Synomous Names in Ancient Turkish Inscriptions for Elements Such As War, Fight, Army, Heroism

Yıl 2023, Cilt: 11 Sayı: 2, 142 - 161, 26.07.2023

Ayşegül Şahin

https://doi.org/10.17067/asm.1311876

Öz

Synonymity, which is one of the fields of study of semantics, is one of the most important indicators of the richness of a language. However, many opinions have been put forward about whether there is a hundred percent synonymy in the language or not. In our study, these views were briefly mentioned; Synonyms (names) of war, fight, army and heroism in the Old Turkish Inscriptions were determined and examined with examples, and their use in the historical periods of Turkish was tried to be given evidence.

Anahtar Kelimeler

Ancient Turkish Inscriptions, synonyms, war, heroism

Eski Türk Yazıtlarında Savaş, Mücadele, Ordu, Kahramanlık Gibi Unsurlara Dair Eş Anlamlı İsimler

Öz

Anlam biliminin inceleme alanlarından olan eş anlamlılık, dildeki zenginliğin en önemli göstergelerinden biridir. Ancak dilde yüzde yüz bir eş anlamlılığın olup olmadığı hususunda pek çok görüş ortaya konulmuştur. Çalışmamızda bu görüşlere kısaca değinilmiş; Eski Türk Yazıtlarında yer alan savaş, mücadele, ordu ve kahramanlığa dair eş anlamlı sözler (isimler) tespit edilerek örneklerle incelenmiş ve Türkçenin tarihi dönemlerinde kullanımları tanıklanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Eski Türk Yazıtları, eş anlam, savaş, kahramanlık

Kaynakça

• Ahanov, K. (2013). Dil biliminin esasları. (Aktaran: Murat Ceritoğlu). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Aksan, D. (1974). Eşanlamlılık sorunu ve Türk yazı dilinin eskiliğinin saptanmasında eşanlamlardan yararlanma. Türkoloji Dergisi, 6 (1), Ankara: DTCF.
• Aksan, D. (2020). Anlambilim anlambilim konuları ve Türkçenin anlambilimi. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Arslan Erol, H. (2018). Eski Türkçeden Eski Anadolu Türkçesine anlam değişmeleri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ata, A. (2014). Dizin-Sözlük. Tezcan, S., Zülfikar, H. (Yay. Haz.). Nehcü’l-ferādis, uştmaḫlarnıŋ açuq yolı (cennetlerin açık yolu) metin, dizin-sözlük, tıpkıbasım (birleştirilmiş baskı) (s. 1-500). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Aydın, E. (2021a). Orhon yazıtları (Köl Tegin, Bilge Kağan, Tonyukuk, Ongi, Küli Çor). İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayıncılık.
• Aydın, E. (2021b). Uygur yazıtları. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayıncılık.
• Aydın, E. (2021c). Sibirya’da Türk izleri Yenisey yazıtları. İstanbul: Kronik Yayıncılık.
• Aydın, E., Alimov, R. ve Yıldırım, F. (2013). Yenisey-Kırgızistan yazıtları ve ırk bitig. Ankara: BilgeSu Yayıncılık.
• Caferoğlu, A. (2021). Eski Uygur Türkçesi sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Clauson, G. (1972). An etymological dictionary of pre-thirteenth-century Turkish. Oxford: At The Clarendon Press.
• Clauson, G. ve Tryjarski, E. (2017, Mayıs). İhe Hüşötü yazıtı (Küli Çor) –I. (Çev. Dr. Mehmet Tütüncü). Düşünce ve Tarih, 41-56.
• Doğan, İ. ve Usta, Z. (2014). Eski Uygur Türkçesi söz varlığı. Ankara: Altınpost Yayıncılık.
• Eraslan, K. (2012). Eski Uygur Türkçesi grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ergin, M. (2009). Orhun abideleri. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Hatiboğlu, V. (1970, Ekim). Eşanlamlı sözcükler var mıdır? Türk Dili Dergisi, 229, 9-10.
• Karaağaç, G. (2018). Dil bilimi terimleri sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Korkmaz, Z. (1992). Gramer terimleri sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kormuşin, İ. V. (2017). Yenisey eski Türk mezar yazıtları metinler ve incelemeler. (Çev. Rysbek Alimov). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Lyons, J. (1983). Kuramsal dilbilime giriş. (Çev. Ahmet Kocaman). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ölmez, M. (2016). Ongi yazıtı, sorunlar ve çözüm önerileri. Belleten, 64 (1), 43-86.
• Ölmez, M. (2018). Uygur Hakanlığı yazıtları. Ankara: BilgeSu Yayıncılık.
• Rahimi, F. (2016). Fethali Kaçar'ın Çağatay Türkçesi sözlüğü. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Türk Dili Bilim Dalı, Ankara.
• Solmaz, S. (Bahar, 2018). Çavuş unvanının kökeni, anlamları ve Türkiye Selçukluları döneminde kullanımı. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (43), 423-436.
• Şirin User, H. (2010). Yenisey yazıtlarının okunma ve anlamlandırılması üzerine yeni öneriler –II-. 3. Uluslararası Türkiyat Araştırmaları Sempozyumu, 767-774.
• Şirin User, H. (Güz, 2006). Eski Türkçede bazı unvanların yapısı üzerine. Bilig. (39), 219-238.
• Şirin User, H. (Kış, 2012). Eski Türk yazıtlarında politik ve askerî terimlerden örnekler. Bilig. (60), 257-272.
• Şirin, H. (2016). Eski Türk yazıtları söz varlığı incelemesi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Tekin, T. (1997). Türkoloji eleştirileri. Ankara: Simurg Yayınevi.
• Tekin, T. (2020a). Orhon yazıtları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Tekin, T. (2020b). Tunyukuk yazıtı. Ankara: BilgeSu Yayıncılık.
• Toparlı, R., Vural, H. ve Karaatlı, R. (2019). Kıpçak Türkçesi sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Turan, F. (2018). Eski Türkçeden Orta Türkçeye askeri rütbe ve unvanlar. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, Cilt: 58, Sayı: 1, s. 155-173.
• Türk Dil Kurumu. (2011). Türkçe sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ünlü, S. (2012a). Karahanlı Türkçesi sözlüğü. Konya: Eğitim Yayınevi.
• Ünlü, S. (2012b). Harezm-Altınordu Türkçesi sözlüğü. Konya: Eğitim Yayınevi.
• Ünlü, S. (2013). Çağatay Türkçesi sözlüğü. Konya: Eğitim Yayınevi.
• Üren, U. (2022). Köktürk yazıtlarının “askerî propaganda” bağlamında değerlendirilmesi. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, 42 (1), 129-161.
• Üşenmez, E. (2006). Karahanlı Türkçesi sözlüğü. Yüksek Lisans Tezi, Dumlupınar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Kütahya.
• Vardar, B. (2007). Açıklamalı dilbilim terimleri sözlüğü. İstanbul: Multılıngual Yabancı Dil Yayınları.
• Wilkens, J. (2021). Handwörterbuch des Altuigurischen, (Altuigurisch – Deutsch – Türkisch) / Eski Uygurcanın el sözlüğü, (Eski Uygurca – Almanca – Türkçe), Akademie der Wissenschaften zu Göttingen (Hrsg.), Hardcover, 17x24; IX, 929 Seiten. ISBN 978-3-86395-481-9.