Gümrük Birliği Anlaşması’nın Türkiye ve Avrupa Birliği İlişkilerine etkisi üzerine bir İnceleme

Yıl 2025, Sayı: 27, 128 - 138, 12.11.2025

Emrullah Bardakçi

https://doi.org/10.58724/assam.1776593

Öz

1995 yılında yürürlüğe giren Gümrük Birliği Anlaşması, Türkiye ile Avrupa Birliği (AB) arasındaki ekonomik ilişkilerde dönüm noktası olmuştur. Bu çalışma, anlaşmanın Türkiye ekonomisine olan etkilerini çok boyutlu şekilde ele alarak, ticaret yapısındaki dönüşüm, sektörler bazındaki değişim, yatırım hareketleri ve sanayileşme süreçlerine katkılarını analiz etmektedir. Gümrük Birliği’nin Türkiye'nin dış ticaret kompozisyonunu nasıl şekillendirdiği, AB ile entegrasyon düzeyinin ne ölçüde derinleştiği ve bu süreçte karşılaşılan yapısal sorunlar ayrıntılı olarak incelenmiştir. Ayrıca, mevcut anlaşmanın artık günümüzün dinamik ticaret koşullarına yanıt vermekte yetersiz kaldığı, bu nedenle kapsamlı bir güncelleme gereksiniminin kaçınılmaz olduğu vurgulanmaktadır. Grafikler ve tablolarla desteklenen analizler, Türkiye-AB ilişkilerinde yeni bir paradigma ihtiyacını ortaya koymakta; özellikle dijitalleşme, yeşil dönüşüm ve küresel tedarik zinciri değişimleri ışığında iş birliğinin yeniden tanımlanması gerektiğine dikkat çekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Gümrük Birliği , Türkiye-AB İlişkileri , Dış Ticaret , Ekonomik Entegrasyon

A Thorough Examination of the Customs Union Agreement and Its Ramifications on Turkey-European Union Relations is Imperative

Öz

The Customs Union Agreement, which took effect in 1995, signified a pivotal moment in the economic relationship between Turkey and the European Union (EU). This study employs a multidimensional analytical approach to examine the repercussions of the agreement on the Turkish economy. It assesses the transformation of the trade structure, sector-based changes, investment movements, and contributions to industrialization processes. The study also examines in detail how the Customs Union has shaped Turkey's foreign trade composition, the extent to which integration with the EU has deepened, and the structural problems encountered in this process. Moreover, it underscores that the prevailing agreement has become inadequate to address the evolving dynamics of contemporary trade conditions, thereby underscoring the necessity for a comprehensive update. The analyses, supported by graphs and tables, reveal the need for a new paradigm in Turkey-EU relations, particularly highlighting the need to redefine cooperation in light of digitalization, green transformation, and global supply chain changes.

