KUTADGU BİLİG’DE EĞİTİM VE YÖNETİM ANLAYIŞI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 3, 176 - 203, 01.08.2024

Şengül Büyükboyacı

Öz

Yönetim süreci, eğitim tarafından şekillendirilen bir süreçtir. Toplumun sağlıklı işleyişi için yönetim ve yöneticinin nitelikleri kadar yönetilen bireylerin özellikleri de hayati öneme sahiptir. İlerlemenin gerektirdiği nitelikler insanlara eğitim yoluyla kazandırılırken, düzenin sürdürülmesi ise yönetimle sağlanır. Dolayısıyla, eğitim ve yönetim kavramları birbirini etkileyen ve iç içe geçmiş iki olgudur.
Bu araştırmanın amacı, geleneksel Türk eğitim ve yönetim anlayışından yola çıkarak günümüzdeki eğitim ve yönetim alanlarındaki sorunlara çözüm önerileri sunmaktadır. Yusuf Has Hacib'in Kutadgu Bilig eserinde insan odaklı bir yaklaşım benimsemiş olup, öncelikle insanın kişilik ve ahlak eğitimini vurgulamıştır. Ardından, yönetimle ilgili eğitimin önemine dikkat çekmiştir. Eserde, akıl ve bilginin önemi vurgulanmış, insanın mutluluğunu sağlayacak yollar önerilmiştir. Eğitim kavramı, öncelikle ahlaki olgunluğa ve sonra da meslek veya göreve uygun davranışlara odaklanmıştır. İnançlar ve değerler doğrultusunda doğru yolda ilerlemenin, erken yaşlardan itibaren doğru ve disiplinli eğitimle mümkün olduğu vurgulanmıştır.
Eserde ayrıca, devlet yönetiminin temelleri ve yöneticilerin görevleri ile ilgili sorumluluklar ele alınmıştır. Başarılı ve uzun ömürlü bir devletin, ahlaklı ve becerikli yöneticilere dayandığı ve bu niteliklerin eğitimle kazanılabileceği sonucuna varılmıştır. Yönetme kabiliyetine sahip olmanın yanı sıra eğitimle kendini geliştirmenin yönetim işinin temeli olduğu belirtilmiştir.
Araştırmada, doğru ve disiplinli bir eğitim alan insanların, görevlerini başarıyla yerine getirdiklerinde toplumun refahının artacağı ve güçlü bir devletin oluşacağı vurgulanmıştır. Sağlam bir devletin temeli, ahlaklı ve bilgili bireylerden oluşan bir topluma dayanmakta ve bu temelin eğitimle sağlandığı ifade edilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Eğitim, Yönetim, Yusuf Has Hacib, Kutadgu Bilig.

