HÜSEYİN RAHMİ GÜRPINAR’IN ROMANLARINDA DOĞU-BATI ve ESKİ-YENİ DÜŞÜNCESİ

Yıl 2018, Cilt: 5 Sayı: 11, 212 - 225, 30.11.2018

Ece Serrican Kabalcı

Öz

1888’de Tercüman-ı Hakikat gazetesinde ilk romanı tefrika edilen Hüseyin Rahmi Gürpınar, eserleri ile halka seslenen ve geleneksel Türk temaşa sanatlarından yararlanan bir yazardır. Hayata gözlerini yumduğu 1944 tarihine kadar roman türü ağırlıkta olmak üzere birçok eser kaleme alan yazar, toplumun her kesiminden insana ve gerçek hayat sahnelerine eserlerinde yer vererek okuyucuyu eğlendirmeyi amaçlamıştır. Hüseyin Rahmi Gürpınar, değişen değerler söz konusu olduğunda II. Abdülhamit dönemine, İttihat ve Terakki yönetimine, Batı’yı taklit etmeye çalışan alafrangalara ve toplumsal yozlaşmalara dair örneklere yer verir. Eski yaşam/yeni dünya farklılığını vurgulamak için Türk/Avrupalı ve şehirli/köylü karşılaştırmalarını, değişim ve gelişim söz konusu olduğunda Doğu/Şark ve Batı/Garp karşılaştırmalarını kullanarak düşüncelerini dile getirir. Bu konular hakkındaki fikirlerini çoğunlukla yazar kimliğiyle doğrudan araya girerek ifade eder. Kimi zaman da sözü, roman kişilerine bırakır. Romanları içerisinde karşılaştırmaların yoğun olarak gözlendiği eserler: Şık (1888), Metres (1900), Şıpsevdi (1911), Hakka Sığındık (1919), Son Arzu (1922), Tebbessüm-i Elem (1923), Billur Kalp (1926), Tutuşmuş Gönüller (1926), Utanmaz Adam (1934), Eşkıya İninde (1935), Dirilen İskelet (1946) ve Dünyanın Mihveri Kadın mı, Para mı? (1949) şeklindedir. Bu çalışmada, belirtilen romanlarda Doğu ve Batı arasındaki medeniyet farkının nasıl işlendiği, eski zaman ile yeni dönemin nasıl karşılaştırıldığı örneklendirilmiş ve değişime yönelik bakış açısı incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Hüseyin Rahmi Gürpınar, Doğu, Batı, Karşılaştırma, Roman

Kaynakça

• Gürbilek, Nurdan. (2010). Kör Ayna, Kayıp Şark. İstanbul: Metis Yayınları.
• Gürpınar, Hüseyin Rahmi. (1995). Hakka Sığındık. (Haz. Kemal Bek) İstanbul: Özgür Yayınları.
• Gürpınar, Hüseyin Rahmi. (1997). Utanmaz Adam. (Haz. Kemal Bek) İstanbul: Özgür Yayınları.
• Gürpınar, Hüseyin Rahmi. (1998a). Dünyanın Mihveri Kadın mı, Para mı?. (Haz. Kemal Bek) İstanbul: Özgür Yayınları.
• Gürpınar, Hüseyin Rahmi. (1998b). Metres. (Haz. Kemal Bek) İstanbul: Özgür Yayınları.
• Gürpınar, Hüseyin Rahmi. (1999). Şıpsevdi. (Haz. Kemal Bek) İstanbul: Özgür Yayınları.
• Gürpınar, Hüseyin Rahmi. (2000). Eşkıya İninde. (Haz. Kemal Bek) İstanbul: Özgür Yayınları.
• Gürpınar, Hüseyin Rahmi. (2001). Tebessüm-i Elem. (Haz. Kemal Bek) İstanbul: Özgür Yayınları.
• Gürpınar, Hüseyin Rahmi. (2005a). Billur Kalp. (Haz. Kemal Bek) İstanbul: Özgür Yayınları.
• Gürpınar, Hüseyin Rahmi. (2005b). Son Arzu. (Haz. Kemal Bek) İstanbul: Özgür Yayınları.
• Gürpınar, Hüseyin Rahmi. (2010). Dirilen İskelet. İstanbul: Everest Yayınları.
• Gürpınar, Hüseyin Rahmi. (2013a). Şık. (Haz. Emre Taylan) İstanbul: Everest Yayınları.
• Gürpınar, Hüseyin Rahmi. (2013b). Tutuşmuş Gönüller. (Haz. Emre Taylan) İstanbul: Everest Yayınları.
• Kaplan, Mehmet. (2009). Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar-I. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Mete Yuva, Gül. (2017). Modern Türk Edebiyatının Fransız Kaynakları. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Moran, Berna. (2008). Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış-1. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Parla, Jale. (2008). Babalar ve Oğullar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Serrican Kabalcı, Ece. (2017). “Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın Kaleminde Ahlak Kavramı”. ASOS II.
• Uluslararası Sosyal Bilimler Sempozyumu Filoloji Tam Metin Kitabı, s. 385-396.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi. (2007). Edebiyat Üzerine Makaleler (Haz. Zeynep Kerman). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi. (2008). XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi (Haz. Abdullah Uçman). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Tercüman, Çilem. (2018). Türk Romanında Moda ve Toplumsal Değişim (1923-1940). İstanbul: İletişim Yayınları.