Musealization of Traditional Craftsmanship in the Context of the Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 35, 119 - 134, 31.05.2025

Bilge Tüzel Ergin

Öz

Adopted in 2003, the Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage identifies the tradition of handicrafts as one of the fields, which is related to almost all of the other four fields included in the Convention. Obtaining materials from nature; collectively producing and experiencing them in social practices and rituals; creating many idioms, stories and tales; and forming the aesthetic and visual dimension of performing arts are some examples of its relationship with other intangible cultural heritage areas. This feature of handicrafts places them in a broader context that is not limited to the production process and the product produced. The “musealization of handicrafts” and “musealization of handicraft tradition” can also be evaluated in this context. These two museological approaches have different dimensions, aims, and methods. The museum of craftsmanship aims to show the aesthetic characteristics and artistic values of craftsmanship products. The establishment of museums that focus on the traditional of craftsmanship and adapt to the processes of practice, experience, and transmission from generation to generation is important for the safeguarding and sustainability of the traditional. The aim of this study is to examine the ways in which handicraft tradition is musealized and to evaluate the effects of musealization on tradition in the contexts of cultural transmission, experience and sustainability. The research is oriented towards analyzing the potential of museums to move beyond being mere institutions that display inventories to become spaces where tradition is kept alive and reproduced. Among the museums established in Türkiye and around the world in different periods, focusing on handicrafts or including handicrafts, examples with high representativeness were selected in terms of their methods of exhibiting the production process, social context and cultural transmission forms of handicrafts. The selection of the examples was also influenced by the museums’ exhibition organization, visitor interaction, use of digital technology, traditional knowledge transfer and whether or not they include production processes. As a result of the study, it has been observed that the museumization of handicrafts has transmission from an understanding of mere product exhibition to a holistic understanding of museology that focuses on the production processes, social contexts and cultural bearer of tradition.

Anahtar Kelimeler

traditional craftsmanship , intangible cultural heritage , Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage , ICH Museum , museology.

SOKÜM SÖZLEŞMESİ BAĞLAMINDA EL SANATLARI GELENEĞİNİN MÜZELENMESİ

Öz

2003 yılında kabul edilen Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi’nin belirdiği alanlardan biri olarak el sanatları geleneği, Sözleşme’de yer alan diğer dört alanın neredeyse tamamıyla ilişkilidir. Malzemelerin doğadan elde edilmesi; toplumsal uygulamalar ve ritüellerde kolektif olarak üretilmesi ve deneyimlenmesi; birçok deyimi, hikâyeyi ve masalı ortaya çıkarması; gösteri sanatlarının estetik ve görsel boyutunu oluşturması diğer somut olmayan kültürel miras alanlarıyla ilişkisinin birkaç örneğidir. El sanatlarının bu özelliği onu sadece üretim süreciyle ve üretilen ürünle sınırlı kalmayan daha geniş bir bağlama oturtmaktadır. “El sanatlarının müzelenmesi” ve “el sanatları geleneğinin müzelenmesi” de bu bağlamda değerlendirilebilir. Bu iki müzecilik yaklaşımının farklı boyutları, amaçları ve yöntemleri vardır. El sanatlarının müzelenmesi, el sanatları ürünlerinin estetik özellikleri ve sanat değerlerini göstermeyi amaçlamaktadır. Bu tarz müzelerde müze ziyaretçisi “katılımcı” olmaktadır. El sanatları geleneğine odaklanan ve uygulama, deneyimleme ile kuşaktan kuşağa aktarma süreçlerine uyum sağlayan müzelerin kurulması, geleneğin korunması ve sürdürülebilirliğinin sağlanması açısından önem taşımaktadır. Bu çalışma, el sanatları geleneğini müzeleme yöntemlerini incelemek ve bu müzelemenin geleneğe olan etkilerini kültürel aktarım, deneyimleme ve sürdürülebilirlik bağlamlarında değerlendirmek amacıyla gerçekleştirilmiştir. Çalışma, müzelerin yalnızca envanterleri sergileyen kurumlar olmanın ötesine geçerek, geleneğin yaşatıldığı ve yeniden üretildiği alanlara dönüşme potansiyellerini analiz etmeye yönelmiştir. Türkiye’de ve dünyada farklı dönemlerde kurulmuş, el sanatlarına odaklanan ya da el sanatlarını da kapsayan müzeler arasından; el sanatlarının üretim süreci, toplumsal bağlamı ve kültürel aktarım biçimlerini sergileme yöntemleri bakımından temsil gücü yüksek örnekler seçilmiştir. Örneklerin seçiminde müzelerin sergi düzenleri, ziyaretçi etkileşimi, dijital teknoloji kullanımı, geleneksel bilgi Çalışma sonucunda, el sanatlarının müzelenmesinin salt ürün sergilemeye yönelik bir anlayıştan çıkarak geleneğin üretim süreçleri, toplumsal bağlamları ve kültürel taşıyıcılığına odaklanan bütüncül bir müzecilik anlayışına dönüştüğü gözlemlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

