A Study on the Effectiveness of the Ombudsman Institution in Turkey

Yıl 2024, Sayı: 25, 118 - 135, 23.11.2024

İslam Köseoğlu

https://doi.org/10.58724/assam.1555605

Öz

In contemporary political democracies, individuals monitor the actions and transactions of the administration through various methods and methods. One of these methods and methods is the institution of public auditing (ombudsman). Public auditor decisions are evaluated quickly and objectively based on expert opinions, and contribute to the resolution of disputes in a short time without being referred to the courts. In addition, the public auditor significantly reduces the material and moral costs of disputes. Public auditing in Turkey was established with Law No. 6328 enacted in 2012. The Public Auditing Institution (KDK) actually started its activities in 2013. In this context, it is seen that the practical aspect of KDK is still in its early stages. The aim of this study is to examine the historical development, legal basis and functioning of KDK in Turkey and to reveal the effectiveness of KDK. For this purpose, the current situation is revealed by examining the KDK legislation, KDK reports, KDK publications and academic studies on KDK.

Anahtar Kelimeler

Ombudsman Institution, Law No. 6328, Good Governance

Türkiye’de Kamu Denetçiliği Kurumunun Etkinliğine Yönelik Bir Araştırma

Öz

Çağdaş siyasal demokrasilerde bireyler çeşitli yol ve yöntemlerle idarenin eylem ve işlemlerini denetlemektedirler. Bu yol ve yöntemlerden biri de kamu denetçiliği (ombudsmanlık) kurumudur. Kamu denetçisi kararları uzman görüşlerine dayalı olarak hızlı ve objektif değerlendirme yapılarak uyuşmazlıkların yargıya intikal etmeden kısa sürede çözümlenmesine katkı sağlayan bir nitelik taşımaktadır. Ayrıca kamu denetçisi uyuşmazlıkların maddi ve manevi maliyetlerini önemli ölçüde azaltmaktadır.
Türkiye’de kamu denetçiliği 2012 yılında çıkarılan 6328 sayılı Kanun ile kuruldu. Kamu Denetçiliği Kurumu (KDK), 2013 yılında faaliyetlerine fiilen başlamıştır. Bu bağlamda KDK’nin pratik yönünün henüz başlangıç aşamasında olduğu görülmektedir. Bu çalışmanın amacı Türkiye’de KDK’nin tarihsel gelişim, yasal dayanakları, işleyişini ele alarak KDK’nın etkinliğini ortaya koymak olarak belirlenmiştir. Bu amaçla çalışma kapsamında başta KDK mevzuatı olmak üzere KDK raporları, KDK yayınları KDK’ya yönelik akademik çalışmalar incelenerek mevcut durum ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Kamu Denetçiliği Kurumu, 6328 Sayılı Kanun, İyi Yönetim

Etik Beyan

Bu çalışmanın, özgün bir çalışma olduğunu; çalışmanın hazırlık, veri toplama, analiz ve bilgilerin sunumu olmak üzere tüm aşamalarından bilimsel etik ilke ve kurallarına uygun davrandığımı beyan ederim

Teşekkür

Başta editör olmak üzere yayın kurulu ve hakemlere teşekkür ederim.

