ARAP BAHARI SONRASI YEMEN: ÜLKEDEKİ TEMEL AKTÖRLER VE KOALİSYON OPERASYONLARININ MEŞRULUĞU

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 20, 27 - 57, 15.05.2020

Yakup Can

Öz

Tarihi olarak Kuzey ve Güney arasında iç çekişmelere sahne olan
Yemen’de yaşanan 1990’daki birleşme; ülkedeki istikrarsızlığı
sona erdirmemiş aksine günümüze kadar devam edecek olan
iç çatışmalara zemin hazırlamıştır. Ülkenin; kuzeyinde Husi
isyanları, güneyinde ayrılıkçı el-Hirak oluşumu, geniş kabile
yapılanmaları ve el-Kaide’nin varlığı gibi etmenler Yemen’de
meydana gelen parçalı yapı üzerindeki temel aktörler idi. Ülkedeki
kıt kaynaklar üzerinde yürütülen bu mücadele; 2011 Arap
Baharı ile doruk noktasına ulaşırken, oluşan otorite boşluğu da
ülkedeki bu aktörlere geniş manivela alanları sağladı. Nitekim
sözü edilen ülke içi aktörlerden en önemlisi olarak kabul edilen
Husilerin; gerek 2004-10 arası dönemde rejim karşıtı yürüttükleri
mücadele deneyimlerinden gerekse devrik lider Abdullah
Salih ile kurdukları müttefiklikten faydalanarak ülkenin
güneyine doğru ilerleyişleri, Mart 2015’te Suudi liderliğindeki
koalisyon ülkelerinin askeri operasyonuna dönüştü. Yürütülen
bu operasyonların meşruluğuna ilişkin ise, koalisyon ülkeleri
tarafından çeşitli argümanlar ileri sürülmüş fakat bu operasyonların
bireysel ya da kolektif meşru müdafaaya mı yoksa davet
üzerine müdahaleye mi dayandığına ilişkin ise net ifadeler kullanılmamıştır.
Bu çalışmadaki ilk amaç; Yemen’deki mevcut
parçalı yapının yeni bir olgu olmadığını ve bu yapı üzerinde
önemli rol oynayan Husilerin, ülkede nasıl etkin bir pozisyona
geldiklerini göstermek olacaktır. Çalışmanın ikinci temel amacı
ise; Husilere karşı başlatılan askeri operasyonların, neden bireysel
ya da kolektif meşru müdafaa hakkından ziyade davet
üzerine müdahale doktrinine dayandırılabileceğini; askeri
davette bulunan Mansur Hadi’nin gerek uluslararası toplum
tarafından meşru otorite olarak kabul edilmesi gerekse ülkenin
belirli bölgeleri üzerindeki kontrolünü hâlâ sürdürüyor olması
gerekçelerinden kaynaklandığını göstermeye çalışmak olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Husiler, Arap Baharı, Suudi Arabistan, davet üzerine müdahale, bireysel-kolektif meşru müdafaa.

Kaynakça

• Ahmed, S. (30 August 2019). AQAP in South Yemen: Past and Present. The Washington Institute Improving the Quality of U.S. Middle East Policy. https://www.washingtoninstitute.org/fikraforum/view/aqap-in-south-yemen-past-and-present, ErişimTarihi: 4.2.2020 Akyurt, M.A. (2010). “Yemen 2010”, K. İnat, M. Ataman ve İ. N. Telci (Editörler). Ortadoğu Yıllığı 2010. (Birinci Baskı). Açılım Kitap, 313-34 Albloshi, H. H. (2016). “Ideological Roots of the Hūthī Movement in Yemen”. Journal of Arabian Studies. 6(2), 143-62 Alkaff, S.H.b.O. (2015-6). “Counter Terrorist Trends and Analyses”. International Centre for Political Violence and Terrorism Research. 7(1), 97-101 Alley, A. L. (2013). “Assessing (in) security after the Arab Spring: The Case of Yemen”. PS: Political Science and Politics. 46(4), 721-6 Alwazir, A. Z. (2013). “Yemen’s Independent Youth and Their Role in the National Dialogue Conference: Triggering a Change in Political Culture”. SWP Comments. No.23 Arslan, İ. (2015). “Yemen: İstikrarsızlaştırılan Bir Ülkede Bölgesel/Küresel Güç Mücadelesi”. Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 1(1), 17-48 Augustin, A.L.A. (2014). “Chanting for Southern Independence”. MERIP. No.273, 11-13 Aytıntepe, M. ve Artokça, İ. (2013) “Yemen”. TASAM. Stratejik Rapor No:55 Baron, A. (2015). “Civil War in Yemen: Imminent and Avoidable”. European Council on Foreign Relations. ECFR/130 BBC Türkçe. (16 Mart 2014). “Kırım’da Rusya’ya Bağlanma Referandumu”. https://www.bbc.com/turkce/ haberler/2014/03/140316_kirim_referandum, Erişim Tarihi:7.8.2019 Birleşmiş Milletler. “Birleşmiş Millet Anlaşması ve Uluslararası Adalet Divanı Statüsü”. https://www.ombudsman.gov.tr/ contents/ files/6535501-Birlesmis-Milletler-Antlasmasi.pdf, Erişim Tarihi: 5.8.2019 Boucek, C. and Revkin M. (2011). “The Unravelling of the Salih Regime in Yemen”. CTC Sentinel. 4(3), 1-4 Brandt, M. (2013). “Sufyān’s “Hybrid” War: Tribal Politics during the Hūthī Conflict”. Journal of Arabian Studies. 3(1), 120-38 Büyükkara, M.A. (2011). “Sosyal, Siyasi ve Dini Yönleriyle Yemen Husi Hareketi”. Divan Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi. 16(30), 115-52 Dahlgren, S. (2008). “The Southern Movement in Yemen”. ISIM Review. 2008(22), 50-1 Dahlgren, S. (2010). “The Snake with a Thousand Heads: The Southern Cause in Yemen”. MERIP. No.256, 28-33 Dresch, P. (1989). Tribes, Government and History in Yemen. (First Title). New York: Oxford Press Dresch, P. and Haykel B. (1995). “Stereotypes and Political Styles: Islamists and Tribesfolk in Yemen”. International Journal of Middle East Studies. 27(4), 405-31 Durac, V. (2012). “Yemen’s Arab Spring – Democratic Opening or Regime Maintenance?”. Mediterranean Politics. 17(2), 161-78 European Council on Foreign Relations. (2015). “Mapping the Yemen Conflict”. https://www.ecfr.eu/page/-/Mapping_ Yemen_%281%29.pdf Edebiyat ve Sanat Akademisi. (9 Haziran 2015). Belkıs Saba Melikesi ve Efsanesi. https://edebiyatvesanatakademisi.com/ edebiyat- terimleri-mazmunlar/belkis-saba-melikesi-ve-efsanesi/4801, Erişim Tarihi: 18.2.2020 Fattah, K. (2011). “Yemen: A Social Intifada in a Republic of Sheikhs”. Middle East Policy. 18(3), 79-85 Ferro, L. and Ruys, T. (2018). “The Saudi-led Military Intervention in Yemen’s Civil War-2015”. The Use of Force in International Law: A Case-Based Approach. (Editors T. Ruys, O. Corten and A. Hofer). New York: Oxford University Volume/Cilt 7, Number/Sayı 20, 2020