ULUSLARARASI HUKUKTA UZAY AJANSLARI VE ULUSAL UZAY HUKUKUNDA YASAL ÇERÇEVE YETERLİLİK SORUNU

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 2, 66 - 84, 30.04.2022

Esra Katıman

Öz

Uzay, bugün devletler için sadece bilimsel gelişmelerin dünya dışı alanda da sürdürülmesi amacıyla değil, dünya ekonomisine katkı kaynağı olarak da bir değer olarak görülmektedir. Uzayın keşif yolculuğuyla birlikte uzay ve gök cisimlerinin dünya için değerlendirilmesi çalışmaları büyük ölçüde uzay ajanslarının bilimsel çalışmalarıyla ilerlemektedir. Uzay ajanslarının hukuksal kişilikleri uluslararası hukukta olduğu gibi ulusal hukuklar bakımından da çeşitlilik göstermektedir. Devletler yarattıkları hukuksal kişiliklere uygun yasal çerçeveler oluşturmaya çalışmaktadırlar. Türkiye Uzay Ajansı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 13/12/2018 tarihinde yayınlanmasıyla birlikte idari ve mali açıdan özerk, özel bütçeli, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ile bağlantılı Türkiye Uzay Ajansı kurulmuş; böylelikle bugüne dek imzalanmış uluslararası andlaşmalar haricinde, Türkiye’nin ulusal hukuktaki ilk kapsamlı uzay hukuku düzenlemesi mevzuata girmiş bulunmaktadır. Uzay ajanslarının uluslararası hukuk alanındaki hukuksal statüsünün irdelenmesi, Türkiye Uzay Ajansı’nın uluslararası hukuktaki yeri, ulusal hukuk yasal çerçevesinin yeterliliğini ve gerekliliklerini saptamak açısından önem taşımaktadır. Makalede uluslararası hukuk aracılığıyla ülkemizde gelişmekte olan ulusal uzay hukukunun hangi destek noktaları ile ilerlemesi gerektiği üzerinde durulmakta aynı zamanda konu ile ilgili yeni çalışma alanı sorularına kapılar aralanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

ANAHTAR SÖZCÜKLER: Uzay ajansları, Türkiye Uzay Ajansı, Uluslararası Uzay Hukuku Anlaşmaları, Uluslararası hukuk kişileri, Uluslararası hukukta sorumluluk hukuku.

Kaynakça

• Bal, A. (2014). “Hava-uzay araçlarının (aerospacecraft) hukuki rejimi”. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 15, 1465-1528.
• Çakır, T. (2020), “Türk Uzay Operasyonlarına İlişkin Kanun’un Hazırlanması Konusunda Öneriler”, Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi, Yıl: 2020, Sayı: 2, ss. 175-196.
• Dedeoğlu, B. "Uluslararası Örgütlerin Farklı Sınıflandırılma Biçimleri". İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 49 / 0 (Ekim 2011): 15-30.
• Erdem, M. (2014). Uzayın ve Uzay Faaliyetlerinin Hukuki Rejimi, Birinci Baskı. Ankara: Savaş Yayınevi.
• Erdem, T. (2018). “Uluslararası İlişkilerde Yeni Perspektif: Astropolitiğe Giriş” . Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20 (1), 431-446. DOI: 10.26468/trakyasobed.437792
• Everett Dolman (2011), Astropolitika: Uzay Çağında Klasik Jeopolitikalar (Astropolitik: Classical Geopolitics in the Space Age)
• Gürsel, Ö. G. D. S. (2020). “Uzay Turizmi Girişimleri ve Uzay Turizmi ile İlgili Olası Problemler”.https://www.researchgate.net/publication/347644843
• İbas, S. (2007). Uzayın Askeri Kullanımı ve Silahsızlandırılması. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• İnan Ş., A., & Atvur, S. (2021). “21. Yüzyılda Uluslararası Uzay Rejiminin İnsanlığın Ortak Mirası Temelinde Yeniden İnşası”. Alternatif Politika; Istanbul Vol. 13, Iss. 3, (Oct 2021): 593-628. DOI:10.53376/ap.2021.20
• İnce, F. (2015). Uzay Bir İnsanlık Serüveni- Bilimleri, Teknolojisi, Hukuku, Politikaları. (Birinci Baskı). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Kıvılcım, Z. (2010). Uluslararası Kamu Hukukunda İnsanlığın Ortak Mirası (Birinci Baskı). İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.
• Kurtuluş, D. F. (2019). Hava ve Uzay Hukukunda Ticari Hizmetlerden Doğan Hukuki Sorumluluk. Ankara: Yetkin Yayınları.
• Kutlu, Ş. (2020). “Uydu-Uzay Teknolojilerinin Geliştirilmesinde Türkiye’nin Yönetim Anlayışı ve Dünya Ölçeğinde Karşılaştırmalı Bir Analiz”. Havacılık ve Uzay Çalışmaları Dergisi, 1(1), 70-92.
• Meray, S. (1964). “Uzay ve Milletlerarası Hukuk”. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları No:184-166.
• Seyitoğlu Danışman, Z. (2019). Uzay Hukukunda Devlet Egemenliği ve Mülkiyet. (Birinci Baskı). Ankara: Adalet Yayınevi.
• Soysal, M., Doğan, G., & Kuzu, L. (2018). Uzay Faaliyetlerine İlişkin Uluslararası Hukukun Kaynakları ve Birleşmiş Milletlerin Rolü. Çankaya Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 3(2), s.”101-133.
• Sökmen, İ. (2019), “Uzay Güvenliği ve Yeni Savaş Alanı: Uzay”, in Geleceğin Güvenliği, Tasam yayınları. https://www.researchgate.net/publication/338573135 Şimşek, A. İ., & Atvur, S. (2021). 21. Yüzyılda Uluslararası Uzay Rejiminin İnsanlığın Ortak Mirası Temelinde Yeniden İnşası. Alternatif Politika, 13(3), 593-628.
• Tarhanlı, T. (1991). Uydular Aracılığıyla Yer Doğal Kaynaklarının Uzaktan Algılanması ve Uluslararası Hukuk. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi.
• Topsoy, F. (2012). 1982 Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi kapsamında “Barışçıl Amaçlar” teriminin anlamı. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 61(1), s. 383-416.
• Tütüncü, A. N. (2000). “Uzay Hukuku ve Uzaydaki Faaliyetlerin Gelişmesiyle İlgili Milletlerarası Sistemin Yapısı, Düzenlediği İlişkiler ve Dayandığı Esaslara Genel bir Bakış”. Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, Cilt 19, Sayı 1-2: (1999- 2000): Prof. Dr. Aysel Çelikel’e Armağan; s. 979-989.
• Wolff, J. M. (2009). “Uzayın Askerileştirilmesini İçine Alan “Barışçıl Kullanım” Kavramı, Uzayın Silahlandırılmasına da Yol Açar mı?”. (Çev. Y. Poyraz). Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, XIII (3-4), s. 69-83.