USULÎ KAZANILMIŞ HAKKIN SINIRLARININ BELİRLENMESİNDE YAŞANAN SORUNLAR ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2018, Cilt: 5 Sayı: 6, 163 - 184, 30.06.2018

Orhan Eroğlu

Öz

Türk hukuk
sisteminde istikrarın sağlanması, kişilerin yargıya olan güveninin
sarsılmasının önlenmesi amacı ile usulî kazanılmış hak müessesesi kabul edilmiştir. Usulî kazanılmış hak; bir davada, taraf
veya mahkeme usul işlemi ile taraflardan biri lehine doğmuş ve uyulması zorunlu
olan haktır. Usulî kazanılmış hak, mülga 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri
Kanunu' nda ve 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu' nda düzenlenmemiş olup;
bu kurum Yargıtay uygulamaları ile oluşturulmuş ve öğretide de kabul görmüştür.
İhtiyaç sonucu doğan bu kurum, kamu düzeni kaygısı ile geliştirilmişse de
kanunda düzenlenmediği ve sınırları belirli bir şekilde çizilmediği için yargı
mercilerince hatalı olarak uygulanmakta ve hak kayıplarına sebep olmaktadır. Usulî
kazanılmış hakkın birçok görünüş şekli mevcuttur. Örneğin, taraflardan birinin
bilirkişi raporuna itiraz etmemesi halinde itiraz eden taraf lehine, hâkimin
kendiliğinden taraflardan birine yemin teklif etmesi halinde yemin teklif
edilen taraf lehine, hâkimin kesin süre vermesi halinde karşı taraf lehine,
HUMK’ un yürürlükte olduğu dönemde tanık dinletme talebine itiraz edilmemesi
halinde tanık dinletme talebinde bulunan lehine, Yargıtay' ın bozma
kararına uyulması ile bozma  kararı
lehine olan taraf açısından usulî kazanılmış hak oluşmaktadır. Usulî kazanılmış hak, kamu düzeni
gözetilerek kabul görmüş bir kurumdur. Ancak bu hakkın mutlak olarak
uygulanması bazı sakıncalara yol açacaktır. Bu nedenle yine kamu düzeni
gözetilerek usulî kazanılmış hakka istisnalar getirilmiştir. Türk hukuk
sisteminde, usulî kazanılmış hakka kamu düzeni gözetilerek her geçen gün
istisnalar getirilmektedir. Kendi içerisinde belirli olmayan ve tamamen
içtihatlar ile sınırları çizilen bu kurumu, yargılamada bir sınır olarak görmek
hakkaniyete aykırı sonuçlar doğurmaktadır. Bu nedenle, usulî kazanılmış hak ile ilgili bir
düzenleme yapılmalı, usulü kazanılmış hakkın sınırları belirlenmeli, yargı
mercilerinden aynı olay için farklı kararlar çıkmasının önüne geçilmelidir. Bu
çalışmada, usulî kazanılmış hakkın Türk hukuk sistemindeki yeri, usulî kazanılmış hakkın sınırlarının
belirli olmaması sebebi ile uygulamada yaşanan sorunlar ve bu sorunlara ilişkin
çözüm yolları değerlendirilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Usulü Kazanılmış Hak, Kamu Düzeni, Taraf ve Mahkeme Usul İşlemi, Bozmaya Uyma

Kaynakça

• AKGÜNDÜZ, Güzin/SALTIK Saadettin, Usul Hukukunda Kazanılmış Hak, TBBD, 1993, S:2.
• ALANGOYA, Yavuz/YILDIRIM, Kamil/DEREN-YILDIRIM, Nevhis, Medeni Usul Hukuku Esasları, İstanbul 2009.
• ANSAY, Sabri, Hukuk Tarihinde İslam Hukuku, Ankara 1954.
• ARSLAN, Ramazan/YILMAZ, Ejder/TAŞPINAR-AYVAZ, Sema, Medeni Usul Hukuku, Ankara 2016.
• ATALI, Murat, Medenî Usul Hukukunda Aleyhe Bozma Yasağı, Yetkin Yayınları, Ankara 2014, s. 49-56.
• BİLGE, Necip, Medeni Yargılama Hukuku, Ankara 1967.
• BUDAK, Ali Cem/ KARAASLAN, Varol, Medeni Usul Hukuku, 1. Baskı, Ankara 2017.
• EROĞLU, Orhan, Islah, Ankara 2017.
• GÖRGÜN, Şanal, Medeni Usul Hukuku, Ankara 2015.
• GÖRGÜN, L. Şanal/BÖRÜ, Levent/TORAMAN, Barış/KODAKOĞLU, Mehmet, Medeni Usul Hukuku, 6. Baskı, Ankara 2017
• KAR, Bektaş, Islah Kısmi ve Ek Dava Kavramları İle Dava Konusunun Islah Yoluyla Artırılmasının Getirdiği Sorunlar ( YD Ocak- Nisan 2002, Sayı:1–2), (s.416–450).
• KARSLI, Abdurrahim, Medeni Muhakeme Hukuku, 4. baskı, İstanbul 2014.
• KARSLI, Abdurrahim, Medeni Usul Hukukunda Usuli İşlemler, İstanbul 2001.
• KURU, Baki, Hukuk Muhakemeleri Usulü, C: V, İstanbul 2001.
• KURU, Baki, Usuli Müktesep Hak, Makaleler, İstanbul 2006.
• KURU, Baki/ARSLAN, Ramazan/YILMAZ, Ejder, Medeni Usul Hukuku Ders Kitabı, Ankara 2014.
• PEKCANITEZ, H., Pekcanıtez Usûl Medeni Usûl Hukuku, 15. Bası, İstanbul 2017.
• PEKCANITEZ, Hakan/ ATALAY, Oğuz/ÖZEKES, Muhammet, Medeni Usul Hukuku, Ankara 2013.
• POSTACIOĞLU, İlhan/ALTAY, Sümer, Medeni Usul Hukuku Dersleri, Güncelleştirilmiş Genişletilmiş 7. Baskı, İstanbul 2015.
• SUNGURTEKİN-ÖZKAN, Meral, Türk Medeni Yargılama Hukuku, İzmir 2013.
• ŞAVATA, Ayşe Banu, Medeni Usul Hukukunda Haklar, Özellikle Usuli Kazanılmış Hak, İstanbul 1996.
• TANRIVER, Süha, Medeni Usul Hukuku, C:I, Ankara 2016.
• AKKAYA, Tolga, Medeni Usul Hukukunda İstinaf, Yetkin Yayınları, Ankara 2009.
• TULUAY, Metin, Usule İlişkin Kazanılmış Hak, Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Y. 1984, S. 2.
• ULUKAPI, Ömer, Medeni Usul Hukuku, Konya 2015.
• ÜSTÜNDAĞ, Saim, Medeni Yargılama Hukuku, C:1,2, İstanbul 2000.