el sanatları geleneği , somut olmayan kültürel miras , SOKÜM Sözleşmesi , SOKÜM Müzesi , müzecilik.

Kaynakça

• BAKİ NALCIOĞLU, Z. S. (2020). Kültürel Bir Mekân Olarak Kent Müzelerinden Somut Olmayan Kültürel Mirasın Temsili ve Aktarımı (Doktora Tezi). Ankara: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• BAKİ NALCIOĞLU, Z. S. (2020). Kültürel Bir Mekân Olarak Kent Müzelerinden Somut Olmayan Kültürel Mirasın Temsili ve Aktarımı (Doktora Tezi). Ankara: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• CASSIDY, C. A. vd. (2018). Digital Pathways in Community Museums. Museum International, 70(1-2), 126-139.
• CASSIDY, C. A. vd. (2018). Digital Pathways in Community Museums. Museum International, 70(1-2), 126-139.
• DORSON, R. M. (1972). Folklore and Folklife an Introduction, Chicago and London: The University of Chicago Press.
• DORSON, R. M. (1972). Folklore and Folklife an Introduction, Chicago and London: The University of Chicago Press.
• FOLLAD, A. H. (2006). The Role of Arts and Crafts in Tourism and Bahrain Economic Development. International Conference on Tourism and Handicrafts.
• FOLLAD, A. H. (2006). The Role of Arts and Crafts in Tourism and Bahrain Economic Development. International Conference on Tourism and Handicrafts.
• GERÇEK, F. (1999). Türk Müzeciliği. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• GERÇEK, F. (1999). Türk Müzeciliği. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• GÖNÜL, M. (1967). Eski Dokumacılık ve Yurdumuzdaki Gelişimi. Türk Folklor Araştırmaları, 217, 4499-4503.
• GÖNÜL, M. (1967). Eski Dokumacılık ve Yurdumuzdaki Gelişimi. Türk Folklor Araştırmaları, 217, 4499-4503.
• GÜRÇAYIR, S. (2013). Resmî Eğitim Süreçlerinde Gelenek Aktarımı ve Kadın: Ankara ve Trabzon Olgunlaşma Enstitüsü Örneği (Doktora Tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• GÜRÇAYIR, S. (2013). Resmî Eğitim Süreçlerinde Gelenek Aktarımı ve Kadın: Ankara ve Trabzon Olgunlaşma Enstitüsü Örneği (Doktora Tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• JACOBS, M. (2020). As Well As The Instruments, Objects, Artefacts And Cultural Spaces Associated Therewith, Ed. Tamara Nikolić Đerić vd. içinde, Museums and Intangible Culturel Heritage: Towards a Third Space in the Heritage Sector, 47-49.
• JACOBS, M. (2020). As Well As The Instruments, Objects, Artefacts And Cultural Spaces Associated Therewith, Ed. Tamara Nikolić Đerić vd. içinde, Museums and Intangible Culturel Heritage: Towards a Third Space in the Heritage Sector, 47-49.
• KRSTOVIĆ, N. (2012). Handcrafts: Where After Museum? Bulletin of the Institute of Ethnography of the Serbian Academy of Sciences & Arts/Glasnik Etnografskog Instituta, 60(1).
• KRSTOVIĆ, N. (2012). Handcrafts: Where After Museum? Bulletin of the Institute of Ethnography of the Serbian Academy of Sciences & Arts/Glasnik Etnografskog Instituta, 60(1).
