TAKVİYE EDİCİ GIDALARIN ONAY İŞLEMLERİ VE DENETİMİ

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 1, 125 - 191, 30.06.2021

Sümeyye Şimşek

https://doi.org/10.47136/asbuhfd.890030

Cited By: 2

Öz

Takviye edici gıdalar normal beslenmeyi desteklemek amacıyla kullanılmaktadır. Protein, vitamin, mineral gibi besin öğelerini ya da bitki ve bitkisel kaynaklı maddeleri içerebilir. Bunlar kapsül, tablet gibi formlarda hazırlanır ve günlük alım dozu belirlenmiştir. Vücut tarafından üretilemeyen fakat vücudumuz için gerekli olan bazı bileşenler takviye edici gıdalarla telafi edilebilmektedir. Ancak takviye edici gıdalar bazen zehirlenmelere, kalıcı hastalıklara hatta ölümlere sebep olabilmektedir. Bu sebeple denetimleri oldukça önemlidir. Bu makalede takviye edici gıdaların onay işlemleri ve denetimi ile takviye edici gıda reklamlarının denetimi incelenmiştir. Takviye edici gıda tanımlandıktan sonra potansiyel risklerine değinilmiştir. Ortaya çıkabilecek muhtemel zararlar açıklanmıştır. Bu alandaki yasal düzenlemelerden bahsedilmiştir. Onay süreci ele alınmıştır. Takviye edici gıdaların denetimi ile reklamlarının denetimi ayrı ayrı incelenmiştir. Sonuç olarak bu alanlardaki sıkıntılı noktalara değinilmiş ve öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Takviye edici gıda, Onay işlemleri, Denetim, Reklam, Sağlık, Beslenme

Approval Procedures and Inspection of Food Supplements

Öz

Food supplements are used to support normal nutrition. They might contains food items such as protein, vitamins and mineral or ingredients of herb and herbal origin. These are prepared in forms such as capsules, tablets and daily intake dose is determined. Some components that cannot be produced by the body but are necessary for our body can be compensated with food supplements. However food supplements can sometimes cause poisoning, permanent diseases or even death. For this reason its inspections are quite important. In this article approval procedures of food supplements and its inspection and inspection of food supplements advertisements were analyzed. After food supplements identified, its potential risks were addressed. Possible damages that may occur were explained. Legal regulations in this field were mentioned. Approval process were addressed. Inspection of food supplements and inspection of its advertisements were analyzed separately. As a result, troubled points in this fields were mentioned and offered suggestions.

Anahtar Kelimeler

Food supplements, Approval Procedures, Inspection, Advertisement, Health, Nutrition

