TÜRKİYE’DE YAPI DENETİM SİSTEMİ VE AFET YÖNETİMİ İLİŞKİSİ*

Yıl 2019, ASSAM ULUSLARARASI HAKEMLİ DERGİ 13. ULUSLARARASI KAMU YÖNETİMİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ ÖZEL SAYISI, 389 - 400, 23.09.2019

Seçil Gül Meydan Yıldız

Öz

Dünyanın gezegen
olarak var olmasıyla başlayan doğal afet olgusu, insanlığın zamanla oluşturduğu
değerlerin yok olmasına yol açmasıyla afet haline dönüşmüştür. Doğal hareketten
afet olarak adlandırılmaya değin varan süreçte, insanlık gücünün yetmediği bu
olgu karşısında günün koşulları doğrultusunda önlemler geliştirmiştir. Her afet
türüne göre farklı önlemler geliştirmeye çalışan insanoğlu, kimi zaman yaşadığı
yeri değiştirmiş, kimi zaman da başka önlemler almıştır. Anadolu coğrafyası da
tarihin ilk çağlarından itibaren çeşitli uygarlıkların vatanı olmuştur. Tarihi
kalıntıların da gösterdiği gibi depremler ve diğer afetler birçok uygarlığın
varlığına son vermiş, yaşam alanlarını yerle bir etmiştir. Günümüzde bilim ve
teknolojinin gelişmesiyle erişilen yaşam alanları çeşitli afetlerin tehdidi
altındadır. Her yıl binlerce can kaybına, milyarlarca ABD Doları zarara yol
açan afetler büyük oranda yapıların güvensiz ve dayanıksız yapılmasından kaynaklanmaktadır.
İnşaat yapımında kullanılan yeni teknolojilerin deprem durumunda büyük ölçüde
can kaybını önlemesi bu yapıların gerekli denetimlerden geçmiş olmasına
bağlıdır.

1999 Marmara Depremi’ne
kadar afetler nedeniyle çok fazla can ve mal kaybının yaşandığı ülkemizde,
1999’dan sonra afet yönetimi sisteminde önemli bir dönüşüm yaşanmıştır. Can
kayıplarının önlenmesinin ancak güvenli ve dayanıklı yapı yapmaktan geçtiğinin
bilinmesine karşın gerekli denetimi yapacak mekanizmalar yeterince
oluşturulmamıştır. 1999 Marmara Depremi sonrasında, yetki kanununa dayanılarak
çıkarılan “Yapı Denetimi Hakkında 595 sayılı Kanun Hükmünde Kararname”
yapıların denetlenmesinin bir kurala bağlanması konusunda atılan önemli bir adımdır.
Bu KHK’nın Anayasa Mahkemesi’nce iptal edilmesi ve 4708 sayılı Yapı Denetimi
Kanunu’nun çıkarılması bina yapımının denetlenmesi konusunda önemli bir
aşamadır. Bu çalışmada, güvenli yaşam alanları oluşturulmasında yapı
denetiminin öneminin ortaya konulması amaçlanmaktadır. Çalışma, konuya ilişkin
olarak 1999 Marmara Depremi sonrasında yapılan düzenlemelerle sınırlıdır.
Literatür taranarak ve ilgili kamu kurumundan edinilen veriler yorumlanarak
yapı denetimi sisteminin yapı güvenliği ve afet yönetimi sürecinde risk azaltma
amacına ne denli hizmet ettiği tartışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Yapı Denetimi, Afet Yönetimi, Afet, Güvenli Yapı

RELATIONSHIP BETWEEN CONSTRUCTION INSPECTION SYSTEM AND DISASTER MANAGEMENT IN TURKEY

Öz

The phenomenon of natural disaster, which started with
the existence of the world as a planet, has turned into a disaster with the
destruction of the values created by humanity in time. In the face of this
phenomenon, where humanity power is not enough, measures have been developed in
accordance with the conditions of the day. Human beings who try to develop
different measures according to each type of disaster have changed their places
and sometimes took other measures. Anatolian geography has been the homeland of
various civilizations since the first ages of history. As the historical ruins
show, earthquakes and other disasters have ended the existence of many
civilizations and destroyed their living areas. Today, the standard of living
achieved by the development of science and technology is threatened by
disasters. The disasters that cause thousands of lives and millions of US
dollars a year are mostly due to the insecure and insecure nature of the
buildings. In order to prevent the loss of life in case of earthquake in new
technologies used in construction; these structures must have undergone the
necessary inspections.