Kaynakça

• Akgül, M. E. “Kuvvetler Ayrılığı İlkesinin Dönüşümü ve Günümüz Demokratik Rejimlerindeki Anlamı”, Ankara Barosu Dergisi, sy. 4 (Temmuz 2010).
• Akyıldız, B., & Sevinç, İ. (2021). “Kamu Denetçiliği Kurumu Faaliyetlerinin Yıllık Raporlar Üzerinden Değerlendirilmesi”, Ombudsman Akademik, 7(13), 57-91.
• Arklan, Ü. (2013). “Bir Kamu Denetim Sistemi Olarak Ombudsman ve Türkiye’de Uygulanabilirliği”, Selçuk İletişim, 4(3), 82-100.
• Balkan, A., & Kahraman, M. (2020). “Kamu Denetçiliği Kurumu Kararlarında Denetim Ölçütü Olarak Kullanılan İyi Yönetim İlkeleri”, Ombudsman Akademik (12), 71-101.
• Baysal, T. (2017). “Neo-Liberalizm Tartışmaları Çerçevesinde Kamu Yönetiminin Dönüşümü: Türkiye pratiği”, KAÜİİBFD 8(15), 171-195.
• Beyoğlu, A. (2021). “T.C. Kamu Denetçiliği Kurumu ile Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu’nun Kurumsal Yapı, İşleyiş ve Etkinlikleri Açısından Bir Karşılaştırma”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(3), 992-1013.
• Birinci, G. (2023). Batı Avrupa’nın Demokratik Çağı: 1945-1968, Kapadokya Akademik Bakış Dergisi, 7(1), 76-81
• Boyalı, H. (2023). “Kamu Denetçiliği Kurumu Kararlarında Uygulanan İyi Yönetim İlkelerinin Kamu Değeri Çerçevesinden Değerlendirilmesi”, Ombudsman Akademik, 9(17), 79-105.
• Bozkurt, P. (2013). “Denetim Kavramı ve Denetim Anlayışındaki Gelişmeler”, Denetişim,(12), 56-62.
• Coşkun, B. & Köseoğlu, İ. (2024). Türk Kamu Yönetiminde İç Denetim (Teoriden Pratiğe), Yetkin Yayınları, Ankara.
• Coşkun, B., & Günaydın, H. (2018). “İsveç Kralı XII. Charles’ın (Demirbaş Şarl) Osmanlı Devleti’ne İlticasının (1709-1714) Ombudsmanlık Fikrinin Doğuşuna Etkisi”, Ombudsman Akademik, 5(9), 15-73.
• Coşkun, B., Şen, E. & Pank Yıldırım, Ç. (2020). Ombudsmanlık ve Türkiye: Tarihteki İzler ve Günümüzdeki Durum, Erdoğan (Ed.), Ombudsmanlık Dünyada Uygulanan Özel Amaçlı Ombudsmanlık Türleri ve Uygulamaları (ss. 1- 33), Ankara, Nobel Yayınları.
• Çalık, E. (2017). “İnsan Hakları Meselesinin Gelişimi ve Siyasî ve Sosyal Faktörlerle İlişkisi”, 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, 6(16), 41-68.
• Çevik, S. N. (2022). “Paradigma Değişimi Olarak Yeni Kamu Yönetimi ve Çıkmazları Karşısında Arayışlar”, Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(4), 441-450. Çolakoğlu, Ş. (2019). “Türkiye’de Ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde Ombudsmanlık: Karşılaştırmalı Bir Analiz”, Ombudsman Akademik, 5(10), 107-153.
• Demir, K.A. (2014). “Kamu Denetçiliği Kurumu’nun Türkiye’ye Sağlayacağı Katkılar ve İşlevselliği Üzerine Tartışmalar”, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İİBF Dergisi, (1), 1- 12.
• Demirkol, S. (2014). “Kamu Denetçisi (Ombudsman) Kurumunun Etkinliğinin Sağlanması ve Yargıyla İlişkisi Hakkında Kıyaslamalı Bir Çalışma Taslağı”, İdare Hukuku ve İlimleri Dergisi, 15(2), 73-99.
• Dilaveroğlu, A. (2022). “Çocuk Haklarının Korunmasında Kamu Denetçiliği Kurumu’nun Rolü”, Ombudsman Akademik, 8(15), 103-133.