Kaynakça

• Ağca, Aslı Can. “Geleneksel Bitkisel Tıbbi Ürünlerin Sağlık Bakanlığı Ruhsatlandırma Süreçleri.” Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Ürünlerinin Ruhsatlandırılması Sempozyumu (9 Aralık 2016) Raporu, (Ankara 2017).
• Akalın, Kemalettin. “Geleneksel Ya Da Tamamlayıcı İlaç Ya Da Ürünlerin (Pozitif Bitki Listesinin) Ruhsatlandırılması: Tarım Bakanlığı Mı, Sağlık Bakanlığı Mı?” Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Ürünlerinin Ruhsatlandırılması Sempozyumu (9 Aralık 2016) Raporu, (Ankara 2017).
• Alper, Neslihan. “Takviye Edici Gıdalar ve Resmi Kontrolleri.” Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Ürünlerinin Ruhsatlandırılması Sempozyumu (9 Aralık 2016) Raporu, (Ankara 2017).
• Alper, Neslihan. “Takviye Edici Gıdaların Resmi Kontrolleri.” Gıda ve Beslenme Dergisi, (Edt. Ahmet SAĞLAM), no. 2 (2018): 10-13.
• Atalay, Derya ve Hande Selen Erge. “Gıda Takviyeleri ve Sağlık Üzerine Etkileri.” Food and Health 4, no. 2 (2018): 98-111.
• Bilgin, B. ve Ü.C. Erkan. “Bir Hazır Yemek İşletmesinde HACCP Sisteminin Kurulması.” Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi 5, no. 3 (2008): 267-281.
• Bundesinstitut für Risikobewertung. “Aufgaben des Bundesinstituts für gesundheitlichen Verbraucherschutz und Veterinärmedizin (BgVV), Stand März 1996.” Erişim tarihi Şubat 10, 2021.
• https://www.bfr.bund.de/de/presseinformation/1994/01/aufgaben_des_bundesinstituts_fuer_gesundheitlichen_verbraucherschutz_und_veterinaermedizin__bgvv___stand_maerz_1996-747.html.
• Bundesinstitut für Risikobewertung. “Das Bundesinstitut für Risikobewertung (BfR).” Erişim tarihi Şubat 10, 2021. https://www.bfr.bund.de/de/das_bundesinstitut_fuer_risikobewertung__bfr_-280.html.
• Bundesinstitut für Risikobewertung. “Last Working Day of BgVV.” Erişim tarihi Şubat 10, 2021.https://www.bfr.bund.de/en/presseinformation/2002/27/last_working_day_of_bgvv-1817.html. Çağlayan, Ramazan. İdare Hukuku Dersleri. Ankara: Adalet Yayınevi, 2020.
• Çataloğlu, Burcu Bahar. “Reklama Hukuki Açıdan Bir Bakış.” Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi, no. 2 (2020): 599-632.
• Çelik, Yeşim ve Özlem Kükrer Aydın. “Reklamların İdari Denetimi: Televizyon Reklamlarına İlişkin Reklam Kurulu Kararlarının Analizi.” Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi (e-gifder) 4, no. 1 (2016): s. 220-252.
• Çolak, Erdoğan. “Geleneksel Ya Da Tamamlayıcı İlaç Ya Da Ürünlerin (Pozitif Bitki Listesinin) Ruhsatlandırılması: Tarım Bakanlığı Mı, Sağlık Bakanlığı Mı?” Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Ürünlerinin Ruhsatlandırılması Sempozyumu (9 Aralık 2016) Raporu, (Ankara 2017).
• Darendeli, Abdulvahap. “Olağanüstü Hâl KHK Düzenlemeleri Sonrasında Oluşan Görsel- İşitsel İdarî Yaptırımlar Hukukî Rejimi,” Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 25.” no: 1 (2017): 115-164.
• Darendeli, Abdulvahap. “Sınıraşan Görsel İşitsel Medya Hizmetlerinde Türk Yargı Yetkisi ve 690 Sayılı Ohal Kanun Hükmünde Kararnamesi Düzenlemeleri.” Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, no. 33 (2018): 369-413. Demirözü, Bediha. “Dünya’da ve Türkiye’de Yeniden Yapılanan Gıda Otoritesi.” Gıda Mühendisliği Dergisi, no. 20 (2005): 33-37.
• Dişli, Meryem ve Erdem Yeşilada. “Türkiye’de Bitkisel Tıbbi Ürünler (Türkiye’de Bitkisel Ürünlerin Standardizasyonu, Üretimi ve Tağşiş).” Journal of Biotechnology and Strategic Health Resarch 3, (2019): 13-21. Durna, Doğan. “Türk Yargı Kararları Işığında Takviye Edici Gıdaların Denetimi.” Türkiye Adalet Akademisi Dergisi 1, no. 41 (2020): 243-274.
• Ellialtı, Murat. ““Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Ürünlerinin Radyo ve Televizyonlarda Pazarlanmasının Önlenmesi Amacıyla Yapılan Denetimler.” Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Ürünlerinin Ruhsatlandırılması Sempozyumu (9 Aralık 2016) Raporu, (Ankara 2017).
