TÜRK VERGİ HUKUKUNDA UZLAŞMA MÜESSESESİ

Yıl 2019, Cilt: 6 Sayı: 5, 506 - 518, 31.05.2019

Ahmet Tekin , Gülnihal Can Avşar

Öz

Uzlaşma,
mükelleflerin adlarına yapılan tarhiyatı yargıya intikal ettirmeden önce, vergi
idaresi ile tahakkuk edecek vergi ve ceza hususunda anlaşmak için
başvurabilecekleri idari bir çözüm yoludur. Kamu alacağının kısa sürede
tahsilini sağlayan uzlaşma yolu, aynı zamanda mükellefin yargı sürecinde
katlanacağı maliyetleri ve bürokratik işlemleri de ortadan kaldırmaktadır.
Zamanla devlete yüklenen sosyal yükümlülüklerin artış göstermesi ve devletin
vergilendirme yetkisine sınırlar çizilmesi isteği birtakım anayasal hareketleri
beraberinde getirmiş ve sonrasında hukuk devleti kavramını ortaya çıkarmıştır.
Hukuk devleti kavramı kısaca faaliyetlerinde hukuk kurallarına bağlı olan ve
vatandaşlarına hukuki güvence sağlayan devlet olarak tanımlanabilecektir. Vergilerin
kanuniliği ilkesi de hukuk devletinin gereklerinden birini oluşturmaktadır.
Bilindiği üzere bu ilke doğrultusunda vergiler yalnızca yasama organı
tarafından konulup kaldırılabilecektir.

Vergi
uyuşmazlıklarının barışçıl çözüm yollarından biri olan uzlaşma birçok ülkede
olduğu gibi ülkemizde de uygulama alanı bulmaktadır. Vergi idaresi tarafından
özellikle hızlı tahsilat amacıyla kullanılan bu uygulama bazı yazarlar
tarafından kişisel bir vergi affı şeklinde de nitelendirilmektedir. Kısaca
uzlaşma vergi idaresinin vergi asıl ve cezalarının bir kısmından veya
tamamından vazgeçmesi olarak tanımlanabilmektedir. Bu bağlamda Anayasamızın 73.
Maddesinde hüküm altına alınmış olan vergilerin kanuniliği ilkesi dikkate
alınacak olursa, uzlaşma kurumu ile verginin kaldırılması yetkisi uzlaşma
komisyonlarına devredilmekte ve dolayısıyla vergilerin kanuniliği ilkesinin
zedelenmesine neden olunmaktadır. Ayrıca burada uzlaşma komisyonlarının ne
oranda uzlaşma sağlayacaklarına ilişkin sınırlandırmaların bulunmaması da bu
ilkeye aykırı uygulamalara neden olmaktadır. Bu bakımdan tarafımızca vergi aslı
ve cezalarında uzlaşma oranının ne olacağına ilişkin gerekli yasal
düzenlemelerin yapılması ile uzlaşma kurumunun kanunilik ilkesine aykırılık
taşıyan bir yönünün ortadan kaldırılmasına yardımcı olunacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Vergi uyuşmazlıkları, vergide uzlaşma

Kaynakça

• ERKİN, Gözde: Vergilendirme Yetkisinin Sahip Olduğu Anayasal İlkeler, Ankara Barosu Dergisi, Sayı 3BİYAN, Özgür: Vergilerin Kanuniliği İlkesi Açısından Çevre Temizlik Vergisinde Belediye Meclislerinin Yetkisi, Mali Çözüm Dergisi, Eylül-Ekim 2014AKTAN, Coşkun Can; GENCEL Ufuk: Türkiye’de Geriye Doğru Vergileme Ve Verginin Hukukiliği İlkesinin İhlali, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 5, Sayı 1, 2003KARAKOÇ, Yusuf: Anayasal Vergilendirme İlkeleri Üzerine Bir Değerlendirme, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, cilt 15, özel sayı, 2013ADİBEŞ, Cuma; AKKURT, İsmail: Eldeki Bir Elma Daldaki İki Elmadan Daha Mı İyidir? (Türk Vergi Sisteminde Uzlaşma Ve Etkinliği Sorunu), Vergi Sorunları Dergisi, Sayı 314, Kasım 2014İNALTONG, Ceyhan: Gelişmiş Ülke Uygulamaları Işığında Türk Vergi Sisteminde Uzlaşma Müessesesi, Vergi Dünyası, Sayı 375, Kasım 2012ORGAN, İbrahim, Eleştirel Bir Yaklaşım – Yasal Af: Uzlaşma, Vergi Sorunları Dergisi, Sayı 213, Haziran 2006EDİZDOĞAN, Nihat; TAŞ, Metin; ÇELİKKAYA, Ali: Vergi Ceza Ve Yargılama Hukuku, Ekin Basım Yayın Dağıtım, 2007UÇKUN, Murat; AYYILDIZ, İbrahim Necdet: Danıştay Vergi Dava Daireleri Kurulu’nun Kararı Ve Tarhiyat Öncesi Uzlaşma, Yaklaşım Dergisi, Sayı 266, Şubat 2015DOĞRUSÖZ, Bumin: “Verginin Yasallığı ilkesi” , http://www.denetimnet.net/UserFiles/Documents/Makaleler/A.Bumin%20Do%C4%9Frus%C3%B6z/Verginin%20yasall%C4%B1%C4%9F%C4%B1%20ilkesi%20.pdfERDEM, T.: Vergi Hukukunda Uyuşmazlıkların İdari Aşamada Çözümü ve Alternatif Çözüm Yolları, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2012VARDAL, Z.B.: Türk Vergi Sisteminde Uzlaşma Kurumu, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi) İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2009GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI: Vergi Uyuşmazlıklarının İdare İle Çözümünde Uzlaşma, http://www.gib.gov.tr/fileadmin /user_upload/yayinlar/uzlasma.pdfGELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI: 2014 Yılı Faaliyet RaporuT.C. Yasalar (10.01.1961) 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu. Ankara: Resmi Gazete (10703 sayılı)Maliye Bakanlığı,(03.02.1999) Uzlaşma Yönetmeliği. Ankara: Resmi Gazete (23600 sayılı)Maliye Bakanlığı,(31.10.2011) Tarhiyat Öncesi Uzlaşma Yönetmeliği. Ankara: Resmi Gazete (28101 sayılı)