TURGUT ÖZAL DÖNEMİ TÜRKİYE-BULGARİSTAN İLİŞKİLERİ

Yıl 2019, Cilt: 6 Sayı: 12, 300 - 312, 03.01.2020

Sevcan Kurnaz Rıza Kurt

Öz

Bu çalışmada Turgut Özal Dönemi Türk Dış Politikası Türkiye-Bulgaristan ilişkileri incelenmiştir. Çalışmanın odağı, Osmanlı döneminde başlayan Türkiye-Bulgaristan ilişkilerinin Özal döneminde geldiği noktanın yanı sıra, Özal’ın kişiliği, liderliği, politikası, fikirleri ve uygulamış olduğu stratejilerden bahsedilmiştir. Anavatan Partisi’nin kuruluşu, ABD ve IMF ile ilişkilere yer verilmekle birlikte Özal’ın Amerika hayranlığından bahsedilmiştir.
Özal politikalarını belirleyen en önemli etkenlerden biri 12 Eylül darbesi olmuştur. Bilindiği üzere Adnan Menderes ve Süleyman Demirel hükümetlerini askeri darbeler sona erdirmiştir. Özal ise, 1980 askeri darbesi sonrasında iktidara gelmiştir. Özal iktidara geldiği zaman öncelikli olarak ekonomik programlara ağırlık vermiş ve aldığı ekonomik kararlarla Türkiye’nin, Latin Amerika modelinden liberal ekonomik sisteme geçmesinde en büyük paya sahip olmuştur.
Özal, dış politika yapımında sürekli aktif rol almıştır. Bürokrasinin ağır işleyen durumlarında çoğu zaman bizzat kendisi devreye girerek, hatta kendi dışişleri bürokratlarını ve bakanlarını devre dışı bırakarak dış politika yapımını üstlenmiştir. Özal’ın Batı dünyasına yakınlığı, Batı’nın liberal düşünce sistemine duyduğu hayranlıktan kaynaklanmıştır. Bu sebeple de hem ekonomik hem de düşünce özgürlüğü bakımından Türkiye’ye bu sistemi uygulamayı uygun görmüştür.
Türkiye ile Bulgaristan, köklü tarihi ilişkilere sahip iki ülkedir. Bulgaristan’ın demokrasiye ve serbest piyasa ekonomisine geçişiyle birlikte, ilişkiler her alanda kapsamlı bir gelişme kaydetmiştir.Türkiye-Bulgaristan ilişkilerine damga vuran olay, Bulgaristan’daki Türk azınlığa yönelik asimilasyon politikaları olmuştur. 1989 zorunlu göç ile gündeme gelen problemlerin çözülmesi niyetiyle iki ülke arasında temasların başlatılması, Türkiye ile Bulgaristan arasında soğukluk dönemine girmiş olan ilişkilerin canlanmasında önemli rol oynamıştır. İki ülke ilişkilerinin yumuşama sürecine girmesinde etkili olan diğer önemli faktör de, Bulgaristan’ın 1990 yılı sonrası yaşanan iç siyasal gelişmeler ve bunların Bulgaristan’daki Türk azınlığının yaşamına ilişkin yansımaları olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Turgut Özal, Bulgaristan, ABD, 12 Eylül, Anavatan Partisi