• Eufic. “What Are Food Supplements and Who Needs Them?” Erişim tarihi Kasım 15, 2020. https://www.eufic.org/en/healthy-living/article/food-supplements-who-needs-them-and-when. EUR-Lex. “DIRECTİVE 2002/46/EC OF THE EUROPEAN PARLIAMENT AND OF THE COUNCIL of 10 June 2002 on the approximation of the laws of the Member States relating to food supplements (Text with EEA relevance).” Official Journal of the European Union. Erişim tarihi Aralık 23, 2020. https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/HTML/?uri=CELEX:32002L0046&from=EN.
• EUR-Lex. “DİRECTİVE 2004/24/EC OF THE EUROPEAN PARLİAMENT AND OF THE COUNCİL of 31 March 2004 amending, as regards traditional herbal medicinal products, Directive 2001/83/EC on the Community code relating to medicinal products for human use.” Official Journal of the European Union. Erişim tarihi Aralık 23, 2020. https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/HTML/?uri=CELEX:32004L0024&from=EN.
• European Food Safety Authority. “Food Supplements.” Erişim tarihi Kasım 15, 2020.
• https://www.efsa.europa.eu/en/topics/topic/food-supplements. European Union. “Food Supplements.” Erişim tarihi Kasım 14, 2020.
• https://ec.europa.eu/food/safety/labelling_nutrition/supplements_en. Food Standards Agency. “Online Food Safety Training.” Erişim tarihi Şubat 09, 2021. https://www.food.gov.uk/business-guidance/online-food-safety-training.
• Food Standards Agency. “Review of UK official food and feed laboratory system.” Erişim tarihi Şubat 07, 2021. https://www.food.gov.uk/research/research-projects/review-of-uk-official-food-and-feed-laboratory-system.
• Food Standards Agency. “Scientific Advisory Committees,” Erişim tarihi Şubat 07, 2021. https://www.food.gov.uk/about-us/scientific-advisory-committees.
• “ABD’de Bitkisel Gıda Takviyesi Kullanımı ve Bitkisel Gıda Takviyesi Pazarına Genel Bir Bakış.” Gıda ve Beslenme Dergisi. (Edt. Ahmet SAĞLAM), no. 5 (Aralık 2019): 38-41.
• “Dünden Bugüne Gıda Takviyelerinin Değişim ve Gelişim Süreci.” Gıda ve Beslenme Dergisi. (Edt. Ahmet SAĞLAM), no. 4 (Eylül 2019): 26-28.
• Gürbüz, İlhan. “Takviye Edici Gıdaların Ülkemizdeki Mevcut Durumu ve Öneriler.” Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Ürünlerinin Ruhsatlandırılması Sempozyumu (9 Aralık 2016) Raporu, (Ankara 2017).
• Kartal, Murat. “Bitkisel Ürünlerin Sağlık Bakanlığında Ruhsatlandırılma Gerekliliği ve Çözüm Önerileri.” Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Ürünlerinin Ruhsatlandırılması Sempozyumu (9 Aralık 2016) Raporu, (Ankara 2017).
• Kazaz, Arzu ve Merve Gençyürek Erdoğan. “Takviye Edici Gıda Reklamlarında Aldatıcı Unsurlar.” Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi (e-gifder) 8, no. 2 (2020): 930-960.
• Kılınç Law and Consulting. “Gıda Reklamları ve Sağlık Beyanları Hakkında Hukuki Düzenlemeler.” Erişim tarihi Aralık 31, 2020. https://www.kilinclaw.com.tr/gida-reklamlari-ve-saglik-beyanlari-hakkinda-hukuki-duzenlemeler/.
• Kupiec, Thomas and Vishnu Raj. “Fatal Seizures Due To Potential Herb-Drug İnteractions With Ginkgo Biloba.” Journal of Analytical Toxicology 29, no. 7 (2005): 755-758.
• McWhorter, Laura Shane. “Interactions Between Complementary Therapies or Nutrition Supplements and Conventional Medications.” Diabetes Spectrum 15, no. 4 (2002): 262-266.
• McWhorter, L.aura Shane. “Dietary Supplements For Diabetes: An Evaluation Of Commonly Used Products.” Diabetes Spectrum 22, no. 4 (2009): 206-213.
• Mortimore, Sara and Carol Wallace. HACCP: A Practical Approach. New York: Springer, 2013.
• Özdemir, Neriman. “6502 Sayılı Yeni TKHK’da Düzenlenen Ticari Reklamın Sağlık Alanına Yansımaları ile Birlikte İncelenmesi.” İstanbul Barosu Dergisi 89, no. 6 (2015): 158.