Until the 1999 Marmara Earthquake, a lot of life and
property loss were experienced due to disasters. After 1999,
disaster management system developed in our country. Although it is known that
the prevention of loss of life is only through making a safe and durable
structure, the mechanisms to perform the necessary supervision have not been
sufficiently established. Following the 1999 Marmara Earthquake, “Decree Law No.
595 on Building Inspection”, issued on the basis of the authorization law, is
an important step towards the establishment of a code of auditing structures.
The cancellation of this Decree by the Constitutional Court and the issuance of
Law No. 4708 on Building Inspection is an important stage in the supervision of
the construction of the building. In this study, it is aimed to reveal the
importance of building control in the creation of safe living spaces. The study
is limited to the studies conducted after the 1999 earthquake. By
reviewing the literature and interpreting the data obtained from the related
public institution, it is discussed how the structure control system serves the
purpose of risk reduction in the structure security and disaster management
process.

Anahtar Kelimeler

Construction Inspection, Disaster Management, Disaster, Safe Structure

Kaynakça

• Akdağ, E. (2002), Mali Yapı ve Denetim Boyutlarıyla Afet Yönetimi, Sayıştay Araştırma Dizisi Sayı: 20, Sayıştay Yayın İşleri Müdürlüğü, Ankara.Alataş Yener, Z. (2003), Afet Yönetiminde Hukuksal ve Kurumsal Yeniden Yapılanma: Yapı Denetimi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.AFAD, (2014), “Açıklamalı Afet Yönetimi Terimleri Sözlüğü”, T.C. Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı, Ankara.Arkitera, 2019 https://www.arkitera.com/haber/4743/vitruvius-a-gore-mimarligin-yeri-ve-gunumuz-mimarligi-arasindaki-farklar, (Erişim Tarihi: 04.08.2019).Bahçeci, H. I. ve Meydan Yıldız, S. G. (2018), “Türkiye’de Bütünleşik Afet Yönetimi Sistemi ve Kriz”, 1. Bozok Uluslararası Siyaset Bilimi Kongresi Geçmişten Günümüze Yerel, Bölgesel ve Küresel Krizler Bildiriler Kitabı, 24-26 Ekim 2018, Yozgat, s. 712-731.Balamir, M. (2011), Uluslararası Afetler Politikası Güvenli Kentler Kampanyası ve Sasakawa Ödülleri”, Dosya 26: Afet ve Mimarlık, s. 17-24.Bekiroğlu, D. (2010), “Yapı Denetimin Tarihçesi”, Yapı Denetim, Yapı Denetim Kuruluşları Derneği Yayınları.Bilecik Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, (2017), “4708 Sayılı Kanuna Genel Bakış ve Kanunda Yapılan Değişiklikler”, Yapı Denetimi Uygulamaları ve 2016 Yılı Değerlendirme Toplantısı Raporu, Bilecik.Demir, M. Ş. (2017), Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Yapı Denetimi Uygulaması Ve Yeni Bir Yapı Denetimi Modeli Önerisi, Adıyaman Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü İnşaat Mühendisliği Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adıyaman.Ekşi, A. (2016), “Afet