HAZAR BÖLGESİNİN HUKUKİ STATÜSÜ SORUNU VE TÜRKİYE’NİN BÖLGEYE YÖNELİK SİYASETİ

Yıl 2014, Cilt: 1 Sayı: 2, 11 - 30, 15.12.2014

Tuğba Yolcu

Öz

Enerji kaynakları günümüzde ulusal ve uluslararası
siyasete yön veren önemli bir unsurdur. Günümüzde özellikle petrol savaşlara
neden olabilecek bir öneme sahiptir. Enerji kaynakları açısından zengin bir alana
sahip olan Hazar bölgesi ise günümüzde birçok devletin enerji siyasetinde önemli
bir yere sahiptir. Özellikle Sovyetler birliğinin yıkılması ile birlikte bölge
üzerinde önemli siyasi mücadeleler başlamıştır. Enerji kaynaklarının siyasete
yöne veren önemli bir unsur olduğu göz önünde bulundurulduğunda bu mücadele
içinde Türkiye jeopolitik konumu itibari ile kilit bir noktada yer almaktadır.
Türkiye’nin bölgeye yönelik siyaseti geçmişten bu yana kanıksanmış batı eksenli
politikalar kadar önemli olmakla birlikte bir o kadar da batı ile ilişkileri de
etkileyebilecektir. Bu nedenle Türkiye’nin uygulayacağı politikalar,
uluslararası siyaseti açasından önemlidir. Ancak bölgenin hukuki statüsünün
henüz belirlenememiş olması bölge ülkeleri ve diğer ülkeler açısından önemli
bir sorun teşkil etmektedir. Hazar havzası üzerine anlaşılamayan durum ise
hazar havzasının “Göl mü?” yoksa “Deniz mi?” olduğuna yönelik statü sorunudur.
Bu açıdan çalışmamızda öncelikle Hazar havzasının hukuki statüsüne yönelik
tartışmalara yer verilerek daha sonra Türkiye’nin bölgeye yönelik politika
tercihlerine değinilecektir. 

