sistemática. Revista Brasileira de Geriatria e Gerontologia, 13, 301-312. https://doi.org/10.1590/S1809-98232010000200014
• Organization, W. H. (2009). Global health risks: mortality and burden of disease attributable to selected major risks. World Health Organization.
• Öztürk, F. M. (2005). Üniversitede eğitim-öğretim gören öğrencilerde uluslararası fiziksel aktivite anketinin geçerliliği ve güvenirliği ve fiziksel aktivite düzeylerinin belirlenmesi. Yayımlanmamış Yükseklisans Tezi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Programı, Ankara
• Pace, B. (2000). The benefits of regular physical activity. Jama, 283(22), 3030. https://doi.org/10.1001/jama.283.22.3030
• Rejeski, W. J., ve Mihalko, S. L. (2001). Physical activity and quality of life in older adults. The Journals of Gerontology Series A: Biological Sciences and Medical Sciences, 56(suppl_2), 23-35. https://doi.org/10.1093/gerona/56.suppl_2.23
• Savcı, M., ve Aysan, F. (2014). Üniversite öğrencilerinde algılanan stres düzeyi ile stresle başa çıkma stratejileri arasındaki ilişki. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2014(3), 44-56.
• Stanton, R., To, Q. G., Khalesi, S., Williams, S. L., Alley, S. J., Thwaite, T. L., Fenning, A. S., ve Vandelanotte, C. (2020). Depression, anxiety and stress during COVID-19: associations with changes in physical activity, sleep, tobacco and alcohol use in Australian adults. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(11), 4065. https://doi.org/10.3390/ijerph17114065
• Stein, J. A., ve Nyamathi, A. (1998). Gender differences in relationships among stress, coping, and health risk behaviors in impoverished, minority populations. Personality and Individual Differences, 26(1), 141-157. https://doi.org/10.1016/S0191-8869(98)00104-4
• Şahin, A. (2018). Üniversite öğrencilerinin algılanan stres düzeylerinin fakülte türü ve cinsiyet değişkenlerine göre incelenmesi. Kilis 7 Aralık Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 2(1), 28-35.
• Turner, R. J., Wheaton, B., ve Lloyd, D. A. (1995). The epidemiology of social stress. American Sociological Review, 104-125. https://doi.org/10.2307/2096348
• Uzun, Ö., ve Sevinç, S. (2015). The relationship between cultural sensitivity and perceived stress among nurses working with foreign patients. Journal of Clinical Nursing, 24(23-24), 3400-3408. https://doi.org/10.1111/jocn.12982
• Ünal, S., ve Ümmet, D. (2005). Örgütsel stres kaynakları ve öğretmenlerin baş etme stratejileri. Pamukkale Üniversitesi Yayınları, Denizli.
• Ünlü, H., Öztürk, B., Aktaş, Ö., ve Büyüktaş, B. (2020). Bireylerin COVID-19 sürecinde fiziksel aktivite düzeylerindeki değişimin incelenmesi. Türkiye Spor Bilimleri Dergisi, 4(2), 79-87. https://doi.org/10.32706/tusbid.803497
• Warren, T. Y., Barry, V., Hooker, S. P., Sui, X., Church, T. S., ve Blair, S. N. (2010). Sedentary behaviors increase risk of cardiovascular disease mortality in men. Medicine and Science in Sports and Exercise, 42(5), 879. https://doi.org/10.1249/MSS.0b013e3181c3aa7e
• White, M. A., O'neil, P. M., Kolotkin, R. L., Byrne, T. K. (2004). Gender, race, and obesity‐related quality of life at extreme levels of obesity. Obesity Research, 12(6), 949-955. https://doi.org/10.1038/oby.2004.116