SPIRITUAL RIGHTS IN THE VIRTUAL ENVIRONMENT BY ISLAMIC LAW

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 8, 116 - 129, 30.08.2020

Abdullah Akın

Öz

The aim of the article is to explain and to raise awareness about the moral rights in virtual environments, the issues to be taken into consideration in all actions for a Muslim, and to discuss the rules that must be followed in the light of the basic source of İslam, the Koran and the words and the practices of the Prophet (pbuh). As a method, the subject was studied with the classical sources of Islamic law and contemporary Islamic jurists and the fatwa boards as a screening model and the subject was tried to be clarified. Nowadays, it has been found that the budgets allocated to the inventions, the awards given, the gains obtained in return, the reactions and legal arrangements that occurred in the case of violation have formed a settled one. In the present virtual environment, the digital information obtained as a result of patent research and development such as news, information, copyright, picture or video should be evaluated within the scope of the patent or the formulas. According to this, the conditions governed by the owners must be deemed valid under moral rights. The laws of the legislative body for protection must be respected as long as it does not conflict with religious rules.

Anahtar Kelimeler

Islam, Right, Property, Virtual Environment

İSLÂM HUKUKUNA GÖRE SANAL ORTAMDA MANEVİ HAKLAR

Öz

Makalenin amacı İslam’ın temel kaynakları Kur’ân-ı Kerîm ile Hz. Peygamber’in (s.a.v.) söz ve uygulamaları ışığında sanal ortamlardaki manevi haklarda bir Müslüman açısından bütün eylemlerde en fazla dikkate alınması gereken hususlar hakkında farkındalık oluşturmak ve uyulması gereken kuralları tartışmaktır. Yöntem olarak konu ilgili İslâm hukukunun klasik kaynakları ve çağdaş İslâm hukukçuları ile fetva kurulları tarama modeli ile ele alınmış ve yorumlanarak konu açıklığa kavuşturulmaya çalışılmıştır. Günümüzde buluşlara ayrılan bütçeler, verilen ödüller, karşılığında elde edilen kazançlar, bunlara tecavüz durumunda oluşan tepki ve yasal düzenlemelerden bu konuda yerleşik bir örfün oluştuğu bulgusuna ulaşılmıştır. Bugünkü sanal ortamdaki, haber, bilgi, telif yazı, resim veya video gibi “Ar-Ge” sonucu elde edilen dijital bilgiler, patent ya da formüller maslahat-ı mürsele çerçevesinde değerlendirilmelidir. Buna göre kişiye bağlı manevi haklarda sahiplerinin koştukları şartlar geçerli kabul edilmelidir. Yasama organının, hakları koruma yönünde çıkardığı kanunlara ise şer’i kurallarla çatışmadığı sürece riayet edilmelidir.