Anahtar Kelimeler

Customs Union , Turkey-EU Relations , Foreign Trade , Economic Integration

Kaynakça

• Abazi, V., & Adriaensen, J. (2017). EU institutional politics of secrecy and transparency in foreign affairs. Politics and Governance, 5(3), 1–5. https://doi.org/10.17645/pag.v5i3.1166
• Altay, S. (2024). Trade policy review of Turkey. World Economy, 47(9), 3861–3892. https://doi.org/10.1111/twec.13609
• Anholt, R., & Sinatti, G. (2019). Under the guise of resilience: The EU approach to migration and forced displacement in Jordan and Lebanon. Contemporary Security Policy, 41(2), 311–335. https://doi.org/10.1080/13523260.2019.1698182
• Aslan, R. (2023). Gümrük Birliği Anlaşmasının Türkiye’ye etkileri: Gelinen aşamada devam mı tamam mı? Gaziantep University Journal of Social Sciences, 22(4), 1322–1342. https://doi.org/10.21547/jss.1290700
• Aslan, R. (2023). Gümrük Birliği Anlaşmasının Türkiye’ye etkileri: Gelinen aşamada devam mı tamam mı? Gaziantep University Journal of Social Sciences, 22(4), 1322–1342. https://doi.org/10.21547/jss.1290700
• Aytuğ, H., Kütük, M., Oduncu, A., & Togan, S. (2016). Twenty years of the EU–Turkey Customs Union: A synthetic control method analysis. JCMS: Journal of Common Market Studies, 55(3), 419–431. https://doi.org/10.1111/jcms.12490
• Aytuğ, H., Kütük, M., Oduncu, A., & Togan, S. (2016). Twenty years of the EU–Turkey Customs Union: A synthetic control method analysis. JCMS: Journal of Common Market Studies, 55(3), 419–431. https://doi.org/10.1111/jcms.12490
• Bardakçı, H. (2024). Türk dünyası devletlerinin sosyo-ekonomik açıdan analizi ve strateji önerileri. Altay Stratejik Araştırmalar Dergisi, 1(1). https://www.altaystratejikarastirmalardergisi.com/upload/9e2b4b01-0d2c-4615-be28-47894669f19f.pdf
• Coremans, E. (2019). Opening up by closing off: How increased transparency triggers informalisation in EU decision-making. Journal of European Public Policy, 27(4), 590–611. https://doi.org/10.1080/13501763.2019.1599043
• Erem, N. (2021). Gümrük birliği teorisi ve iktisadi bağlamda statik ve dinamik etkileri. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25(3), 903–920. https://doi.org/10.53487/ataunisosbil.930685
• Eurostat. (2024). EU trade statistics. https://ec.europa.eu/eurostat
• Göçmen, İ. (2016). Avrupa Birliği ile Türkiye arasındaki gümrük birliğinin güncellenmesinin yöntemi ve usulü: Avrupa Birliği açısından bir bakış. Ankara Avrupa Çalışmaları Dergisi, 15(1), 85–1 15. https://doi.org/10.1501/avraras_0000000229
• Gök, S. (2019). Turkey's renewable energy potential. In Renewable Energy Policies and Practices (pp. 83–95). https://doi.org/10.4018/978-1-5225-4203-2.ch005
• Homeyer, I., Oberthür, S., & Dupont, C. (2022). Implementing the European Green Deal during the evolving energy crisis. JCMS: Journal of Common Market Studies, 60(S1), 125–136. https://doi.org/10.1111/jcms.13397
• Koltuk, D., & Kaval, F. (2022). Birleşik Krallık–Avrupa Birliği ticaret ve iş birliği anlaşması ve Türkiye’nin gümrük birliği modernizasyonu. Gazi Akademik Bakış, 16(31), 361–375. https://doi.org/10.19060/gav.1217298
• Larch, M., Schmeißer, A., & Wanner, J. (2020). A tale of (almost) 1001 coefficients: The deep and heterogeneous effects of the EU–Turkey Customs Union. JCMS: Journal of Common Market Studies, 59(2), 242–260. https://doi.org/10.1111/jcms.13058
• Lippert, B. (2021). Turkey as a special and (almost) dead case of EU enlargement policy. In The Future of EU Enlargement (pp. 267–293). https://doi.org/10.1007/978-3-030-70890-0_11
• Macrotrends. (n.d.). Turkey trade to GDP ratio. https://www.macrotrends.net/global-metrics/countries/TUR/turkey/trade-gdp-ratio
• Mahrukh, M. (2022). Regionalism in the global south. In The Routledge Handbook of Regionalism in the Global South (pp. 309–320). https://doi.org/10.4324/9781003016625-31
• Müftüler-Baç, M. (2021). External differentiated integration: The modalities of Turkey’s opting into the European Union. SSRN Electronic Journal. https://doi.org/10.2139/ssrn.3807363
• Nguyen, N. (2022). EU aid for trade as contested trade policy intervention: The case of the EU-MUTRAP project in Vietnam. Society and Economy. https://doi.org/10.1556/204.2022.00007
• Phinnemore, D., & İçener, E. (2016). Holding the door half (?) open: The EU and Turkey 10 years on. Journal of Contemporary European Studies, 24(4), 446–462. https://doi.org/10.1080/14782804.2016.1178104
• Richter, S., & Wunsch, N. (2019). Money, power, glory: The linkages between EU conditionality and state capture in the Western Balkans. Journal of European Public Policy, 27(1), 41–62. https://doi.org/10.1080/13501763.2019.1578815
• Şakı, M., & Eruygur, H. (2021). Gümrük birliği ve tarım ürünleri: Türkiye üzerine bir Armington modeli analizi. Fiscaoeconomia, 5(1), 177–194. https://doi.org/10.25295/fsecon.755447
• Sztorc, M. (2022). The implementation of the European Green Deal strategy as a challenge for energy management in the face of the COVID-19 pandemic. Energies, 15(7), 2662. https://doi.org/10.3390/en15072662
• Turan, İ., Akçay, E., & Kanat, S. (2019). An overview of Turkey–EU relations during the Justice and Development Party period. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 10(25), 658–666. https://doi.org/10.21076/vizyoner.563322
• Turkish Statistical Institute [TÜİK]. (2024). Foreign Trade Statistics https://data.tuik.gov.tr UN Comtrade Database. (n.d.). International trade data. https://comtrade.un.org
• World Bank. (2023). Turkey trade performance review. https://www.worldbank.org
• World Bank. (n.d.). World Bank Open Data: Trade (% of GDP). https://data.worldbank.org/indicator/NE.TRD.GNFS.ZS?locations=TR
• Yergin, H. (2022). Türkiye ve AB (15) ülkeleri arasında gümrük birliğinin “makine ve ulaştırma araçlarında” endüstri-içi ticarete etkisi ve alternatif endeksle karşılaştırılması. Uluslararası Akademik Birikim Dergisi. https://doi.org/10.53001/uluabd.2022.30
• Yıldırım, A. G. E., & Dura, P. D. C. (2007). Gümrük Birliğinin Türkiye Ekonomisi Üzerindeki Etkileri Konusundaki Literatüre Bir Bakış. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi(28).