Derbent'in İşgalinden Sonra Rusya'nın Vergi Politikası

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 33, 375 - 388, 25.09.2025

Asef Gajiyev

https://doi.org/10.31455/asya.1673228

Öz

Azerbaycan halkının karşı karşıya kaldığı bir dizi ciddi sorunun kökleri 19. yüzyılın başına kadar uzanmaktadır. Böylece 18. yüzyılın sonu ve 19. yüzyılın başında bölgede ortaya çıkan karmaşık uluslararası durum, Azerbaycan'ın devlet bağımsızlığının sona ermesine ve ülke topraklarının iki imparatorluk (Rus ve Gacar imparatorlukları) arasında paylaşılmasına yol açmıştır. 12 Ekim 1813'te imzalanan Gülistan Antlaşması, 1804-1813 yıllarında gerçekleşen iki imparatorluk arasındaki savaşa son vermiştir. Antlaşmanın şartlarına göre, Azerbaycan'ın kadim toprağı ve şehri olan Derbent, 1806'da işgal edilerek Rus İmparatorluğu'nun kontrolü altına girmiştir. Konunun incelenmesinde, Rusya'nın Derbent'i işgal etmesinden sonra çarlık hükümetinin nüfusa yüklediği vergiler ve harçlara ve aynı zamanda bölgedeki olayların sosyo-politik duruma olan etkisine büyük önem verilmektedir. Ayrıca, Rus işgalinin ardından, Hanlık döneminde çarlık hükümetinin vergi politikasında yaptığı bazı değişiklikler, askeri operasyonlar sırasında nüfusa şehir yükümlülüğü adı verilen nakit vergi, konut ve hizmet vergileri ile birlikte incelenmektedir. Aynı zamanda, araştırma sırasında, Derbent halkı tarafından oklad ve zemski vergilerinin şehir bütçesine ödendiği, söz konusu vergilerle birlikte Derbent halkından alınan bu vergilerin şehir bütçesine aktarılmadığı da not edilmiştir. Konu ayrıca işgalden sonra vergilerin artırılmasını da içermektedir.

Anahtar Kelimeler

Çarlık Rusyası , Kuzey Kafkasya , Derbent , İşgal , Vergi Politikası

Russia’s Tax Policy After the Occupation of Derbent

Öz

The roots of several serious problems faced by the Azerbaijani people can be traced back to the beginning of the 19th century. Thus, the complex international situation that arose in the region in the late 18th and early 19th centuries led to the end of Azerbaijan's state independence and the division of the country's territory between the Russian and Qajar empires. The treaty of Gulistan was signed on October 12, 1813, placing an end to the war between two empires, which was occurred in 1804-1813. According to the terms of the treaty, Derbent occupied in 1806, came under the control of the Russian Empire. In studying the topic, major attention is paid to the taxes and duties imposed by the tsarist government on the population after the occupation of Derbent and the impact of events in the region on the socio-political situation. And, this work examines the tax policy changes made by the tsarist government during the Khanate period, including city obligation, housing and service taxes during military operations. At the same time, investigation revealed that Derbend residents paid oklad and zemski taxes to the city budget, however these taxes weren’t transfered to the city budget, and taxes increased after the occupation.

Anahtar Kelimeler

Tsarist Russia , North Caucasus , Derbent , Occupation , Tax Policy

Kaynakça

• Abdullayev M.G. (2019). History of Azerbaijan. Baku: Bakü Universitesi p.
• Daniyalov G.D. (1970). Class struggle in Dagestan in the second half of the 19th century. XX century Makhachkala: Printing house of the Dagestan branch of the USSR Academy of Sciences.
• Hajiyev A.A. (2017). Derband at the beginning of the 19th and 20th centuries (historical demographic research). Baku, Turkhan NPB.
• Historical Atlas of Azerbaijan. (2007). (Ed) Yagub Mahmudov. Baku: Baku Cartography Factory.
• History of Dagestan. (1968). В 4-х тт., т.П. XIX- нач. XX century M.: See. ed. Vost, lit. History, geography and ethnography of Dagestan XVIII-XIX centuries. (1958). Archival materials under the editorship M.O. Kosvena and Kh.M. Khashaeva. Moskova: Izd. Vost. Lit.
• Kazhlaev A.H. (1971). The emergence and economic development of the cities of the Dagestan ASSR. Makhachkala: Даг. kn. ed.
• Kazhlaev A.N. (1972). Origin and economic development of Derbent. Makhachkala: Даг. kn. ed.
• Kozubsky E.I. (1906). History of the city of Derbent. Temir-Khan-Shura: Izd. Russian typography.
• Kozubsky E.I. (1895). Commemorative book of the Dagestan region for 1895. Temir-Khan-Shura. Memory book and address - calendar of the Dagestan region for 1901. (1901). Temir-Khan-Shura. Memory book of Dagestan region. (1895). Temir-Khan-Shura.
• Muradalieva E.B. (1991). Cities of Northern Azerbaijan in the second half of the XIX century. Baku: Izd. Baku University.
• Overview of Dagestan region for 1891. (1892). Temir-Khan-Shura.
• Overview of the Dagestan region for 1899. Appendix to the report of the military governor. (1900). Temir-Khan-Shura.
• Overview of the Dagestan region for 1902. (1903). Temir-Khan-Shura.
• Overview of the Dagestan region for 1903. (1904). Temir-Khan-Shura.
• Overview of the Dagestan region for 1904. (1905). Temir-Khan-Shura.
• Overview of the Dagestan region for 1905. (1907). Temir-Khan-Shura.
• Overview of the Dagestan region for 1906. (1908). Temir-Khan-Shura.
• Overview of the Dagestan region for 1907. (1909). Temir-Khan-Shura.
• Overview of the Dagestan region for 1908. (1909). Temir-Khan-Shura.
• Overview of the Dagestan region for 1909. (1910). Temir-Khan-Shura.
• Overview of the Dagestan region for 1911. (1912). Temir-Khan-Shura.
• Overview of the state of the Dagestan region in 1897. (1898). Temir-Khan-Shura.
• Overviews of the state of the Dagestan region for 1892 (Appendixes to all reports on civil and military-people administration). (1893). Temir-Khan-Shura.
• Reviews of the state of the Dagestan region for 1896. (1987). Temir-Khan-Shura.
• Suleymanov M. (2014). Gulustan contract. Baku: Sciense and education ed.
• Sumbatzade A.S. (1972). Socio-economic prerequisites for the victory of Soviet power in Azerbaijan. Science. Baku: Ed. AN Azerbaijan. SSR.