• Özdoğan, Mustafa. “Supplementlerin Güvenliği Konusunda Ciddi Eksiklikler Var-Örnekler ve Çözüm Önerileri.” Erişim tarihi Şubat 04, 2021. https://www.drozdogan.com/supplement-vitamin-takviyeleri-zararlari-riskleri/. Petek, Hasan. “Takviye Edici Gıdalar (Özellikle Zayıflatıcı Haplar ve Çaylar) Sebebiyle Meydana Gelen Zararlardan Sorumluluk.” İstanbul Barosu Dergisi 89, no. 6 (2015): 15-54.
• Sağlık Bakanlığı. “İlaç Ruhsatlandırma.” Erişim tarihi Aralık 08, 2020. https://www.titck.gov.tr/faaliyetalanlari/ilac/ilac-ruhsatlandirma.
• Sayın, Emir Olcay. Avrupa Birliği Ülkelerinde Gıda Denetim Sistemleri ve Ülkemizdeki Sistemin Karşılaştırılması Üzerine Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi. Namık Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2007. Tarım ve Orman Bakanlığı. “Takviye Edici Gıda Nedir, Ne Değildir?” Erişim tarihi Kasım 14, 2020.
• https://www.tarimorman.gov.tr/GKGM/Belgeler/Tuketici_Bilgi_Kosesi/E-Bultenler/05.pdf. Tarım ve Orman Bakanlığı. “Takviye Edici Gıdalar İle İlgili Soru ve Cevaplar.” Erişim tarihi Ocak 03, 2021. https://kilis.tarimorman.gov.tr/Menu/55/Dogru-Bilinen-Yanlislar.
• Tekelioğlu, Numan. Tüketicinin Korunması Açısından Hukuka Aykırı Reklamlar. Yüksek Lisans Tezi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2016.
• Ticaret Bakanlığı. “Reklam Kuruluna Nasıl Başvurulur?” Erişim tarihi Şubat 27, 2021. https://www.ticaret.gov.tr/tuketici/ticari-reklamlar/reklam-kuruluna-nasil-basvurulur. Tokay, Harun. “Gıda Takviyesi Mevzuatı ve Onay Sistemi Oluşturmada Türkiye’nin Başarı Hikayesi.” Erişim tarihi Aralık 23, 2020, https://gtbd.org.tr/wp-content/uploads/2017/12/G%C4%B1da-Takviyesi-Mevzuat%C4%B1-Harun-TOKAY.pdf.
• Toros, Seçil. “Türkiye’de Aldatıcı Reklamların Denetlenmesi.” Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi 29, (2018): 353- 367.
• Türk Standartları Enstitüsü. “GMP İyi Üretim Uygulamaları.” Erişim tarihi Mart 31, 2021. https://www.tse.org.tr/IcerikDetay?ID=34&ParentID=56.
• Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği. Türkiye İlaç Sanayi Sektör Raporu-Ankara. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Türkiye İlaç Sanayi Meclisi: TOBB Yayını, 2008.
• Türkmen, Zeynep, Serkan Türkdoğru, Selda Mercan ve Münevver Açıkkol. “Bitkisel Ürünlerin ve Gıda Destek Ürünlerinin İçeriklerinin Adli ve Hukuki Boyutu.”, Adli Tıp Bülteni 19, no. 1 (2014): 38-48.
• U.S. Food and Drug Administration. “FDA 101: An Overview of FDA’s Regulatory Review abd Research Activities.” Erişim tarihi Şubat 09, 2021. https://www.fda.gov/about-fda/what-we-do/fda-101-overview-fdas-regulatory-review-and-research-activities.
• U.S. Food and Drug Administration. “FDA Organization Charts.” Erişim tarihi Şubat 07, 2021. https://www.fda.gov/about-fda/fda-organization/fda-organization-charts.
• U.S. Food and Drug Administration. “Public Meeting to Discuss Responsible Innovation in Dietary Supplements.” Erişim tarihi Şubat 09, 2021. https://www.fda.gov/food/workshops-meetings-webinars-food-and-dietary-supplements/public-meeting-discuss-responsible-innovation-dietary-supplements.
• U.S. Food and Drug Administration. “Scientific Careers at FDA.” Erişim tarihi Şubat 07, 2021. https://www.fda.gov/about-fda/jobs-and-training-fda/scientific-careers-fda.
• U.S. Food and Drug Administration. “What Does FDA Regulate” Erişim tarihi Şubat 07, 2021. https://www.fda.gov/about-fda/fda-basics/what-does-fda-regulate.
• Ürey, Yelda. Türk Hukukunda Karşılaştırmalı Reklamlar. Yüksek Lisans Tezi. Galatasaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2010.
• “Vitamins And Essential Minerals For Military Personel”, in Use Of Dietary Supplements By Military Personels, edited by MRC, Greenwood and Maria Oria. Washington (DC): National Academies Press (US), 2008.