OKUR-TEPKİ TEORİSİ: GÖKTE BİRİ VAR ÖRNEĞİ

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 25, 37 - 58, 30.09.2023

Yasemin Baki

https://doi.org/10.31455/asya.1354647

Öz

Bu araştırmanın amacı Gökte Biri Var adlı çocuk kitabına yönelik okur tepkilerinin belirlenmesidir. Nitel araştırma yöntemiyle gerçekleştirilen bu araştırmada durum çalışması desen türlerinden bütüncül tek durum deseni kullanılmıştır. Amaçlı örnekleme yöntemiyle belirlenen çalışma grubu Türkiye’nin kuzeyindeki bir üniversitenin Türkçe Öğretmenliği Lisans Programının 2. sınıfında öğrenim gören 35 kadın ve 10 erkek öğretmen adayı olmak üzere toplam 45 öğretmen adayından oluşmaktadır. Araştırmada veri toplama aracı olarak Gökte Biri Var adlı kitap, yaratıcı okuma dosyası ve okur tepkilerini belirlemek için yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Ulusoy’un (2016) Hancock’tan (2008) uyarlayıp geliştirdiği bu form, Uysal ve Ateş (2020) tarafından yeniden düzenlenmiştir. Okur tepkilerinin analizinde Wollman-Bonilla ve Werchadlo (1995) tarafından geliştirilen kategoriler çerçevesinde betimsel analiz kullanılmıştır. Araştırma sorularının değerlendirilmesinde ise içerik analizi kullanılmıştır. Araştırma sonucunda Türkçe öğretmeni adaylarının büyük çoğunluğunun okur merkezli tepkiler verdiği belirlenmiştir. Bu sonuçtan hareketle öğretmen adaylarının kitapla etkileşime geçtikleri ve estetik amaçlı okuma yaptıkları söylenebilir. Metin merkezli tepkilerin büyük çoğunluğunun soru sormaya yönelik tepkiler olduğu, bunu ana fikri belirleme ve karakterleri anlamaya yönelik tepkilerin takip ettiği belirlenmiştir. Okur merkezli tepkilere dair ise en çok kişisel tepkiler (düşünceler ve hisler) verdikleri bunu hikâye ile deneyimleri arasında bağlantı kurma ve hikâyedeki olaylara katılma isteğine yönelik tepkilerin takip ettiği belirlenmiştir. Ayrıca okuma sürecini zenginleştirerek okuma kültürünün gelişimine katkı sağlamak amacıyla öğrencilerin kitapları içselleştirebilmeleri için sınıf içi çalışmalarda okur tepkilerine yönelik çalışmalara ağırlık verilmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Gökte Biri Var, Okur Tepki Teorisi, Türkçe Öğretmeni Adayları

Etik Beyan

Etik kurul izni eklenmiştir.

Destekleyen Kurum

-

Teşekkür

-

READER-RESPONSE THEORY: THE CASE OF ‘THERE IS SOMEONE IN THE SKY’

Öz

This study aims to determine how readers responded to the children’s book ‘There is Someone in the Sky.’ In this qualitative research study, one of the case study design categories, the holistic single case design, was utilized. The study group is comprised of 45 pre-service teachers, including 35 female and 10 male pre-service teachers enrolled in the second year of the Turkish Language Teaching Undergraduate Program at a university in the northern region of Turkey. As data collection tools, the study utilized the book ‘There is Someone in the Sky’, a creative reading file, and a semi-structured interview form to determine reader responses. This form, adapted and developed by Ulusoy (2016) from Hancock (2008), was rearranged by Uysal and Ateş (2020). In the analysis of reader reactions, descriptive analysis was used within the framework of the categories developed by Wollman-Bonilla and Werchadlo (1995). Content analysis was used to evaluate the research questions. The results of the study determined that the majority of pre-service Turkish teachers provided reader-centered responses. According to this result, pre-service teachers interacted with the book and read it for aesthetic reasons. It was determined that the majority of text-centered responses were responses aimed at asking questions, followed by responses to determine the main idea and comprehend the characters. Concerning reader-centered responses, it was determined that the majority of responses were personal (thoughts and feelings), followed by responses to establish a connection between the story and one’s own experiences and the desire to participate in the story’s events. Moreover, in order to contribute to the development of reading culture by enriching the reading process, it is recommended to focus on reader responses in classroom activities so that students can internalize books.