• KURİN, R. (2004). Museums and Intangible Heritage: Culture Dead or Alive?, ICOM News, No: 4, 7-9.
• KURİN, R. (2004). Museums and Intangible Heritage: Culture Dead or Alive?, ICOM News, No: 4, 7-9.
• MERCİN, L. (2008). Geleneksel El Sanatlarını Yaşatma Sorunu ve Bir Çözüm Önerisi: Kent Müzeleri. Sanat Dergisi. (13), 91-95.
• MERCİN, L. (2008). Geleneksel El Sanatlarını Yaşatma Sorunu ve Bir Çözüm Önerisi: Kent Müzeleri. Sanat Dergisi. (13), 91-95.
• MUSİNGUZİ, D.; KIBIRIGE, I. (2009). The Role of Cultural and Heritage Education at Bakoni Malapa Open Air Museum: Demonstrations of Cultural Practices and Craftwork Techniques. International Journal of Intangible Heritage 4: 152-158.
• MUSİNGUZİ, D.; KIBIRIGE, I. (2009). The Role of Cultural and Heritage Education at Bakoni Malapa Open Air Museum: Demonstrations of Cultural Practices and Craftwork Techniques. International Journal of Intangible Heritage 4: 152-158.
• NOËLLA, R. (2007). Handicrafts and Employment Generation for the Poorest Youth and Women. Intersectoral Program on the Cross-Cutting Theme “Poverty Eradication, Especially Extreme Poverty” Policy Paper. Paris: UNESCO.
• NOËLLA, R. (2007). Handicrafts and Employment Generation for the Poorest Youth and Women. Intersectoral Program on the Cross-Cutting Theme “Poverty Eradication, Especially Extreme Poverty” Policy Paper. Paris: UNESCO.
• OĞUZ, Ö. (2001). Ulusal Kalıtın Küreselleştirilmesi Sorunu ve Tunus El Sanatları. Milli Folklor, 51, 114-118.
• OĞUZ, Ö. (2001). Ulusal Kalıtın Küreselleştirilmesi Sorunu ve Tunus El Sanatları. Milli Folklor, 51, 114-118.
• OĞUZ, Ö. (2002). Etnografya Müzeciliğinden Uygulamalı Halk Bilim Müzeciliğine Geçmek. Küreselleşme ve Uygulamalı Halk Bilimi (s. 61-76) içinde. Ankara: Akçağ Yayını.
• OĞUZ, Ö. (2002). Etnografya Müzeciliğinden Uygulamalı Halk Bilim Müzeciliğine Geçmek. Küreselleşme ve Uygulamalı Halk Bilimi (s. 61-76) içinde. Ankara: Akçağ Yayını.
• Somut Olmayan Kültürel Mirasın Koruması Sözleşmesi. (Çev. M. Öcal Oğuz, Yeliz Özay ve Pulat Tacar) Millî Folklor 65 (Bahar 2005): 163-171.
• Somut Olmayan Kültürel Mirasın Koruması Sözleşmesi. (Çev. M. Öcal Oğuz, Yeliz Özay ve Pulat Tacar) Millî Folklor 65 (Bahar 2005): 163-171.
• SOYSALDI, A. (2004). ABD’de Greenfield Village Açıkhava Müzesinde Yaşatılan Zanaatlar ve Gelenekler. Somut Olmayan Kültürel Mirasın Müzelenmesi Sempozyumu, Ankara, 141-146.
• SOYSALDI, A. (2004). ABD’de Greenfield Village Açıkhava Müzesinde Yaşatılan Zanaatlar ve Gelenekler. Somut Olmayan Kültürel Mirasın Müzelenmesi Sempozyumu, Ankara, 141-146.
• SVENSSON, T. (2008). The Management of Knowledge of the Intangible Heritage in Connection with Traditional Craftmanship at the Ethnographic Museum of the University of Oslo. International Journal of Intangible Heritage 3: 117-126.
