An Analysis of the Ottoman Modernization Process on the Basis of the Army in the Light of Niyazi Berkes' Modernization in Turkey

Yıl 2024, Sayı: 25, 16 - 29, 23.11.2024

Birkan Koç

https://doi.org/10.58724/assam.1483419

Öz

Modernization, which emerged as a result of a series of interconnected historical events such as the Enlightenment thought, the French Revolution and industrialization in Europe, developed as a unique process in the Ottoman Empire with the interaction of external factors and within the framework of the issues created by its own internal dynamics. What started the Ottoman modernization process, which proceeded in a pragmatist line rather than being the historical product of a progress created by social demands, was the military defeats in the face of the strengthening armies of the states under the influence of the modernization process. This situation, which is at the beginning of the process of transforming modernization into action, has made the army one of the leading actors in modernization issues not only in terms of initiating the process, but also because it is the largest organized force against the political power and uses it without hesitation. The aim of this study; is to make an analysis on the basis of the army in terms of its effect on the process in question and the consequences of the actions of the process. Study; It has been shaped on the basis of the details in Niyazi Berkes' work "Modernization in Turkey", in accordance with its historical process and by considering the effects of the land army and the navy separately.

Anahtar Kelimeler

Modernization, Modernization in the Ottoman Empire, Army and Modernization.

Niyazi Berkes’in Türkiye’de Çağdaşlaşma Eseri Işığında Osmanlı Modernleşme Sürecinin Ordu Temelinde Analizi

Öz

Avrupa’da, Aydınlanma düşüncesi, Fransız Devrimi ve sanayileşme gibi birbirine bağlı tarihsel olaylar silsilesinin sonucu olarak ortaya çıkan modernleşme, Osmanlı’da dış faktörlerin etkileşimiyle ve kendi iç dinamiklerinin yarattığı meseleler çerçevesinde, kendine özgü süreç olarak gelişmiştir. Toplumsal taleplerin yarattığı bir ilerlemenin tarihsel ürünü olmaktan ziyade pragmatist çizgide yol almış olan Osmanlı modernleşme sürecini başlatan şey modernleşme sürecinin etki alanındaki devletlerin güç kazanan orduları karşısında alınmaya başlanan askeri yenilgiler olmuştur. Modernleşmenin eyleme dönüştürülmesi sürecinin başlangıcında yer alan bu durum, “Ordu”yu sadece süreci başlatması açısından değil, aynı zamanda siyasal iktidarın karşısındaki en büyük örgütlü güç olması ve bunu çekinmeden kullanması nedeniyle modernleşme meselelerinin önde gelen aktörlerinden biri yapmıştır. Bu çalışmanın amacı; söz konusu sürece etkisi ve sürecin eylemlerinin yarattığı sonuçlar açısından ordu temelinde bir analizini yapmaktır. Çalışma; Niyazi Berkes’in “Türkiye’de Çağdaşlaşma” adlı eserinde yer alan ayrıntılar temelinde, tarihsel sürecine uygun olarak ve kara ordusu ile donanmanın etkileri ayrı ayrı ele alınarak şekillendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Modernleşme, Osmanlı'da Modernleşme, Ordu ve Modernleşme

Kaynakça

• Akdağ, Mustafa (1947). “Yeniçeri Ocak Nizamının Bozuluşu”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 5(3), 291-309.
• Alkan, Necmettin (2010). “Osmanlı Modernleşmesi ve Klasik Yeniçeri İsyanlarının Modern Siyasi Darbelere Dönüşmesi”, Doğu Batı Düşünce Dergisi, Yıl: 2, Sayı: 51, ss. 51-67.
• Avcıoğlu, Doğan (2013). Osmanlı’nın Düzeni Türklerin Tarihi: 6’ncı Kitap, Kırmızı Kedi Yayınları, İstanbul.
• Berkes, Niyazi (1975). İslamcılık, Ulusçuluk, Sosyalizm, Bilgi Yayınları, İstanbul.
• Berkes, Niyazi (1984). Teokrasi ve Laiklik, Adam Yayıncılık, İstanbul.
• Berkes, Niyazi (2022). Türkiye’de Çağdaşlaşma, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Bostan, İdris (2008). Beylikten İmparatorluğa Osmanlı Denizciliği, Kitap Yayınevi, İstanbul.
• Cevizci, Ahmet (2020). Aydınlanma Felsefesi, Say Yayınları, İstanbul.
• Genç, Mehmet; Özvar, Erol; Bostan, İdris (2021). “Osmanlı Denizciliği”, Genç, Mehmet ve Özvar, Erol. İstanbul, Ötüken Yayınları, 132-160.
• İnancık, Halil (1996). "Osmanlı Hukukuna Giriş" "Örfi-Sultani Hukuk ve Fatih'in Kanunları", Osmanlı Toplum Yapısı Üzerine (Derleme), Konya, Sebat Ofset Matbaa, 217-249.
• Karagöz, Mehmet (1995). “Osmanlı Devleti’nde Islahat Hareketleri ve Batı Medeniyetine Giriş Hareketleri (1700-1839)”, OTAM Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, Sayı: 6, ss. 173-194.
• Kazancıgil, Ali (2000). “Türkiye'de Modern Devletin Oluşumu ve Kemalizm”, Türkiye’de Politik Değişim ve Modernleşme, Kalaycıoğlu, Ersin ve Sarıbay, Ali Yaşar, İstanbul, Alfa Yayınları, 137-154.
• Kılıçbay, M. Ali (2000). “Atatürkçülük Ya Da Türk Aydınlanması”, Türkiye’de Politik Değişim ve Modernleşme, Kalaycıoğlu, Ersin ve Sarıbay, Ali Yaşar, İstanbul, Alfa Yayınları, 155-161.
• Kurtdaş, M. Çağlar (2019). “Osmanlı Modernleşme Sürecinde Aydınlar ve Bürokrasinin Rolü”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 29, Sayı:1, ss. 399-411.
• Mardin, Şerif (1991). Türk Modernleşmesi Makaleler IV, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Özbilgen, Erol (2016). 99 Soruda Osmanlı, İz Yayıncılık, İstanbul.
• Tiftikçi, Osman (2006). Osmanlıdan Günümüze Ordunun Evrimi, Sorun Yayınları, İstanbul.
• Timur, Taner (2012). Marx-Engels ve Osmanlı Toplumu, Yordam Kitap, İstanbul.
• Uzunçarşılı, H. İsmail (1988). Osmanlı Tarihi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• Üçel-Aybet, Gülgûn (2018). Avrupalı Seyyahların Gözüyle Osmanlı Ordusu (1530-1699), İletişim Yayınları, İstanbul.
• Yıldız, Aytaç (2012). “Niyazi Berkes ve Türkiye’deki Çağdaşlaşma’nın Gelişimi”, Sosyoloji Konferansları, Sayı:46, ss. 1-33.