Anahtar Kelimeler

There is Someone in the Sky, Reader-Response Theory, Pre-Service Turkish Teachers

Kaynakça

• Ateş, S. & Aktaş, N. (2020). Duygu durumlarının Farklılaştığı Resimli Çocuk Kitaplarına Yönelik Okuyucu Tepkilerinin İncelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(3), 726-745.
• Aybek, B. & Destegüloğlu, B. (2021). Kurgusal Nitelikli Çocuk Kitaplarında Bulunan Karakterlerin Eleştirel Düşünme Özellikleri Üzerine Bir İnceleme. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 10(4), 1551-1565.
• Baktır, H. (2018). Metinde Anlam: Okur-Tepkisi Eleştiri Kuramı. Temaşa Erciyes Üniversitesi Felsefe Bölümü Dergisi, 0(8), 97-105.
• Bülbül, M. (2016). Yazınsal Metinlerde Anlam ve Çok Boyutluluk. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 0(32), 45-50.
• Canlı, S. & Aslan, C. (2018). Çetin Öner’in “Gülibik” Adlı Çocuk Romanının Yapısal ve Eğitsel İlkeler Açısından İncelenmesi. İlköğretim Online, 17(2), 812-833.
• Carter, C., Bishop, J. & Kravits, S. L. (2002). Keys to Effective Learning. New Jersey: Printice Hall.
• Ceran, C. (2019). Resimli Çocuk Kitaplarının Eleştirel Düşünme Becerilerini Desteklemesi Yönünden İncelenmesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara: Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Chou, I. C. (2015). Engaging EFL Students in e-Books Using Reader-Response Theory. The Reading Matrix: An International Online Journal, 15(2), 167-181.
• Cox, C. & Many, J. E. (1992) Stance Towards A Literary Work: Applying the Transactional Theory to Children's Responses, Reading Psychology, 13(1), 37-72.
• Creswell, J. W. (2013). Nitel Araştırma Yöntemleri: Beş Yaklaşıma Göre Nitel Araştırma ve Araştırma Deseni. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Çevik, A. & Müldür, M. (2019). “Vapurları Seven Çocuk” Adlı Kitabın Okur-Tepki Teorisi ile Değerlendirilmesi. International Journal of Languages' Education and Teaching, 7(3), 40-50.
• Çevik, B. (2018). Eleştirel Düşünme Bağlamında Dr. Parkyeri ve Kömür Karası Çocuk Adlı Çocuk Kitaplarının İncelenmesi. Artıbilim: Adana Bilim ve Teknoloji Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2), 56-63.
• Çınar P. (2015). Resimli Çocuk Kitaplarında Giyimiyle Kadın Karakterler. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 48(1), 1-18.
• Demeny, P. (2012). Developing Written Text Production Competence Using the Reader-Response Method, Acta Didactica Napocensia, 5(3). 53-60.
• Dilidüzgün, S. (2018). Çağdaş Çocuk Yazını, Yazın Eğitimine Atılan İlk Adım. İzmir: Tudem Yayınları.
• Erdem A. (2012). İlköğretim Öğrencilerinin Bakış Açısıyla Çocuk Kitaplarındaki Kahramanlar. III. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu Bildiri Kitabı. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Erol, S. & Kara, Ö. T. (2020). Çocuk Yazınında Eleştirel Düşünme Becerileri, Yeterlikleri ve Tutumları Üzerine Bir İnceleme: Küçük Kara Balık Örneği. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 9(3), 1125-1135.
• Esmer, B. (2019). Okuduğunu Anlama ile Akıcı Okuma, Okur Benlik Algısı, Okumaya Adanmışlık ve Okuyucu Tepkisi İlişkileri, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Fish, S. (1970). Literature in the Reader: Affective Stylistics. New Literary History, 0(2), 123-162.
• Gambell, T. J. (1986). Teaching Literature K-12: A Canadian Perspective. The Cote Commission on the Role of Literature in the English/Language Arts Classroom. https://eric.ed.gov/?id=ED276997 adresinden 04.09. 2022 tarihinde erişilmiştir.
• Goleman, D. (2004). Duygusal Zekâ. (Çeviren: Banu Seçkin Yüksel). İstanbul: Varlık Yayınları.
• Gönen, M., Aydos, E. H. & Ertürk, H. G. (2012). Social Skills in Pictured Story Books. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 0(46), 5280-5284.