• Doğan, K. C. (2014). “Postmodern Kamu Yönetimi Anlayışı Çerçevesinde Bir Denetim Paradigması: Ombudsman”, Sayıştay Dergisi, (94), 73-96.
• Efe, H., & Demirci, M. (2013). “Ombudsmanlık Kavramı ve Türkiye’de Kamu Denetçiliği Kurumundan Beklentiler”, Sayıştay Dergisi, (90), 49-72.
• Eren, V. (2006). “Kamu Yönetiminde Denetim Anlayışındaki Gelişmeler”, Öneri Dergisi, 7(25), 255-267.
• Eryılmaz, B. (2019). Kamu Yönetimi, Umuttepe Yayınları, 11.Baskı, Kocaeli.
• Fendoğlu, H.T. (2011). “Kamu Denetçiliği (Ombudsmanlık)”, Ankara, Yetkin Yayınları.
• Gözler, K. ve Kaplan, G. (2020). İdare Hukuku Dersleri, Ekin Yayınevi, Bursa.
• Gözübüyük, Ş. (2016). Yönetim Hukuku, Turhankitabevi, Ankara.
• Güngör, N. (2020). İnsan Hakları Ombudsmanlığı, Erdoğan (Ed.), Ombudsmanlık Dünyada Uygulanan Özel Amaçlı Ombudsmanlık Türleri ve Uygulamaları (ss. 367-385), Ankara, Nobel Yayınları.
• Heywood, A. (2019). Siyaset (F. Bakırcı. Çev.), Felix Kitap, Ankara.
• İdari Yargılama Usulü Kanunu (1982) https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=2577&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5 E.T. 20.05.2024
• Kamu Denetçiliği Kurumu (KDK), (2012). “Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu”, https://paylasim.ombudsman.gov.tr/dokuman/document/Kamu_Denetciligi_Kurumu_Kanunu.pdf E.T. 20.05.2024
• Kamu Denetçiliği Kurumu (KDK), (2014a). “2013 Yıllık Raporu”, https://paylasim.ombudsman.gov.tr/dokuman/documentuploads/kdk-2013-yillik-rapor/mobile/index.html E.T. 21.06.2024
• Kamu Denetçiliği Kurumu (KDK), (2015). “2014 Yıllık Raporu”, https://paylasim.ombudsman.gov.tr/dokuman/documentuploads/kdk-2014-yillik-rapor/mobile/index.html E.T. 21.06.2024
• Kamu Denetçiliği Kurumu (KDK), (2016a). “2015 Yıllık Raporu”, https://paylasim.ombudsman.gov.tr/dokuman/documentuploads/kdk-2015-yillik-rapor/mobile/index.html E.T. 21.06.2024
• Kamu Denetçiliği Kurumu (KDK), (2017). “2016 Yıllık Raporu”, https://paylasim.ombudsman.gov.tr/dokuman/documentuploads/KDK-2016-YILLIK-RAPORU/mobile/index.html E.T. 21.06.2024
• Kamu Denetçiliği Kurumu (KDK), (2018a). “2017 Yıllık Raporu”, https://paylasim.ombudsman.gov.tr/dokuman/documentuploads/2017y%C4%B1ll%C4%B1k-rapor-SON-PDF/mobile/index.html E.T. 21.06.2024
• Kamu Denetçiliği Kurumu (KDK), (2019a). “2018 Yıllık Raporu”, https://paylasim.ombudsman.gov.tr/dokuman/documentuploads/2018_yili_yillik_rapor/mobile/index.html E.T. 21.06.2024
• Kamu Denetçiliği Kurumu (KDK), (2020a). “2019 Yıllık Raporu”, https://paylasim.ombudsman.gov.tr/dokuman/documentuploads/2019_yili_yillik_rapor/mobile/index.html E.T. 21.06.2024
• Kamu Denetçiliği Kurumu (KDK), (2021a). “2020 Yıllık Raporu”, https://paylasim.ombudsman.gov.tr/dokuman/documentuploads/2020_yili_yillik_rapor/mobile/index.html E.T. 21.06.2024
• Kamu Denetçiliği Kurumu (KDK), (2022a). “2021 Yıllık Raporu”, https://paylasim.ombudsman.gov.tr/dokuman/documentuploads/2021_yili_yillik_rapor/mobile/index.html E.T. 21.06.2024