Yönetiminde Temel Etik İlkeler ve İkilemler”, Bütünleşik Afet Yönetimi, editörler: Zerrin Toprak Karaman, Asuman Altay, s. 75-100, İzmir: İlkem Yayınları.Gökçe, C. (2015), “Niçin Yapı Denetimi? Nasıl Bir Yapı Denetimi?”, 4. Yapı Denetim Sempozyumu, 25 Aralık 2015, İMO İzmir Şubesi http://imoistanbul.org/imoarsiv/2015seminernotlari/2015-kasim/cemal-gokce/yapi-denetim-25-aralik2015-izmir-cemal-gokce.pptx.pdf (Erişim Tarihi: 04.08.2019).Işık, Ö. ve Gündoğdu O. (2017), “1999’dan Günümüze Afet Yönetiminin Ülkemizdeki Gelişimi”, Disiplinlerarası Afet Yönetimi Araştırmaları, editörler: Zerrin Toprak Karaman, Oğuz Sancakdar, İlkim Kaya, s. 127-136, İzmir: Birleşik Matbaacılık Yayınları. Kadıoğlu, M. (2008), Modern, Bütünleşik Afet Yönetimin Temel İlkeleri; Kadıoğlu, M. ve Özdamar, E., (editörler), “Afet Zararlarını Azaltmanın Temel İlkeleri”; s. 1-34, JICA Türkiye Ofisi Yayınları No: 2, Ankara.Kadıoğlu, M. (2005), Afete Hazırlık ve Afet Bilinci Eğitiminde Verilen Mesajların Standardizasyonu. Deprem Sempozyumu Kocaeli 2005, 23-25 Mart, 2005. Kocaeli Üniversitesi, Veziroğlu Kampusu Yer ve Uzay Bilimleri Araştırma Merkezi, Kocaeli.Karaman, Z. T. (2016), “Afet Yönetimine Giriş ve Türkiye’de Örgütlenme”, Bütünleşik Afet Yönetimi, editörler: Zerrin Toprak Karaman, Asuman Altay, s. 1-36, İzmir: İlkem Yayınları.Karaman Z. T., Sancakdar, O. ve Kaya, S. İ. (ed.), Disiplinlerarası Afet Yönetimi Araştırmaları, Birleşik Matbaacılık, İzmir, 2017.Kılıçarlan, A. (2013), “4708 Sayılı Yapı DenetimiKanunu & Uygulamaları”, Çevre ve Şehircilik BakanlığıYapı İşleri Genel Müdürlüğü, 2013 Yılı Seminer Sunumları, Ankara.Meydan Yıldız, S. G. (2018), “Afete Duyarlı Kent Planlaması”, Türkiye’nin Afet Yönetimi: Sosyal, Siyasal ve Yönetim Boyutuyla, Palme Yayınevi, Ankara.Şengün, H. (2014), “Yerel Özerklik Bağlamında Türkiye’de Değişen Afet Yönetimi Yapısı”, 5. Ulusal Yerel Yönetimler Sempozyumu, 21-23 Kasım 2014, Ankara.Şengün, H. ve Meydan Yıldız S. G. (2017), “Birleşmiş Milletler Öncülüğündeki Afet Risk Azaltma Çalışmaları”, Disiplinler Arası Afet Yönetimi Çalışmaları, Editörler: Zerrin Toprak Karaman, Oğuz Sancakdar ve Saadet İlkim Kaya, Birleşik Matbaacılık, İzmir.Tüketici ve Çevre Eğitim Vakfı, (2019), Sekiz Temel Tüketici Hakkı, http://www.tukcev.org.tr/8-temel-tuketici-hakki (Erişim Tarihi: 04.08.2019).Yapı Denetim Kuruluşları Birliği, 2019, www.kent-koop.org.tr/editor/upload/files/irfan_varol_seminer_sunum.ppt (Erişim Tarihi: 05.08.2019).4708 Sayılı Yapı Denetimi Yasası R.G. 13 Temmuz 2001, Sayı: 24461.3194 Sayılı İmar Yasası R.G. 3 Mayıs 1985, Sayı: 18749.5393 sayılı Belediye Yasası R.G. 13 Temmuz 2005, Sayı: 25879http://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2019/07/OnbirinciKalkinmaPlani.pdf (Erişim Tarihi: 05.08.2019).http://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/11/Onuncu-Kalk%C4%B1nma-Plan%C4%B1-2014-2018.pdf (Erişim Tarihi: 05.08.2019).