• SVENSSON, T. (2008). The Management of Knowledge of the Intangible Heritage in Connection with Traditional Craftmanship at the Ethnographic Museum of the University of Oslo. International Journal of Intangible Heritage 3: 117-126.
• TEKİN, G. (2017). Dönüşen Müzecilik Ve Müzede Öğrenme: Ankara Somut Olmayan Kültürel Miras Müzesi Örneği. Milli Eğitim Dergisi, 46(214), 155-166.
• TEKİN, G. (2017). Dönüşen Müzecilik Ve Müzede Öğrenme: Ankara Somut Olmayan Kültürel Miras Müzesi Örneği. Milli Eğitim Dergisi, 46(214), 155-166.
• TÜZEL, B. (2020). COVID-19 Salgını Sürecinde El Sanatları Geleneği Deneyimleri. Millî Folklor, 16(127), 87-100.
• TÜZEL, B. (2020). COVID-19 Salgını Sürecinde El Sanatları Geleneği Deneyimleri. Millî Folklor, 16(127), 87-100.
• THOMPSON, P. (1999). Geçmişin Sesi: Sözlü Tarih. Şehnaz Layıkel (Çev.). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• THOMPSON, P. (1999). Geçmişin Sesi: Sözlü Tarih. Şehnaz Layıkel (Çev.). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• URL 1: Operational Directives for the Implementation of the Convention for the Safeguarding of the Intangible Heritage- ICH-Operational Directives-10.GA-2024 (Erişim Tarihi: 12.12.2024).
• URL 1: Operational Directives for the Implementation of the Convention for the Safeguarding of the Intangible Heritage- ICH-Operational Directives-10.GA-2024 (Erişim Tarihi: 12.12.2024).
• URL 2: Museum Definition. Web: https://icom.museum/en/resources/standards-guidelines/museum-definition/ (Erişim Tarihi: 12.12.2024).
• URL 2: Museum Definition. Web: https://icom.museum/en/resources/standards-guidelines/museum-definition/ (Erişim Tarihi: 12.12.2024).
• URL 3: TÜİK. https://www.tuik.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 11.12.2024).
• URL 3: TÜİK. https://www.tuik.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 11.12.2024).
• URL 4: Creative Cities List. https://www.unesco.org/en/creative-cities/grid?f%5B0%5D=dataset_filters%3A7e421ac3-84c0-4c0d-9766-5d02685c72c1&hub=80094&text=#toggle-facets (Erişim Tarihi: 11.12.2024).
• URL 4: Creative Cities List. https://www.unesco.org/en/creative-cities/grid?f%5B0%5D=dataset_filters%3A7e421ac3-84c0-4c0d-9766-5d02685c72c1&hub=80094&text=#toggle-facets (Erişim Tarihi: 11.12.2024).
• URL 5: Ankara SOKÜM Müzesi. https://hacibayram.edu.tr/thbmer/ankara-sokum-muzesi?lang=tr-TR (Erişim Tarihi: 11.12.2024).
• URL 5: Ankara SOKÜM Müzesi. https://hacibayram.edu.tr/thbmer/ankara-sokum-muzesi?lang=tr-TR (Erişim Tarihi: 11.12.2024).
• URL 6: Kapadokya Yaşayan Miras Müzesi. Web: https://mirasmuzesi.nevsehir.edu.tr/ (Erişim Tarihi: 10.12.2024).
• URL 6: Kapadokya Yaşayan Miras Müzesi. Web: https://mirasmuzesi.nevsehir.edu.tr/ (Erişim Tarihi: 10.12.2024).
• URL 7: Isparta Prof. Dr. Turan Yazgan Halı Kilim Müzesi. https://lh5.googleusercontent.com/p/AF1QipOqJ8julxI_w-KIFVzDUyYFWSFZj2Uo2Vk7XUIN=w540-h312-n-k-no (Erişim Tarihi:15.11.2024).