Kaynakça

• Akça, B. (2008). 1945-1990 Türk-Bulgar İlişkileri ve Bu Dönemde Muğla Vilayetine İskan Edilen Bulgaristan Muhacirleri. Atatürk Araştırma Merkezi, 76-92. Akman, H. (2006). Paylaşılmayan Balkanlar. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık. Arman, M., & Mandacı, N. (2012). Çağdaş Balkan Siyaseti. Ankara: Gazi Kitabevi. Armaoğlu, F. (2014). 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi. İstanbul: Timaş Yayınları. Ataman, M. (2003). Özalist Dış Politika: Aktif ve Rasyonel Bir Anlayış. Bilgi, 49-64. Ayata, A., & Gökberk, Y. (2015). Yeni Küresel Düzende Türk Dış Politikasının Kimlik Arayışı. Ankara: Nobel Yayıncılık. Ayman, O., & Söğüt, M. (1993). Bütün Yönleriyle Özal ve Dönemi (1983-1993). İstanbul: Tempo Kitap Yayınevi. Baklacıoğlu, N. (2010). Dış Politika ve Göç: Yugoslavya'dan Türkiye'ye Göçlerde Arnavutlar (1920-1990). İstanbul: Derin Yayınları. Balcı, A. (2013). Türkiye Dış Politikası İlkeler, Aktörler, Uygulamalar. İstanbul: Etkileşim Yayınları. Bozkurt, V. (2003). Geleceğin Toplumu Dönüşümcü Liderlik ve Özal. İstanbul: Boyut Yayınları. Çakmak, H. (2012). Türk Dış Politikasında 41 Kriz 1924-2012. Ankara: Kripto Yayınevi. Çakmakk, H. (2013). Turgut Özal Dönemi Dış Politika Felsefesi ve Uygulamaları. İstanbul: Doğu Kitabevi. Çavdar, T. (2013). Türkiye’nin Demokrasi Tarihi 1950’den Günümüze. Ankara: İmge Yayıncılık. Çaylak, A., Göktepe, C., Dikkaya, M., & Kapu, H. (2009). Osmanlı'dan İkibinli Yıllara Türkiye'nin Politik Tarihi. Ankara: Savaş Yayınevi. Cemal, H. (2013). Özal Hikayesi. İstanbul: Everest Yayınları. Çiftçi, K. (2010). Tarih Kimlik ve Eleştirel Kuram Bağlamında Türk Dış Politikası. Ankara: Siyasal Kitabevi. Çınar, Y. (2011). Turgut Özal ve AK Parti Dönemi Türk Dış Politikasına Teorik Bir Bakış Örneği: Lİberal Düşüncenin Türk Dşış Politikasına Etkisi. Akademik Bakış, 1-19. Daban, C. (2017). Turgut Özal Dönemi Türkiye Dış Politikası. The Journal of Social Economic Research, 77-96. Dağlıoğlu, G. (2014). Turgut Özal Döneminde Türkiye'nin Bulgaristan Türkleri Politikası: Konstrüktivist Bir İnceleme. Journal of Business Economics and Political Science, 139-181. Deringil, S. (1992). Turkish Foreign Policy Since Atatürk. Great Britain: The Eothan Press. Dönmez, R. (2014). Türkiye'deki Politik Değişim ve Türk Dış Politikası: Neo-Osmanlıcılığın Sosyopolitiği. Bursa: Dora Yayıncılık. Dursun, A. (2006). Nil'den Tuna'ya Osmanlı Yazıları. İstanbul: Ötüken Yayınları. Ecevit, B. (2011). Dış Politika ve Kıbrıs Dosyası. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. Efegil, E. (2012). Dış Politika Analizi Ders Notları. Ankara: Akademik Yayıncılık. Ekici, N. (2013). Bulgaristan Türkleri, Balkanlar El Kitabı. Ankara: Akçağ Yayınları. Eralp, A. (1996). Değişen Savaş-Sonrası Uluslararası Sistemde Türkiye ve Avrupa Topluluğu. İstanbul: Sarmal Yayınevi. Erendil, M. (1976). Tarihte Türk Bulgar İlişkileri. Ankara: Genelkurmay Basımevi. Giddens, A. (1984). The Constitution of Society: Outline of the Theory of Structuration. Berkeley: University of California Press. Gözen, R. (2009). İmparatorluktan Küresel Aktörlüğe Türkiye'nin Dış Politikası. Ankara: Palme Yayıncılık. Griffith, W. (1976). The Soviet Union and Eastern Europe: Recommendations for United States Policy. Lexington: Lexington Books. Güner, E. (2008). Özalcı Dış Politika. İstanbul: Emre Yayınları. İzmirli, R., Gökbunar, R., & Özer, B. (2014). Dönüşümcü Bir Lider Olarak Turgut Özal. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 245-256. Jelavich, B. (2006). Balkan Tarihi-I 18. ve 19. Yüzyıllar. İstanbul: Küre Yayınları. Kut, Ş. (2000). Türkiye'nin Soğuk Savaş Sonrası Dış Politikasının Anahtarları. İstanbul: Büke Yayınları. Laçiner, S. (2003). Özal Dönemi Türk Dış Politikası. Ankara: Siyasal Kitabevi. Lütem, Ö. (2006). Türk-Bulgar İlişkileri 1983-1989. Ankara: Avrasya Stratejik Araştırmalar Merkezi. Mor, H. (2016). Türk Dış Politikasının Eksenleri, Belirleyici Faktörler Ekseninde Özal’ın Dış Politika Konsepti. Konya: Çizgi Kitabevi. Nasuhbeyoğlu, T. (2008). Balkan Tarihine Genel Bir Bakış. İstanbul. Oran, B. (2003). Türk Dış Politikası. İstanbul: İletişim Yayınları. Özlem, K. (2008). Bulgaristan Türkleri'nin Tarihsel Süreç İçerisinde Dönüşümü, AB Üyelik Süreci ve Türk Azınlığa Etkileri. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 342-371. Sander, O. (1998). "Türk-Bulgar İlişkileri" Türkiye'nin Dış Politikası. Ankara: İmge Kitabevi. Sönmez, S. (1998). Dünya Ekonomisinde Dönüşüm, Sömürgecilikten Küreselleşmeye. Ankara: İmge Kitabevi. Sönmezoğlu, F. (2001). Türk Dış Politikasının Analizi. İstanbul: Der Yayınları. Tanıl, B. (1994). Yeni Dünya Düzeni'nin Av Sahası. İstanbul: Birikim Yayınevi. Tuncer, H. (2015). Özal’ın Dış Politikası (1983-1989). İstanbul: Kaynak Yayınları. Türk, F. (2014). Türk Kültür Dış Politikası. Ankara: Paradigma Akademi Yayınları. Ulagay, O. (1988). Özal'ı Aşmak İçin. İstanbul: Afa Yayınları. Ülman, H., & Sander, O. (1972). Türk Dış Politikasına Yön Veren Etkenler (1923–1968) II. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi, 1-24. Uzgel, İ. (2004). Ulusal Çıkar ve Dış Politika. Ankara: İmge Kitabevi. Yasemi, F. (1995). Bulgaristan'ın Türk Halkları. İstanbul: Say Yayınları. Yavuzalp, E. (1996). Liderlerimiz ve Dış Politika, Bir Diplomat Gözüyle. Ankara: Bilgi Yayınevi. Yayla, A. (2005). Özal Reformları ve Liberalizm, Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce: Liberalizm. İstanbul: İletişim Yayınları.