• Gürel, P. (2006). Öğretici Hikâyeler Yoluyla Düşünce ve Duygu Eğitimi Tanımlar ve Yöntemler, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul: Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Holland, N. (1975). Unity İdentity Text Self. Publications of the Modern Language Association of America, 90(5), 813-822.
• Karagöz, B. (2018). Ortaokul 5. Sınıf Öğrencilerinin Resimli Çocuk Kitaplarına İlişkin Tepkileri Üzerine Bir İnceleme. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 6(4), 1198-1218.
• Karatay H. (2011). Çocuk Edebiyatı Metinlerinde Bulunması Gereken Özellikler. Kuramdan Uygulamaya Çocuk Edebiyatı El Kitabı. (Ed. Tacettin Şimşek) İçinde s. 77-123. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Kavalcı, T. (2017). Üç Önemli Kuramcı Üzerinden Alımlama Estetiğinin İncelenmesi ve Bir Uygulama. SÖYLEM Filoloji Dergisi, 2(1), 52-74.
• Kelley, M. & Clausen‐Grace, N. (2006). R5: The Sustained Silent Reading Makeover That Transformed Readers. The Reading Teacher, 60(2), 148-156.
• Kemaneci, E. (2019). Aytül Akal’ın Öykülerinin Çocuklara Eleştirel Düşünme Becerisi Kazandırması Bağlamında İncelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Mersin: Mersin Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Lee, H., C. (2013). An Examination of ESL Taiwanese University Students' Multimodal Reading Responses, Literacy Research and Instruction, 52(3), 192-203.
• Lipman, M. (2003). Thinking in Education (Second Edition). New York: Cambridge.
• Lüleci, M. (2014). Edebîlik ve Edebî Metinlerde Okuma Sürecinin Üç Bileşeni. Gazi Turkiyat Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 0(15), 177-192.
• Many, J. E. & Wiseman, D. L. (1992). The Effect of Teaching Approach on Third-Grade Students' Response to Literature. Journal of Reading Behavior, 24(3), 265-287.
• Many, J. E. (2004). The effect of Reader Stance on Students’ Personal Understanding of Literatüre. In R. B. Ruddell and N. J. Unrau (Eds.), Theoretical Models and Processes of Reading (pp. 914-928). (5th edt.). Newark, DE: International Reading Association.
• McMillan, J. H. (2004). Educational Research: Fundamentals for the Consumer (4th ed.). USA: Pearson Education, Inc.
• Merriam, S. B. (2018). Nitel Araştırma: Desen ve Uygulama İçin Bir Rehber. Ankara: Nobel Akademik.
• Miles, M. B. & Huberman, A. M. (1994). Qualitative Data Analysis: An Expanded Sourcebook. California: Sage Publications.
• Moreillon, J. (2007). Collaborative Strategies for Teaching Reading Comprehension: Maximizing Your Impact. Chicago: ALA.
• Onarıcıoğlu, A. S. (2020). Ortaokul Öğrencilerinin Öyküleyici Metinlere İlişkin Tepkilerinin Alımlama Estetiği Kuramı Açısından İncelenmesi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Ötgün, C. (2008). Sanat Yapıtına Yaklaşım Biçimleri. Gazi Üniversitesi G.S.F. Sanat ve Tasarım Dergisi, 0(2), 159-178.
• Özaltın İnce, B. (2019). Eleştirel Düşünme Unsurlarını İçermesi Bakımından Zeynep Cemali’nin Çocuk Romanlarının İncelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kayseri: Erciyes Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Özbek, Y. (2013). Postmodernizm ve Alımlama Estetiği. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Patton, M. Q. (2002). Qualitative Research & Evaluation Methods (3rd ed.). USA: SAGE Publication.
• Patton, M. Q. (2014). Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Rosenblatt L. M. (1982). The Literary Transaction: Evocation and Response. Theory into Practice, 21(4), 268-277.
• Rosenblatt, L. (2005). Making Meaning with Texts. Portsmouth, NH: Heinemann.
• Rosenblatt, L. M. (1978). The Reader, the Text, the Poem: The Transactional Theory of Literary Work. Carbondale: Southern Illinois University Press.
• Rosenblatt, L. M. (1983). Literature as Exploration (4th ed.). New York: Modern Language Association.
• Rosenblatt, L. M. (1994). The Reader, the Text, the Poem: The Transactional Theory of the Literary Work. Carbondale: Southern Illinois University Press.