• URL 7: Isparta Prof. Dr. Turan Yazgan Halı Kilim Müzesi. https://lh5.googleusercontent.com/p/AF1QipOqJ8julxI_w-KIFVzDUyYFWSFZj2Uo2Vk7XUIN=w540-h312-n-k-no (Erişim Tarihi:15.11.2024).
• URL 8: Eskişehir Lüle Taşı Müzesi. https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/eskisehir/gezilecekyer/luletasi-muzesi (Erişim Tarihi: 15.11.2024).
• URL 8: Eskişehir Lüle Taşı Müzesi. https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/eskisehir/gezilecekyer/luletasi-muzesi (Erişim Tarihi: 15.11.2024).
• URL 9: Umurbey İpek Üretim ve Tasarım Merkezi Yaşayan Müzesi. (Erişim Tarihi: 12.10.2024).
• URL 9: Umurbey İpek Üretim ve Tasarım Merkezi Yaşayan Müzesi. (Erişim Tarihi: 12.10.2024).
• URL 10: Crafts Lab. https://www.immaterieelerfgoed.nl/en/ambachtenlab (Erişim Tarihi: 15.12.2024).
• URL 10: Crafts Lab. https://www.immaterieelerfgoed.nl/en/ambachtenlab (Erişim Tarihi: 15.12.2024).
• URL 11: Crafts LAB Handbook. https://www.immaterieelerfgoed.nl/en/media/inline/2020/3/2/handboek_ambachtenlab_engels_online.pdf (Erişim Tarihi: 11.12.2024).
• URL 11: Crafts LAB Handbook. https://www.immaterieelerfgoed.nl/en/media/inline/2020/3/2/handboek_ambachtenlab_engels_online.pdf (Erişim Tarihi: 11.12.2024).
• URL 12: Nomination File No: 00318 “Indonesian Batik.” Web: https://ich.unesco.org/en/BSP/education-and-training-in-indonesian-batik-intangible-cultural-heritage-for-elementary-junior-senior-vocational-school-and-polytechnic-students-in-collaboration-with-the-batik-museum-in-pekalongan-00318 (Erişim Tarihi: 6.02.2024).
• URL 12: Nomination File No: 00318 “Indonesian Batik.” Web: https://ich.unesco.org/en/BSP/education-and-training-in-indonesian-batik-intangible-cultural-heritage-for-elementary-junior-senior-vocational-school-and-polytechnic-students-in-collaboration-with-the-batik-museum-in-pekalongan-00318 (Erişim Tarihi: 6.02.2024).
• URL 13: Batik Museum in Pekalongan. https://ich.unesco.org/en/BSP/education-and-training-in-indonesian-batik-intangible-cultural-heritage-for-elementary-junior-senior-vocational-school-and-polytechnic-students-in-collaboration-with-the-batik-museum-in-pekalongan-00318 (Erişim Tarihi: 15.12.2024).
• URL 13: Batik Museum in Pekalongan. https://ich.unesco.org/en/BSP/education-and-training-in-indonesian-batik-intangible-cultural-heritage-for-elementary-junior-senior-vocational-school-and-polytechnic-students-in-collaboration-with-the-batik-museum-in-pekalongan-00318 (Erişim Tarihi: 15.12.2024).
• URL 14: Batana Eco-museum. https://ich.unesco.org/en/BSP/community-project-of-safeguarding-the-living-culture-of-rovinj-rovigno-the-batana-ecomuseum-01098 (Erişim Tarihi: 15.12.2024).
• URL 14: Batana Eco-museum. https://ich.unesco.org/en/BSP/community-project-of-safeguarding-the-living-culture-of-rovinj-rovigno-the-batana-ecomuseum-01098 (Erişim Tarihi: 15.12.2024).
