SOYLULAŞTIRMA VE KENT GÜVENLİĞİ

Yıl 2019, ASSAM ULUSLARARASI HAKEMLİ DERGİ 13. ULUSLARARASI KAMU YÖNETİMİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ ÖZEL SAYISI, 240 - 255, 23.09.2019

Ahsen Saçlı

Öz

20. yüzyılın
sonlarında devletlerin tercih ettiği ekonomik üretim modeli olan fordizmin,
kapitalizmin karlılık ve verimlilik ilkelerini karşılayamayacak düzeyde
eskidiği tartışmaları sürerken, 1970’li yılların sonlarından itibaren üretim
modeli değişmeye, fiziksel emeğin yerini “bilgi” almaya başlamıştır. Ekonomik
düzende ortaya çıkan bu gelişmelerle birlikte özellikle gelişmiş ülkelerde
bulunan sanayi sektörü yerini, hizmet ve finans sektörüne bırakmıştır. Bu durum
da öncelikle küreselleşmenin getirdiği mal ve işgücünün serbest dolaşımı
nedeniyle, sanayinin gelişmiş ülkelerden az gelişmiş ülkelere aktarılması
sonucunda kentsel alanların sanayiden arındırılarak hizmet sektörünün kentlerde
yaygınlaşmasını sağlamıştır. Böylece kentsel mekânların dönüşümü de
gerçekleşmeye başlamıştır.

Sanayi sonrası
oluşan durumda, kent merkezlerinin sanayi işletmelerinden arındırılması ve
beraberinde hizmet sektörünün gelişmesi ile kent merkezleri yeni kentsel dönüşümlere
ve yeni bir orta sınıfın ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bununla birlikte hali
hazırda kent merkezlerinde bulunan üst sınıfların kent merkezlerinden, kentin
çevresinde bulunan, sonradan oluşturulan ve kentin merkezine kıyasla çeşitli
yönlerden çekiciliği olan güvenli kentsel alanlara yönelik olarak o yıllarda
başlayan göç, günümüzde de sürmektedir. Böylece eskinin üst-orta sınıfı kent
merkezlerini terk ederken, yeni bir orta sınıf kent merkezlerinin özelliklerini
keşfetmeye ve kentli olmanın yararlarını öğrenerek içselleştirmeye başlamıştır.

Soylulaştırma
(Gentrification) kavramı,  ilk kez
Londra’da işçi mahallelerinde bulunan konutların üst ve orta sınıf tarafından
satın alınarak yıkılması ve bu konutların yerine lüks konutların yapılması ile
birlikte mahallelerin toplumsal ve sosyal yapısının değiştirilmesi üzerine, 1964
yılında sosyolog Ruth Glass tarafından kullanılan bir kavramdır. Soylulaştırma
kavramı ile kelime anlamından da anlaşılacağı gibi seçkin bir sınıf oluşturmak
için kentsel mekânlarda devrim niteliğinde dönüşümlerin yapılarak toplumsal
yapının dönüştürülmesi kastedilmektedir. Sanayinin kaldırıldığı kentsel mekânlardan
işçi sınıfı veya daha alt sınıfların gönüllü olarak ya da zorla
uzaklaştırılması ile kentsel mekânların yeni orta sınıflara açılması söz
konusudur. Bu durum aynı zamanda bir tür yerinden etme sürecini de kapsadığı
için önemli bir toplumsal çatışma nedeni de olabilmektedir. Kentsel mekânlarda
ortaya çıkan çatışma, bir tür sınıf çatışmasından başlayarak önemli kent
güvenliği sorunlarına dönüşebilmektedir.

Küreselleşme ile
birlikte olağanüstü bir hıza ulaşan kentleşme olgusu nedeniyle, zaten artan suç
oranları ile kendi içinde güvenlik sorunlarını barındırırken, bir yandan da
soylulaştırma çabaları, toplumsal çatışma ortamını besleyerek önemli toplumsal
sorunlara yol açmaktadır. Bu çalışmada soylulaştırma çabaları ile beraber
ortaya çıkan kent güvenliği konusu incelenecektir. Çalışma literatür
araştırmasına dayanacaktır. Ekonomik sistemdeki dönüşümün, kentsel dönüşüme
yansımaları ve bu durumun beraberinde toplumsal dönüşümü de getirmesi
konularının üzerinde durularak, bu konu ile ilgili ortaya çıkan ve çıkabilecek
kentsel güvenlik problemleri incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Soylulaştırma, Kent Güvenliği, Kentsel Dönüşüm, Toplumsal Dönüşüm

Kaynakça

• Referans1AYHAN, U. (2008), Metropol Alanlarda Kamu Güvenliği, Ankara: Kripto Kitaplar.
• Referans2CASTELLS, M. (1997), Kent, Sınıf, İktidar, Çev. Asuman Erendil, Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Referans3ÇEKER, A., BELGE, R., (2015), İstanbul’da Kentsel Dönüşüm Kapsamında Gerçekleşen Bir Olgu: Soylulaştırma, Türk Coğrafya Dergisi, 65(2015), syf. 77-86,12. 03. 2019 tarihinde: https://dergipark.org.tr/tcd/issue/21272/228392 adresinden alındı.
• Referans4FLORIDA, F. (2011), Yaratıcı Sınıf Adres Değiştiriyor, Yetenek İçin Küresel Rekabet, Çev. Zeynep Kökkaya Chalar, İstanbul: Kapital Medya Hizmetleri.
• Referans5FLORIDA, F. (2018), Soylulaştırma, Eşitsizlik ve Seçkinler Şehri ile Gelen Yeni Kentsel Kriz, Çev. Derya Nuket Özer, İstanbul: Doğan Egmont Yayıncılık.
• Referans6GIDDENS, A. (2008), Sosyoloji, İstanbul: Kırmızı Yayınları.
• Referans7HOLTON, R. J. (1999), Kentler Kapitalizm ve Uygarlık, Çev. Ruşen Keleş, Ankara: İmge Kitabevi.
• Referans8KELEŞ, R. (1998), Kentbilim Terimleri Sözlüğü, Ankara: İmge Kitabevi.
• Referans9KELEŞ, R. (2008), Kentleşme Politikası, Ankara: İmge Kitabevi.
• Referans10MERRİFİELD, A. (2017), Yeni Kent Sorunu, Çev. Duygu Toprak, Ceren Akyos, İstanbul: Tekin Yayınevi.
• Referans11TEKELİ, İ. (2011), Kent, Kentli Hakları, Kentleşme ve Kentsel Dönüşüm, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Referans12TUNA, G. (2003), Küresel Ekonomik, Ekolojik ve Sosyal Tehditler, Yeni Güvenlik, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Referans13TÜRK DİL KURUMU, 03.03.2019 tarihinde:http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&view=bts&kategori1=veritbn&kelimesec=192218 adresinden alınmıştır.
• Referans14UYSAL, Ü., E. (2006), Soylulaştırma Kuramlarının İstanbul’da Uygulanabilirliği: Cihangir Örneği, Planlama, 2006 / 2, 20.11.2018 tarihinde Şehir Plancıları Odası :http://www.spo.org.tr/resimler/ekler/705e1164a8394aa_ek.pdf adresinden alındı.
• Referans15ÖZDEN, P., P. (2010), Kentsel Yenilemenin Unutulan Öğesi: Toplumsal Yenilenme, Ed. Ö. UĞURLU, N. Ş. PINARCIOĞLU, A. KANBAK, M. ŞİRİNER içinde, Kent Sosyolojisi Çalışmaları, (s. 267-308), İstanbul: Örgün Yayınevi.