MERZİFON TARİHİNE IŞIK TUTACAK LİTERATÜRDE OLMAYAN BİR ŞERİYYE SİCİLİ

Yıl 2022, Sayı: Özel sayı: Amasya Özel Sayısı, 1 - 10, 30.09.2022

Alpaslan Demir

Öz

Şer’iyye sicilleri içerik itibariyle tutulduğu dönemin Osmanlı şehirlerini ve toplumunu anlamada önemli bir kaynak grubudur. Eğitimden sağlığa, kültürden ekonomiye, yönetenden yönetilene pek çok konuda binlerce davayı içeren siciller vazgeçilmez bir kaynaktır. Bu defterler içerisinde devlet işleyişini gösteren hükümler, fermanlar, beratlar, buyruldular; kadı tarafından düzenlenip sicile kaydedilen ilâmlar, hüccetler, ma’rûzlar, mürâseleler, nikah, boşanma, miras, tereke, yetim malları ile kayıp malların muhafazası, vasi tayini ve azli, vakıfların hükümlerine uyulup uyulmadığının takibi, tayin gibi şer’i ve hukukî işlere ilişkin kayıtlar yer almaktadır. Her ne kadar zaman içerisinde kadıların yetki alanının daralmasına binaen sicillerde konu çeşitliliği ve zenginliği azalarak miras, vakıf, nikah, boşanma, mülk, tereke davalarıyla sınırlı kalmış olsa da halen tutulduğu dönemin insanını ve dönemin gerçekliğini yansıtması bakımından önemini korur. Elimizde külliyatlı sayıda çeşitli şehirlere ait siciller bulunsa da mevcut siciller dışında oldukça fazla sayıda sicilin de kayıp olduğu söylenebilir. Literatürde Merzifon’a ait sadece iki adet sicil bulunmaktadır. Bunlarda 1883-1888 ve 1887-1890 tarihlerini kapsayan davalar kayıtlıdır. Bu çalışmanın konusu ise tarafımızdan tespit edilen ve arşivlerde dolayısıyla literatürde bulunmayan 1897-1899 tarihlerini kapsayan Merzifon’a ait bir sicilin akademik literatüre kazandırılmasıdır.

Anahtar Kelimeler

Merzifon, Şeriye Sicilleri, Osmanlı, 19. Yüzyıl

A NEW COURT RECORD SHEDDING LIGHT ON THE HISTORY OF AMASYA

Öz

Şeriyye Sicilleri (Court Records) has been an important source for understanding the Ottoman cities and their social structure in the term the records held. Besides those, they have also information in the many records from education, culture, and economy to governors and their subjects. Those records also have verdicts (hüküm), decrees (ferman), warrants (berat), and ordinances (buyruldu) besides the document arranged and recorded in the manuscript by the Kadı, such as sentences (ilam), muniments (hüccet), Petition (maruzatname), mürasele (correspondences), documents of marriage, divorce, inheritance, orphans and lost assets guardian, guardian appointment and dismissal, reports on the whether the Waqfs abides the codes they have or not, assignments. As the jurisdiction and authorizations of the kadi became scaled down by the time with the inheritance, waqfs, marriage, divorce, and assets, the Court Record books contents became limited too. Although there are left too many Court Records in different cities, many of them are lost. There are only two Court Records of Merzifon which covers the time span of 1883-1888 and 1887-1890. The one examined here is an 1887-1889 dated book which was not catalogued by the moment and discovered by me. The aim is to gain the book for the sake of science.

Anahtar Kelimeler

Merzifon, Court Records, Ottoman, 19th Century.

Kaynakça

• Akgündüz, A. (1988). Şer‘iye Sicilleri Mahiyeti, Toplu Kataloğu ve Seçme Hükümler. C. I. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları.
• Akgündüz, A. (2002). İslam Hukukunun Osmanlı Devleti’nde Tatbiki: Şer’iye Mahkemeleri ve Şer’iye Sicilleri. Türkler, 10, s. 54-68.
• Çetin, O. (1987). Bursa Şer‘i Mahkeme Sicillerinden Notlar. Uludağ Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, II/2, s. 59-71.
• Çetin, O. (1993). Bursa Şer’iyye Sicilleri Işığında Osmanlılarda İlk Tıp Fakültesi Bursa Darüşşifası ve Tıbbî Faaliyetler. OTAM, 4, s. 121-149.
• Demir, A. (2012). Konya Şer’iye Sicillerinde Rıza Senedi Örnekleri (1659-1749). History Studies, Prof.Dr. Enver Konukçu Armağanı, s. 31-46.
• Demir, A. (2018). Tokat Müzesi Deposundan Akademik Literatüre Bir Katkı. Osmanlı Araştırmaları-2 Doğu ve Batı Türklüğünün Ortak Tarihi Devirleri ve Münasebetleri Toplum ve Ekonomi. Konya: Palet Yayınları, s. 339-349.
• Demir, A. ve Dönder, Y. (2015). Amasya Tarihine Işık Tutacak Yeni Bir Şeriyye Sicili. III. Uluslararası Geçmişten Günümüze Merzifon ve Amasya Yöresi Sempozyumu, 8-10 Ekim 2015, Merzifon-Amasya, Bildiriler Kitabı. s. 76-82.
• Demir, A. ve Dönder, Y. (2017). Amasya Tarihine Işık Tutacak Yeni Bir Şeriyye Sicili-II. Uluslararası Amasya Sempozyumu 4-7 Ekim 2017 Amasya, Bildiriler Kitabı, 1. Amasya. s. 159-167.
• Faroqhi, S. (2000). Osmanlı’da Kentler ve Kentliler. Çev. Neyyir Kalaycıoğlu. Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Faroqhi, S. (2001). Osmanlı Tarihi Nasıl İncelenir?. Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1988). İlmiye Teşkilâtı. Ankara: TTK Yayınları.
• Faroqhi, S. (2001). Osmanlı Tarihi Nasıl İncelenir?. Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1988). İlmiye Teşkilâtı. Ankara: TTK Yayınları.