Ulusal Güvenlik Bağlamında Türkiye'nin İnsani Müdahale Politikası: Suriye Örneği

Yıl 2019, ASSAM ULUSLARARASI HAKEMLİ DERGİ 13. ULUSLARARASI KAMU YÖNETİMİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ ÖZEL SAYISI, 456 - 470, 23.09.2019

Ali Hamurcu Yücel Özden

Öz

Devletler herhangi
bir tehditle karşı karşıya olduklarında ve bu tehditlerin etkisine maruz
kaldıklarında, tüm bu tehditleri ortadan kaldırmak amacıyla ulusal güvenlik
stratejisi izlerler. Bu bağlamda, Arap Baharının son ayağı olan Suriye’deki
olaylar Türkiye açısından insani müdahale kavramını gündeme getirmiştir. İnsani
müdahale kavramı bir devlet ya da devletler topluluğunun bir başka devletin
rızası olmadan, o devletin iç işlerine insani amaçlarla şiddet içeren bir
şekilde karışması olarak ifade edilebilir. İnsani müdahalenin tabiatı gereği
devletlerin egemenliğine müdahale edilmesi olağandır. Diğer yandan egemenlik
önemli bir değerdir. Bunun nedeni ise devletlerin egemenliğinin uluslararası
sistemde esas olmasıdır. Uluslararası istikrarın bozulmaması için ulusal
egemenliğin zedelenmemesi gerekir. Batılı devletlerin güçlü oldukları ve uluslararası
sistemde daha fazla söz sahibi oldukları aşikârdır. Bu tip devletlere insani
müdahale bahanesiyle operasyon yapılma ihtimali de zayıftır. Ancak, Batı
dışındaki devletler de her ne kadar Batılı devletler kadar güçlü olmasalar da
uluslararası sistemin birer parçasıdırlar. Egemenliğine müdahale edilmiş
devletlerin uluslararası istikrarı bozabileceği akıllardan çıkarılmamalıdır.
Bununla birlikte, müdahale seçeneğinin Batılı toplumların Batı dışı toplumlar
üzerinde egemenlik kurmalarının bir aracı olabileceği de unutulmamalıdır.
Uluslararası hukuk bağlamında devletlerin karşılıklı olarak birbirlerinin
egemenliğine saygılı olmaları temel ilkedir. Ancak Arap Baharı ile başlayan
süreçte ülkelerin yapıları dönüştürülmüştür. Bu bağlamda, Suriye üzerinde de
Esad rejiminin tasfiye edilerek sürecin tamamlanması hedeflenmiştir. Bu süreç
Türkiye’yi hem ulusal güvenlik hem de insani müdahale boyutunda
ilgilendirmiştir.

Bu çalışmada; ilk
olarak insan hakları, insani müdahale, koruma sorumluluğu ve egemenlik
kavramları üzerinde durulacaktır. Ardından Türkiye’nin insani müdahale
kapsamında Suriye konusundaki tutumu ve uyguladığı politikalar ayrıntılı olarak
değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Ulusal Güvenlik, İnsani Müdahale, Suriye, Türkiye