Anahtar Kelimeler

Hazar Havzası, Hukuki Statü, Türkiye, Enerji Siyaseti

Kaynakça

• KAYNAKÇA “Enerjik Fırtına Denizi: Hazar”, http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=12061, (Erişim Tarihi: 11.12.2008) “Hazar Zirvesi Sona erdi”, http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/diger/197200/Hazar_zirvesi_sona_erdi.html (Erişim Tarihi: 01.02.2014) “Overview Of Oil and Natural Gas İn The Caspian Sea Region”, http://www.eia.gov/countries/regions-topics.cfm?fips=CSR, (Erişim Tarihi: 01.02.2014) Abdullayev, C. (1999), “Uluslararası Hukuk Çerçevesinde Hazarın Statüsü ve Doğal Kaynaklarının İşletilmesi Sorunu”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt:48, ss.255-290 Akpınar, E. (2005), “Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC) Ham Petrol Boru Hattı ve Türkiye Jeopolitiğine Etkileri”, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 25, Sayı 2 (2005) 229-248 Aras, B.ve Okumuş, A. (2000), “Basra Körfezi Güvenliği ve Hazar Zenginlikleri”, http://www.asam.org.tr/temp/temp1107.pdf ,ss.60-70 Bahgat, G. (2004), “The Caspian Sea: Potentials and Prospects”, Governance: An International Journal of Policy, Administration, and Institutions,Vol: 17, No: 1, pp. 115–126 Bahgat, G. (2005), “Energy Security: The Caspian Sea.” Minerals & Energy Vol: 20 No: 2, pp. 3-15. Balcer, A. (2009), “The Future of Turkish-Russian Relations: A Strategic Perpective.” Turkish Policy Quarterly (Spring 2009), pp.77-89. Bilgin, M. (2005) , Hazar’da Son Darbe, İstanbul: Kültür Sanat Yayıncılık. Bilici, A. (1998), “Petrolü, Doğal Gazı ve Havyan Var Statüsü Yok”, Aksiyon, 30 Mayıs-5 Haziran 1998. s. 42-44. Cabbarlı, H. (2006), “Hazar’ın Hukuku Statüsü”, http://www.azsam.org/modules.php?name=News&file=article&sid=89, (Erişim Tarihi: 11.11.2008) Croıssant, C. M. & Croissant, M. P. (1996), “Hazar Denizi Statüsü Sorunu: İçeriği ve Yansımalar”, Avrasya Etüdleri, Sayı: 4, Kış 1996/97, ss.23-49. Çeçen, A. (2007), Türkiye’nin B Planı, Ankara: Fark Yayınları. Çolakoğlu, S. (1998), “Uluslararası Hukukta Hazar’ın Statüsü Sorunu”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Cilt: 53, No: 1-4, Ocak-Aralık 1998, ss. 109-122. Dabiri, M. R. (1994) “A New Approach to the Legal Regime of the Caspian Sea as a Basis for Peace and Development”, The Iranian Journal of International Affair, Vol. 6, No. 1-2, Spring-Summer, pp. 28-46. Davutoğlu, A. (2010), Stratejik Derinlik: Türkiye’nin Uluslararası Konumu. İstanbul: Küre Yayınları. Doyuran, S. Z. (2005), Hazar Havzası Enerji Kaynaklarının Türk Dış Politikasına Etkileri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kadir Has Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslararası İlişkiler ve Küreselleşme. Ertan, F. (2007), “Yine Sonuç Yok”, Zaman Gazetesi, 06.07.2007. Gayıbov, A. (2005), Hazar Havzası’nın Doğal Statüsü ve Bakü-Ceyhan Petrol Boru Hattının Ekonomik Değerlendirilmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Ortadoğu Araştırmaları Enstitüsü Ortadoğu İktisadı Anabilim Dalı, İstanbul. Kasım, K. (2009), Soğuk Savaş Sonrası Kafkasya, Ankara: USAK Yayınları. Kona, G. (2005), “Azerbaycan’ın Petrol Rezervleri Açısından Arz Ettiği Önemin Hazar Havzası Bağlamında İfadesi”, Azerbaycan Milli İlimler Akademisi “Ortak Türk Geçmişinden Ortak Türk Geleceğine” III. Uluslararası Folklor Sempozyumu, 114-136, Bakü, 2-5 Ekim 2005 Küçükaksoy, İ. (2002), Türkiye’nin Enerji Politiği ve Hazar Enerji Havzası, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı. Naciye Saraç, (2007), ”Hazar Zirvesi Yeni İttifaklar Doğurdu”, http://www.azsam.org/modules.php?name=News&file=article&sid=272, (Erişim Tarihi: 11.12.2008) Oğan, S. (2005), “Yeni Global Oyun ve Hazar’ın Statüsü”, http://www.turksam.org/tr/a153.html, (Erişim Tarihi: 11.12.2008) Purtaş, F. (2004), “Hazar Bölgesi’nde Rekabetin Yeni Boyutu: Silahlanma Yarışı”, http://www.turksam.org/tr/a21.html, (Erişim Tarihi: 11.12.2008) Şir, A.Y. (2008), “Hazar’ın Statüsü, Jeopolitiği ve Bölgesel Güvenliğe Etkileri”, Global Strateji Enstitüsü, Yıl:3, Sayı: 12, ss.120-130 TC Dışişleri Bakanlığı, http://www.mfa.gov.tr/data/DISPOLITIKA/EnerjiPolitikasi/Türkiye’nin%20Enerji%20Stratejisi%20(Ocak%202009).pdf. (Erişim tarihi 11.04.2010) TC Dışişleri Bakanlığı, http://www.mfa.gov.tr/turkiye-azerbaycan-siyasi-iliskileri.tr.mfa, (Erişim Tarihi 11.04.2010) Terzioğlu, S. (2008), “Hazar’ın Statüsü Hakkında Hazar’ın Hakkında Kıyıdaş Devletlerin Hukuksal Görüşleri”, Uluslararası Stratejik Araştırmalar Kurulu, OAKA, Cilt:3, Sayı: 5, ss. 26-47. Tuncer, H. (2009), Diplomasinin Evrimi: Gizli Diplomasiden Küresel Diplomasiye, İstanbul: Kaynak Yayınları. Ünal, Ö. F. (1999), “Azerbaycan Rusya İlişkilerinde Hazar Sorunu”, Journal of Qafqaz University, Cilt: 2, Sayı: 2, ss.19-32. Vural, Z. ,(2006), Hazar Havzası Enerji Kaynaklarının Uluslar Arası Politikadaki Yeri ve Türkiye’ye Etkisi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atılım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı Ankara. Yüce, Ç. K. (2007), “Avrasya’da Yaşanan Enerji Savaşları Sürecinde Türkiye’nin Siyaseti Ne Olmalı?”, 2023, Sayı:77, Eylül, ss.42-54. Yüce, Ç. K. (2006), Kafkasya ve Orta Asya Enerji Kaynakları Üzerine Mücadele, Ankara: Ötüken Yayınları.