• Rosenblatt, L. M. (2004). The Transactional Theory of Reading and Writing. Theoretical Models and Processess of Reading, 5th edition, Robert B. Ruddell, & Norman J. Unrau, editors, International Reading Association, article 0(48), 1363-1398.
• Sağsöz, G. (2019). Resimli Çocuk Kitaplarında STEAM: Yaratıcı ve Eleştirel Düşünme Becerisi. Bilim, Teknoloji, Mühendislik, Matematik ve Sanat Eğitimi Dergisi, 2(1), 1-20.
• Sahil, Ö. (2019). Muzaffer İzgü’ nün Çocuk Kitaplarının Çocukların Eleştirel Düşünme Becerisine Katkısı, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Mersin: Mersin Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Sever, S. (2013). Çocuk Edebiyatı ve Okuma Kültürü. İzmir: Tudem Yayınları.
• Sipe, L. R. (2008). Story time: Young Children's Literary Understanding in the Classroom. New York, NY: Teachers College Press.
• Smith, C. H. (2017). Aesthetic Reading: Struggling Students Sensing Their way to Academic Success. Journal of Basic Writing, 36(2). Steiner, C. (2014). Akıllı Bir Kalple Duygusal Okuryazarlık. (Çeviren: Muzavver Şahin). Ankara: Nobel Akademi Yayıncılık.
• Swaggerty, E. (2009). “That Just Really Knocks Me Out”: Fourth Grade Students Navigate Postmodern Picture Books. Journal of Language and Literacy Education, 5(1), 9-31.
• Swaggerty, E. A. (2006). Is Someone Reading Us? Fourth Grade Students Respond to Postmodern Picture Books (Doctoral Dissertation). The University of Tennessee, Tennessee.
• Şimşek, Ş. & Özkan, A. (2022). Anooshirvan Miandji’nin Çocuk Kitaplarının Eleştirel Düşünme Becerileri Bağlamında İncelenmesi. Uluslararası Çocuk Edebiyatı ve Eğitim Araştırmaları Dergisi (ÇEDAR), 6(1), 1-17.
• Tavşancıl, E. & Aslan, E. (2001). Sözel, Yazılı ve Diğer Materyaller İçin İçerik Analizi ve Uygulama Örnekleri. İstanbul: Epsilon Yayınları.
• Temizyürek, F., Şahbaz, N. K. & Gürel, Z. (2016). Çocuk Edebiyatı. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Tosun, D. K. (2018). Okuma Çemberlerinin Okuduğunu Anlama, Akıcı Okuma, Okuma Motivasyonu ve Sosyal Beceriler Üzerindeki Etkisi ve Okur Tepkilerinin Belirlenmesi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Denizli: Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Tosun, D. K. ve Doğan, B. (2020). Okuma Çemberlerinin Okuduğunu Anlama ile Akıcı Okuma Üzerindeki Etkileri ve Okur Tepkileri: Bir Karma Yöntem Araştırması. Eğitim ve Bilim, 45(203), 153-176.
• Uçan, H. (2006). Edebiyat Eğitimi: Estetik Bir Hazzın Edinimi, Okumanın Alışkanlığa Dönüştürülmesi ve Yazınsal Kuramlar. Milli Eğitim Dergisi, 0(169), 25-39.
• Uğurlu, S. B. (2010). Çocuk Edebiyatı Eleştirisi. Turkish Studies, 5(3), 19-33.
• Ulusoy, M. (2016). Resimli Çocuk Kitapları ve Okur-Tepki Teorisi. İlköğretim Online, 15(2), 487-497.
• Uysal, P. K. & Ateş, S. (2020). Okur-Tepki Teorisi: Küçük Kara Balık Örneği. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 8(3), 777-796.
• Willson, A. M. (2013). Examining Children's Comprehension of Conventional, Wordless and Postmodern Picturebooks, (Unpublished Doctoral Disertation), San Antonio: University of Texas.
• Yavuzer, H. (2001). Doğum Öncesinden Ergenlik Sonuna Çocuk Psikolojisi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Yekeler, A. D. & Ulusoy, M. (2017). İlkokul Öğrencilerinin Bilgi Verici Resimli Çocuk Kitaplarına Yönelik Tepkileri. Anadolu Kültürel Araştırmalar Dergisi, 1(2), 20-39.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Yıldırım, K., Sönmez, M., Çetinkaya, F. Ç. & Akyüz, S. (2021). Üstün Yetenekli Öğrencilerin Küresel Salgın Sürecinde ev Etkinlikleri, Okur Tepkileri ve Anlama Durumlarının İncelenmesi. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(2), 690-710.
• Yin, R. K. (2013). Case Study Research Design and Methods. Sage Publication.
• Yuran, S., Ateş, S. & Çetinkaya, F. Ç. (2017). Resimli Çocuk Kitapları, Dijital Hikâyeler ve Okur Tepkileri. 1. Uluslararası Sınırsız Eğitim ve Araştırma Sempozyumu, 24-26 Nisan, Antalya.