TURKEY'S HUMANITARIAN INTERVENTION POLICY ESTABLISHED BY NATIONAL SECURITY CONTEXT: SYRIAN EXAMPLE

Öz

        When states face any threats and when they are subject to potential threats,
they follow a national security strategy to eliminate all these threats. In this context the events in Syria which is the last
destination of Arap Spring lead an agenda on humanitarian intervention for
Turkey. In its simplest definition, the concept of humanitarian intervention can
be expressed as the interference of a state or group of states to another
state’s internal affairs including humanitarian purposes in a violent manner
without consent. It is common to intervene
to the sovereignty of states due to the nature of humanitarian intervention. On
the other hand sovereignty is an important value. This is because the
sovereignty of states is essential in the international system. In order not to disrupt
international stability, national sovereignty should not be harmed. It is obvious that Western states are powerful and have a greater voice
in the international system. There is a low possibility of operation to these
states because of humanitarian intervention concerns. On the other hand, non-Western
states are part of the international system, even though they are not as
powerful as Western states. It should be also noted that the states that are
subjected to intervention may
disrupt international stability. It should be also considered that the
option of intervention may be a tool for Western societies to dominate
non-Western societies.
In the context of international law, it is a fundamental principle that
states are mutually respectful to each other's sovereignty. However, in the
process starting with the Arab Spring, the structures of the countries were
transformed.
In this context, it was aimed to complete the process by eliminating the
Assad regime in Syria.
In this process, Turkey has
national security concerns and humanitarian intervention concerns.

        In this study; firstly the concepts such as humanitarian
intervention, human rights, responsibility to protect and sovereignty will be examined. Then the scope of
humanitarian intervention policy and its practices that Turkey has on Syria
will be evaluated in detail.