• Kamu Denetçiliği Kurumu (KDK), (2023). “2022 Yıllık Raporu”, https://paylasim.ombudsman.gov.tr/dokuman/documentuploads/2022-yillik-rapor-web/mobile/index.html E.T. 21.06.2024
• Kamu Denetçiliği Kurumu (KDK), (2024a). “2023 Yıllık Raporu”, https://paylasim.ombudsman.gov.tr/dokuman/documentuploads/KDK-Ombudsman-2023-Yillik-Raporu/index.html (Erişim Tarihi: 21.06.2024).
• Kamu Denetçiliği Kurumu (KDK), (2013). “Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik” https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2013/03/20130328M1-1.htm E.T. 20.05.2024
• Kamu Denetçiliği Kurumu (KDK), (2014b). “Soma Maden Kazasından Hareketle Kömür Madenciliğinde İş Sağlığı ve Güvenliği Özel Raporu”, https://paylasim.ombudsman.gov.tr/dokuman/documentuploads/soma%20rapor%2030122014/mobile/index.html E.T. 20.05.2024
• Kamu Denetçiliği Kurumu (KDK), (2016b). “Adalet Sistemimizin Sorunları, İyileştirilmesi ve Güvenilirliğinin Artırılması Hakkında Özel Rapor”, https://paylasim.ombudsman.gov.tr/dokuman/documentuploads/yargi-ozel-raporu/mobile/index.html E.T. 20.05.2024
• Kamu Denetçiliği Kurumu (KDK), (2018b). “Türkiye’deki Suriyeliler Özel Raporu”, https://paylasim.ombudsman.gov.tr/dokuman/documentuploads/suriye_rapor/index.html E.T. 20.05.2024 Kamu Denetçiliği Kurumu (KDK), (2019b). “Çocuk Tesliminde Hak İhlallerine ve Yoksulluk Nafakasına İlişkin Özel Raporu”, https://paylasim.ombudsman.gov.tr/dokuman/documentuploads/cocuk-haklari- raporu/mobile/index.html E.T. 20.05.2024
• Kamu Denetçiliği Kurumu (KDK), (2020b). “Türkiye’nin Koronavirüs Hastalığı İle Mücadelesi Özel Raporu”, https://paylasim.ombudsman.gov.tr/dokuman/documentuploads/Covid-raporu/mobile/index.html E.T. 20.05.2024
• Kamu Denetçiliği Kurumu (KDK), (2020c). “Azerbaycan-Ermenistan Savaşında Ermenistan Silahlı Kuvvetleri Tarafından Gerçekleştirilen İnsan Hakları İhlallerine İlişkin Rapor”, https://paylasim.ombudsman.gov.tr/dokuman/documentuploads/AzerbaycanRaporu/mobile/index.html E.T. 20.05.2024
• Kamu Denetçiliği Kurumu (KDK), (2021). “Ege Denizi’ndeki Geri İtmeler ve Boğulan İnsan Hakları Özel Raporu”, https://paylasim.ombudsman.gov.tr/dokuman/documentuploads/geri%20itme%20ozel%20raporu%20son/mobile/index.html E.T. 20.05.2024
• Kamu Denetçiliği Kurumu (KDK), (2021). “Karabağ İnsan Hakları İnceleme Raporu”, https://paylasim.ombudsman.gov.tr/dokuman/documentuploads/karabagraporu/mobile/index.html E.T. 20.050.2024
• Kamu Denetçiliği Kurumu (KDK), (2022b). “Kamu Denetçiliği Kurumu Tarafından Ukraynalı Mültecilere İlişkin Olarak Macaristan’a Gerçekleştirilen Çalışma Ziyareti Raporu”, https://paylasim.ombudsman.gov.tr/dokuman/documentuploads/macaristanukrayna%20raporu%20tr/mobile/index.html E.T.20.050.2024
• Kamu Denetçiliği Kurumu (KDK), (2024b). “Dünyanın En Büyük Açık Hava Hapishanesinden Dünyanın En Büyük Çocuk Mezarlığına Gazze Özel Raporu”, https://paylasim.ombudsman.gov.tr/dokuman/documentuploads/KDK-Ombudsman-Gazze-Ozel-Raporu-2024/index.html E.T. 20.05.2024
• Karcı, Ş. M. (2015). “Ombudsman Tavsiye Kararları ve Türk Kamu Yönetiminde Uygulanabilme Sorunu”, Ombudsman Akademik, (2), 34-58.