• URL 15: Nomination File No: 00511 “Revitalization of the Traditional Craftsmanship of lime-making in Moron de la Frontera, Seville, Andalusia”. https://ich.unesco.org/en/BSP/revitalization-of-the-traditional-craftsmanship-of-lime-making-in-moron-de-la-frontera-seville-andalusia-00511 (Erişim Tarihi: 10.12.2024).
• URL 15: Nomination File No: 00511 “Revitalization of the Traditional Craftsmanship of lime-making in Moron de la Frontera, Seville, Andalusia”. https://ich.unesco.org/en/BSP/revitalization-of-the-traditional-craftsmanship-of-lime-making-in-moron-de-la-frontera-seville-andalusia-00511 (Erişim Tarihi: 10.12.2024).
• URL 16: Mingei Project. https://www.mingei-project.eu/2022/06/17/how-to-work-with-heritage-craft-communities-ten-safe-guarding-steps (Erişim Tarihi: 10.12.2024).
• URL 16: Mingei Project. https://www.mingei-project.eu/2022/06/17/how-to-work-with-heritage-craft-communities-ten-safe-guarding-steps (Erişim Tarihi: 10.12.2024).
• URL 17: Teaching Glass Blowing to Museum Visitors Through Mixed Reality. https://www.mingei-project.eu/2022/05/28/teaching-glass-blowing-to-museum-visitors-through-mixed-reality/ (Erişim Tarihi: 12.10.2024).
• URL 17: Teaching Glass Blowing to Museum Visitors Through Mixed Reality. https://www.mingei-project.eu/2022/05/28/teaching-glass-blowing-to-museum-visitors-through-mixed-reality/ (Erişim Tarihi: 12.10.2024).
• URL 18: Texture. https://www.texturekortrijk.be/studio-texture/textieltuin-0 (Erişim Tarihi: 12.20.2024).
• URL 18: Texture. https://www.texturekortrijk.be/studio-texture/textieltuin-0 (Erişim Tarihi: 12.20.2024).
• URL 19: Sinop Keten Müzesi. https://www.kuzka.gov.tr/basinda-detay.asp?H=1918&Haber=sinop%92un-keten-k%FClt%FCr%FC-%FClkemizin-%DDlk-keten-m%FCzesi%92nde-ya%FEat%FDl%FDyor (Erişim Tarihi: 15.10.2024).
• URL 19: Sinop Keten Müzesi. https://www.kuzka.gov.tr/basinda-detay.asp?H=1918&Haber=sinop%92un-keten-k%FClt%FCr%FC-%FClkemizin-%DDlk-keten-m%FCzesi%92nde-ya%FEat%FDl%FDyor (Erişim Tarihi: 15.10.2024).
• VAN HUY, N. (2006). The Role of Museums in the Preservation of Living Heritage: Experiences of the Vietnam Museum of Ethnology. International Journal of Intangible Heritage, 1: 35-41.
• VAN HUY, N. (2006). The Role of Museums in the Preservation of Living Heritage: Experiences of the Vietnam Museum of Ethnology. International Journal of Intangible Heritage, 1: 35-41.
• VERMEEREN, A., Calvi vd. (2018). Museum Experience Design: Crowds, Ecosystems and Novel Technologies. Heidelberg: Springer International Publishing (Springer Series on Cultural Computing).
• VERMEEREN, A., Calvi vd. (2018). Museum Experience Design: Crowds, Ecosystems and Novel Technologies. Heidelberg: Springer International Publishing (Springer Series on Cultural Computing).