Anahtar Kelimeler

National Security, Humanitarian Intervention, Syria, Turkey

Kaynakça

• ACAR, Z. S. (2015). “Doktrinleşme Sürecindeki İnsani Müdahale: NATO’nun Kosova Müdahalesi ve Koruma Sorumluluğu Kavramı”, Ege Stratejik Araştırmalar Dergisi, 6(1), 119-137.
• ARIBOĞAN, Ü., AYMAN G., DEDEOĞLU, B. (2010). Uluslararası İlişkiler Sözlüğü, İstanbul: Der Yayınları
• ARSAVA, A. F. (2011). “Egemenlik ve Koruma Sorumluluğu”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 15(1), 101-124.
• ARSLANEL, M.N., ERYÜCEL, E. (2013). “Küreselleşme Sürecinde Egemenlik Kavramının Dönüşümü”, Journal of Graduate School of Social Sciences, 17(1), 23-36.
• BİRDİŞLİ, F. (2011). “Ulusal Güvenlik Kavramının Tarihsel ve Düşünsel Temelleri”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(31), 149-169.
• ÇEÇEN, A. (2013) ”İnsan hakları ve insancıl hukuk. Prof. Dr. Aydın Zevkliler’e Armağan. Journal of Yasar University, 809-830.
• ÇELİK, Metin (2017). Devletlerin Egemen Eşitliği. Ankara: Nobel Yayın
• ÇÜÇEN, A.K. (2013). İnsan Hakları. Bursa: Sentez Yayıncılık.
• DAĞI, İ., POLAT, N. (2004). Herkes İçin Demokrasi ve İnsan Hakları. Ankara: Liberte Yayınları.
• DAPKUS, S. (2016). Ar Turkija Tebėra Euroatlantinės Saugumo Bendruomenės Dalis? Turkijos Saugumo İdentitetas Irako İr Sirijos Krizių Metu (Doctoral dissertation, Vilnius University).
• DEMİR, Ş. (2011). Dünden Bugüne Türkiye’nin Suriye ve Ortadoğu Politikası (The Middle East and Syria Policy of Turkey from Past to Present). Turkish Studies-International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 6, 3.
• DEMİREL, N. (2013). "Uluslararası Hukukta İnsani Müdahale ve Hukuki Meşruiyet Sorunu" . FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 1, 152-172.
• EKŞİ, M. (2018). “Türk Dış Politikasının Ultimo Ratiosu: Yumuşak Güçten Sert Güce Türkiye'nin Suriye Politikası”, Journal of Black Sea Studies, 60.
• ERCAN, P. G. (2015). “İkinci On Yılına Girerken Koruma Sorumluluğunu Yeniden Düşünmek: Lex Ferenda Olarak R2P”, Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi, 5(2), 165-182.
• ERTUĞRUL, Ü.E. (2016). “Koruma Sorumluluğu: İnsani Müdahaleyi Makyajlamak”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Sayı XX, s. 441-470.
• FİNNEMORE, M. (1996). “Constructing Norms of Humanitarian Intervention. The Culture of National Security: Norms and Identity in World Politics”. New York: Colombia University Press, 153-185.
• GÜNEŞ, İ. (1996). “Yerel Yönetimler ve Siyasal Faktörler”. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(4), 83-92.
• İREN, A. A., GÜRKAYNAK, M. (2016). “Mutlak Güç ya da Sınırsız Sorumluluk: Devlet Egemenliği ve Uluslararası Toplumun Koruma Sorumluluğu”, Journal of Suleyman Demirel University Institute of Social Sciences, 24(2), 134-158.
• KARAKOÇ, J. (2006). “ABD’nin Soğuk Savaş Sonrası Hegemonya Çabaları Etkisinde NATO’nun Kosova Müdahalesi”, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(1), 1-21.
• KESKİN, F. (1998). Uluslararası Hukukta Kuvvet Kullanma: Savaş, Karışma ve Birleşmiş Milletler. Ankara: Mülkiyeliler Birliği Vakfı Yayınları.
• KÖYLÜ, M. (2015). Büyük Ortadoğu Projesi (BOP), Türkiye ve Suriye, Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 1(2), 85-100.
• ÖĞÜT, S. (2013). “Egemen Eşitlik Prensibine Modern Uluslararası Hukuk Açısından Bir İstisna Hali Olarak Yaklaşma”, MÜHF-HAD, 19(3), 147-163.
• PAZARCI, H. (2016). Uluslararası Hukuk. Ankara: Turhan Kitabevi.
• REÇBER, S. (2018). “Sri Lanka ve Koruma Sorumluluğu”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 73(1), 157-187.
• SEVAL, H. F. (2017). “Soğuk Savaş’tan Günümüze İnsani Müdahale: Neo-Realist Perspektif-Humanıtarıan Interventıon from Cold War Era to the Present: Neo-Realist Perspectıve”, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(22), 469-481.
• SDE ANALİZ (2011). İnsani Müdahale Kavramı ve Libya’nın Geleceği, http://sde.org.tr/userfiles/file/INSANI%20MUDAHALE%20KAVRAMI%20VE%20LIBYA%20GELECEGI%20analiz.pdf (Erişim Tarihi: Şubat 2019)
• SÖNMEZ, S. (2010). “Yeni Batıcılık ve Yeni Avrasyacılık Akımları Bağlamında Yeltsin Yönetimi’nin Doğu Batı Politikaları’nın Analizi”, Gazi Akademik Bakış, 3(6). 73-96.
• SUR, M. (2016). Uluslararası Hukukun Esasları. İstanbul: Beta Basım.
• ŞENER, B. (2014). “Küreselleşme Sürecinde Ulus-Devlet ve Egemenlik Olguları”. Journal of History School (JOHS), Year 7, Issue XVIII, 51-77.
• TAŞDEMİR, F., ADEM, Ö. Z. E. R. (2017). Kuvvet Kullanma Hukuku Açısından Fırat Kalkanı Operasyonu/The Operation Euphrates Shield from the Perspective of use of Force Law, Akademik Hassasiyetler, 4(7), 53-70.
• TELLİ, A. (2012). “İnsani Müdahaleden Koruma Sorumluluğuna Geçiş: Eski Sorun, Yeni Kavram”, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 1(2), 206-220.
• TEZCAN, D., M.R. ERDEM, O. SANCAKDAR VE R.M. ÖNOK. (2011). İnsan Hakları El Kitabı. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• ÜNAL, Y. (2012). "Egemenliğin Kurucu Unsurları ve Bireyin Otomonluğu", KADER Kelam Araştırmaları Dergisi, 10, 221-250.
• YAYLA, A. (2018). Turkey’s Great Game in Syria. https://moderndiplomacy.eu/2018/09/21/turkeys-great-game-in-syria/ (Erişim Tarihi: Mayıs 2019)