• Köseoğlu, İ. (2023). “Türkiye’de İç Denetim ve İç Denetimin Bakanlık Teşkilatlarında Uygulamasına Yönelik Bir Alan Araştırması”, Doktora Tezi, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Muğla.
• Magnette, P. (2003). “Beetween Parliamentary Control and The Rule Of Law: The Political Role Of The Ombudsman in The European Union”, Journal of European Public Policy, 10(5), 677- 694.
• Menteşe, S. (2015). “Kamu Denetçiliğinin (Ombudsmanlık) Demokratikleşmeye Etkisi Ve Öneminin AB Süreci Yönünden Değerlendirmesi”, Munzur Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(6), 68-82.
• Moller, R. (2009). Brink’s Modern Internal Auditing, 7. Edition, Jojn Wiley & Sons Inc, New Jersey. Özbudun, E. (2004). Türk Anayasa Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara.
• Öztürk, A. (2015). “Liberalizm, Negatif Özgürlük ve İnsan Hakları”, İnsan Hakları Yıllığı, (33), 1-17.
• Parlak, B. & Doğan, K.C. (2015). “Ombudsman Kavramı ve Seçilmiş Ülkelerde Ombudsmanlık Uygulamaları: Temel Yön, Nitelik ve Özellikler Üzerine Bir Değerlendirme”, Türk idare Dergisi, (480), 121-147.
• Peker, D. (2023). Türkiye’de Halk Eğitimi Merkezi Programlarının Beşeri Sermayenin Geliştirilmesi ve Yoksullukla Mücadele Açısından Etkinliği: Antalya, Muğla, Van ve Hatay Örnekleri. (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Muğla.
• Ramos, R. M. M. (2012). “21. Yüzyılda Hak ve Özgürlük Hareketleri ve Anayasa Mahkemelerinin Rolü”, Anayasa Yargısı, 28(1), 511-525.
• Sabancılar Eren, S. (2019). “Demokrasinin İki Farklı Yorumu: Liberal ve Sosyal Demokrasinin Kuramsal Temelleri”, Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 6(1), 396-406.
• Sesli, M. (2022). “Türkiye’de Ombudsman Kurumunun Bilinirlik ve Etkinlik Açısından Katılımcı Demokrasiye Katkısının Değerlendirilmesi”, Ombudsman Akademik, 8(15), 83-102.
• Şahin, Ü. (2018). “İyi Yönetişimin Türk Kamu Yönetiminde Uygulanması ve Kamu Denetçiliği Kurumu”, Ombudsman Akademik, (1), 99-139.
• Şahingöz, A. (2022). “Avrupa’da İnsan Haklarının Tarihsel Gelişimi”, EURO Politika, (17), 90-98.
• Şengül, R., & Günal, C. N. (2023). “Kamu Denetçiliği Kurumunun Türkiye’de İdari Kültürün Şekillenmesine Etkisi”, Ombudsman Akademik, 9(17), 63-78.
• Torun, Y. (2010). “İnsan Hakları”, Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, (16), 415-424. Türk Dil Kurumu (TDK), (2024). https://sozluk.gov.tr/ E.T. 21.05.2024
• Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (1982). https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.2709.pdf E.T. 20.05.2024
• Usta, H. (2016). “Türkiye’de Ombudsman (Kamu Denetçiliği) Kurumu”, Denetişim, (14), 59-64.
• Uz, B. (2024). “Ombudsmanlık Kurumlarının Özellikleri ve Kamu Denetçiliği Kurumu Kararlarının Uygulamadaki Etkileri”, Ombudsman Akademik, (19), 77-102.
• Yılmaz, A., & Şahyar Akdemir, D. (2021). “Ombudsmanlık Kurumunun Etkinliğinin Kurum Kararları Üzerinden İncelenmesi”. Ombudsman Akademik, 7(13), 15-55.