Anahtar Kelimeler

İslam, Hak, Mülkiyet, Sanal Ortam

Kaynakça

• Akın, A. (Ed.). (2018). Fetâvâ IGMG Din İstişare Kurulu Araştırma ve Kararları –II, Köln: Plural Publications.
• Ali Haydar Efendi. (1935). Dürerü’l-hukkam şerhu Mecelleti’l-ahkam. Raşit Gündoğdu, Osman Erdem (Çev.). İstanbul: Osmanlı Yayınevi.
• Aybakan, B. Temlik. (2011). TDV İslâm Ansiklopedisi içinde (1. Baskı. Cilt. 40, s. 428-430). İstanbul: TDV İslâm Ansiklopedisi.
• Ayengin, T. (2017). İslâm ve İnsan Hakları, İstanbul: Ravza Yayınları.
• Bayraklı, B. (1998). Kur'an'da İnsan Hakları, Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi, (5), 9-18.
• Cürcanî,S. Ş. (1983). et-Ta‘rîfât, Beyrut: Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye.
• Çakmak, D. (2007). Osmanlı Telif Hukuku ile İlgili Mevzuat, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (21), 191-234.
• Demirci, A. (2012). Medine Vesikası: Oluşum Süreci ve Zimmet Antlaşmalarına Etkisi. İSTEM: İslam Sanat, Tarih, Edebiyat ve Musikisi Dergisi, , 10 (19), 253-271. url’si. http://dergipark.gov.tr/istem/issue/26546/279542
• Dirini, M. F. (1981). Hakkü'l-ibtikar fi'l-fıkhi'l-İslâmî el-mukaren, Beyrut: Müessesetü'r-Risâle.
• Dirini, M. F. (1984). el-Hak ve meda sultani'd-devle fî takyidih, Beyrut : Müessesetü'r-Risâle.
• Diyanet İşleri Başkanlığı. (2018). Din İşleri Yüksek Kurulu Fetvalar, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Duran, A. (2013). İslam Hukukunda Muhtevası ve Hukuî Mahiyeti Bakımından İkrar Kavramı. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, (21), s. 235-257.
• en-Nâhî, S. (1981). Çağdaş Mevzu Hukuklara ve İslâm Hukukuna Göre Telif Hakkı. Abdulkadir Şener (Çev.). Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 25, s. 237-295.
• Günenç, H. (1992). Günümüz Meselelerine Fetvalar, Bayrak Yayımcılık.
• Gürer, B. (2013). Din Eğitiminde Bir Değer Olarak “Kul Hakkı” Kavramı: İmam Hatip Liseleri Meslek Dersleri ve Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Ders Kitapları Üzerine Bir İnceleme, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1 (44), s. 205-246.
• Hacak, H. (2015). İslâm Hukuk Düşüncesinde Özel Mülkiyet Anlayışı, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2 (29), s. 99-120.
• Hacak, H. Milk, (2005). TDV İslâm Ansiklopedisi içinde (1. Baskı. Cilt. 30, s. 62-64). İstanbul: TDV İslâm Ansiklopedisi.
• Hacak, H. Mülkiyet, (2006). TDV İslâm Ansiklopedisi içinde (1. Baskı. Cilt. 31, s. 543-548). İstanbul: TDV İslâm Ansiklopedisi.
• Karaman, H: Ayn. (1991). TDV İslâm Ansiklopedisi içinde (1. Baskı. Cilt. 4, s. 257-258). İstanbul: TDV İslâm Ansiklopedisi.
• Kelebek, M. (2013). Medine Vesikası Bağlamında İslâm ve Batı’da Adalet Kültürünün Gelişim Süreci. Din ve Hayat: İstanbul Müftülüğü Dergisi, 18, 25-29.
• Köse, S. (1997). İslam Hukukunda Hakkın Kötüye Kullanılması, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• Mahmesâni, S. R. (1948). en-Nazariyyetü’l-‘âmme li’l-mûcebât ve’l-’ukûd fi’ş-şerî‘ati’l-İslâmiyye, Beyrut: Dârü'l-İlm li’l-Melayin.
• Muharrem Midilli, M. (2017). Allah Hakkı ve Kul Hakkı Arasında Hanefi Ceza Hukukunun Kamusallığı. Karadeniz Teknik Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4 (1), 65 – 87.
• Öztrak, İ. (1971). Fikir ve Sanat Eserleri Üzerindeki Haklar, Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Kitapları.
• Serahsi, E. (1324). el-Mebsut (Cilt 11). Kahire: Matbaatü’s-Saade.
• Soysaldı, H. M. (2018). Veda Hutbesinde Evrensel İlkeler. Hikmet Yurdu Düşünce-Yorum Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 11 (21), 75-93.
• Suyûtî, C.(1959). el-Eşbâh ve’n-Nezâir, Kahire: Daru’l-kütübü’l-ilmiyye.
• Şehrânî, H. (1425). Hukûku’l-ihtirâ‘ ve’t-te’lîf fi’l-fıkhi’l-İslâmî, Riyad: Daru Taybe.
• Turan, M.,Yılmaz, B. (2014). Türkiye’de Telif Hakları İhlalleri: Yargıtay Kararları Çerçevesinde Bir Değerlendirme, Bilgi Dünyası, 2014, 15 (1), s. 55-75.
• Yaka, Z. (2014). İslam Hukukunda Zilyedlik ve Mülkiyet Arasındaki Farklar, Bülent Ecevit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2014, 1 (2), s. 35-52.
• Yaman, A. (2004). Tarihi ve hukuki yönüyle Medine sözleşmesi / Vesikası. Modern Türkiye’de siyasi düşünce: İslamcılık (s. 514-516). İstanbul: İletişim Yayıncılık.
• Yaran, R. (2013, Aralık). İnsan Hakkı Olarak Mülkiyet Hakkı. Kur’ân ve Sünnete Göre Temel İnsan Hakları Tartışmalı İlmî Toplantı 21-22 Aralık 2013, (s. 431-443). İstanbul: Ensar Neşriyat
• Zerkâ, M. A. (1967). el-Fıkhü'l-İslâmî fî sevbihi'l-cedid : el-medhalü'l-fıkhiyyü'l-am, Dımaşk: Dârü'l-Fikr.