Anahtar Kelimeler

Eğitim, Yönetim, Yusuf Has Hacib, Kutadgu Bilig

Kaynakça

• Acındı, Ö. (2006). Kutadgu Bilig ile Siyâsetnâmedeki Halk Anlayışlarının Karşılaştırılması (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Niğde Üniversitesi, Niğde.
• Açık, T. (2016). Kutadgu Bilig’de devlet yönetimi. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 419-438.
• Ağca, F. (2014). Türkistanlı Bir Bilge: Yusuf Has Hacip. Türk Dünyası Bilgeler Zirvesi: Gönül Sultanları Buluşması (ss. 79-88), Eskişehir.
• Akyol, A. (2015). Kutadgu Bilig’ de ahlak ve siyaset. Ankara: Araştırma.
• Akyüz, H. (2002). Kutadgu Bilig’de Sosyo-Pedagojik ve Siyasal Söylem. Erzurum.
• Arat, R. R. (1970). Kutadgu Bilig ve Türklük Bilgisi. Türk Kültürü, 98, 72.
• Arat, R. R. (1986). Kutadgu Bilig. İslam Ansiklopedisi, 6, 1038.
• Arat, R. R. (1991). Kutadgu Bilig. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Arat, R. R. (2008). Kutadgu Bilig. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Atalay, B. (2002). Türk Devlet Geleneğine Göre Devlet Adamlarında Bulunması Gereken Asgari Hususiyetler. Türkler, 2, 859-867.
• Balcı, C. (1999). Destanlardan Kutadgu-Bilig’e Türk Devlet Geleneği (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Başer, S. (2011). Kutadgu Bilig'de kut ve töre. İstanbul: İrfan Yayıncılık.
• Bombacı, A. (1953). Kutadgu Bilig Hakkında Bazı Mülahazalar. Köprülü Armağanı, 69.
• Caner, C. (2002). Kutadgu Bilig’de Türk Yönetim Felsefesi. Türk Dünyası Araştırmaları, 137, 139-144.
• Çağıran, L. (1995). Kutadgu Bilig’de eğitim ve öğretim (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi, Sakarya.
• Dilaçar, A. (1995). 900. Yıldönümü dolayısıyla Kutadgu Bilig incelemesi. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu yayınları.
• Dönmez, S., & Koçak, ġ. (2018). Kutadgu Bilig’de çocuk eğitimi. Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, 6(15), 145-192.
• Ercilasun, A. B. (1985). Karahanlı Devri Türk Edebiyatı. İstanbul: Ötüken-Söğüt.
• Ergin, M. (2011). Orhun Abideleri. Ġstanbul: Boğaziçi.
• Has Hacib, Y. (1979). Kutadgu Bilig (Haz. R. R. Arat, I, Metin). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Has Hacib, Y. (1959). Kutadgu Bilig (Haz. R. R. Arat, II, Tercüme). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Has Hacib, Y. (1998). Kutadgu Bilig (R. R. Arat, Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Has Hâcib, Y. (2003). Kutadgu Bilig (R. R. Arat, Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Hassan, Ü. (2002). Karahanlılar ve Kutadgu Bilig. Türkiye Tarihi, 1, 311.
• Jamal, G., & Kafkasyalı, M. S. (2016). Kutadgu Bilig araştırmaları tarihi. Ankara: Karınca.
• Kafesoğlu, İ. (1980). Kutadgu Bilig ve kültür tarihimizdeki yeri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Kafesoğlu, İ. (1988). Türk Millî Kültürü. İstanbul: Boğaziçi Yay.
• Kafesoğlu, G. (2002). Eski Türk dini. In H. Güzel, K. Çiçek, & S. Koca (Eds.), Türkler: cilt 3 (s. 290-302). Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Karamanlıoğlu, A. F. (1970). Kutadgu Bilig’in Diline ve Adına Dair. Türk Kültürü, 98, 131.
• Kaşgarlı Mahmud (1985). Dîvânü Lugâti't-Türk! (Besim Atalay, Çev.). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kaşgarlı, S. M. (2004). Uygur Türkleri kültürü ve Türk dünyası. İstanbul: Çağrı.
• Kazmaz, S. (2000). Hukuk ve devlet yönetimi açısından Kutadgu Bilig. Ankara: Takav Matbaacılık.
• Külekçi, N. (2005). Kutadgu Bilig’den seçmeler (3. baskı). İstanbul: Toker Yayınları.
• Koca, S. (2002). Eski Türklerde Devlet Geleneği ve Teşkilatı. Türkler, 2, 823-844.
• Levend, A. S. (1969). Kutadgu Bilig. Türk Dili, XX(18), 2.
• Ögel, B. (1982). Türklerde Devlet Anlayışı (13. Yüzyıl Sonlarına Kadar). Ankara.
• Ögel, B. (2001). Dünden bugüne Türk kültürünün gelişme çağları. Ġstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.
• Paçacıoğlu, B. (1998). Orta Türkçe ve Eski Anadolu Türkçesi. Sivas: Dilek.
• Rasonyi, L. (1996). Tarihte Türklük (4. baskı). Ankara: Türk Kültürünü AraĢtırma Enstitüsü.
• Silahdaroğlu, F. (1996). Günümüz Türkçesi ile Kutadgu Bilig uyarlaması. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı.
• Tuğral, O. (2008). Kutadgu Bilig ve Siyasetname ‘de devlet anlayışı (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi). Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Niğde.
• Ülkütaşır, M. Ş. (1970). Yusuf Has Hâcib ve Kutadgu Bilig Üzerine Küçük Bir Araştırma. Türk Kültürü, 98, 91-93.
• Yavuz, K. (2007). Yusuf Has Hacib ve Kutadgu Bilig. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 37(37), 137-180.
• Yavuz, K. (2009). Doğumunun 990. yılında Yusuf Has Hacib ve eseri Kutadgu Bilig bildirileri. In M. Duman (Ed.), Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Yeni Türk Ansiklopedisi. (1985). Yusuf Has Hâcib, 12, 483.