SCAMPER ile Yaratıcılığı Şekillendirmek: Okul Öncesinde SCAMPER Tekniği ile İlgili Hazırlanan Lisansüstü Tezlerin Farklı Değişkenler Açısından İncelenmesi

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 33, 189 - 212, 25.09.2025

Hümeyra Oran , Semih Uçar

https://doi.org/10.31455/asya.1762989

Öz

Bu araştırmanın amacı, Türkiye’ de 2014-2024 yılları arasında gerçekleştirilen okul öncesi eğitimde SCAMPER tekniği konulu lisansüstü tezlerin incelenmesidir. Çalışma konu başlığı içerisinde “SCAMPER” ve “OKUL ÖNCESİ” geçen Türkiye ‘deki tezlerle sınırlandırılmıştır. YÖK Ulusal Tez Merkezi’nde yer alan 8 tez, belirlenen değişkenler doğrultusunda doküman analizi yöntemiyle değerlendirilmiştir. Tezler; hazırlandıkları üniversite, enstitü, anabilim dalı, yayınlandığı yıl, konu alanı, yöntemi/modeli ve deseni, örneklem türü, örneklem büyüklüğü, veri toplama araçları, güvenirlik ve geçerlik çalışmaları ve veri analiz teknikleri ölçütlerine göre incelenmiştir. Ayrıca tezlerde SCAMPER tekniğiyle birlikte ele alınan diğer konular, elde edilen bulgular ve sunulan öneriler analiz edilmiştir. Araştırmada veri analizi, içerik analizi yoluyla gerçekleştirilmiştir. Elde edilen veriler yüzde ve frekanslara dayalı bir şekilde yorumlanmıştır. Araştırma sonucuna göre; okul öncesi eğitimde SCAMPER tekniği konusunda 8 faklı üniversitede yayın yapıldığı görülmüştür. Lisansüstü çalışmalar en fazla Eğitim Bilimleri Enstitüsü kapsamında yayınlanmıştır. Çalışmaların daha çok Temel Eğitim Anabilim Dalında oluşturulduğu belirlenmiştir. Tezlerin yazımında 2023 yılından itibaren artış olduğu belirlenmiştir. Tezlerin tümü nicel yöntemle yazılmıştır. Örneklem büyüklüğü olarak 1- 50 katılımcıyla çalışılmıştır. SCAMPER tekniği çalışmalarının çocukların çok yönlü gelişim alanlarına olumlu katkılar sunduğu; hem bilişsel hem de duygusal gelişimi desteklediği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yaratıcılık , Scamper Tekniği , Okul Öncesi Dönem

Shaping Creativity with SCAMPER: An Analysis of Postgraduate Theses on the SCAMPER Technique in Early Childhood Education in Terms of Different Variables

Öz

The purpose of this research is to examine postgraduate theses on the SCAMPER technique in preschool education, published in Turkey between 2014 and 2024. The study is limited to theses in Turkey that contain "SCAMPER" and "PRESCHOOL" in their subject titles. Eight theses held by the Council of Higher Education (YÖK) National Thesis Center were evaluated using document analysis based on the identified variables. Theses were examined according to the criteria of university, institute, department, year of publication, subject area, method/model and design, sample type, sample size, data collection tools, reliability and validity studies, and data analysis techniques. Additionally, other topics addressed in the theses along with the SCAMPER technique, the findings obtained, and the recommendations presented were analyzed. Data analysis in the study was conducted through content analysis. The obtained data were interpreted based on percentages and frequencies. The results of the research revealed that eight different universities have published on the SCAMPER technique in preschool education. The majority of postgraduate studies were published within the Institute of Educational Sciences. It was determined that the studies were mostly conducted in the Department of Basic Education. It was determined that there has been an increase in theses since 2023. All theses were written using quantitative methods. Sample sizes ranged from 1 to 50 participants. It was concluded that SCAMPER technique studies positively contribute to children's multifaceted developmental areas and support both cognitive and emotional development.

Anahtar Kelimeler

Creativity , Scamper Technique , Preschool Period

Kaynakça

• Ahi, B., & Kıldan, A. O. (2013). Türkiye’de okul öncesi eğitimi alanında yapılan lisansüstü tezlerin incelenmesi (2002-2011). Mehmet Akif Ersoy University Journal of Education Faculty, 1(27), 23-46. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/181423
• Al Zayat, N. M. (2014). The development of creative thinking in preschool teachers: The effects of scamper program. International Journal of Psycho-Educational Sciences, 6(3), 81-87.
• Alanka, D. (2024). Nitel bir araştırma yöntemi olarak içerik analizi: Teorik bir çerçeve. Kronotop İletişim Dergisi, 1(1), 64-84. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/3602435
• Argun, Y. (2011). Okul öncesi dönemde yaratıcılık ve eğitimi. Anı Yayıncılık.
• Ayber, A., & Emel, A. (2020). Scamper tekniği üzerine yapılan çalışmaların analizi: Bir meta-sentez çalışması. Virtus, 116, 67-84. https://www.virtusinterpress.org/ Mayıs 2025 tarihinde erişildi.
• Aydın, İ. (2022). Scamper tekniğinin 5-6 yaş çocuklarının çevreye yönelik farkındalık ve tutumlarına etkisinin incelenmesi (Tez No: 737309) [Yüksek lisans tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Bozdemir, E. (2024). Scamper tekniği ile değerlendirilen çizgi filmlerin 60-72 ay çocukların yaratıcılıklarına etkisinin incelenmesi (Tez No: 885112) [Doktora tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Cohen, L., Manion, L., & Morrison, K. (2007). Research methods in education (6th ed.). Routledge. https://www.researchgate.net/publication/44824604_Research_Methods_in_Education Mayıs 2025 tarihinde erişildi.
• Dağ, Ş., & Horzum, T. (2022). Matematik eğitiminde kavram yanılgıları ile ilgili lisansüstü tezlerin incelenmesi: Bir sistematik derleme. e-Kafkas Eğitim Araştırmaları Dergisi, 9, 434-465. https://doi.org/10.30900/kafkasegt.973118
• Daldal, A.F. (2024). Scamper temelli etkinliklerin okul öncesi dönem çocuklarının yaratcı düşünme becerilerine etkisinin incelenmesi (Tez No.921285) [Yüksek Lisans Tezi, Aksaray Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Erdönmez, İ. (2019). Özel yetenekli öğrencilerin coğrafya eğitiminde scamper tekniği ile steam uygulamaları (Tez No: 547980) [Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Güven, A. Z. (2014). Ortaokul Türkçe derslerinde yaratıcı düşünme becerisinin kazandırılmasına ilişkin öğretmen görüşleri. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(6), 1-22. https://doi.org/10.16992/ASOS.324
• İnan, S. (2023). Scamper tekniği temelli yaşam becerileri eğitim programının 60-72 aylar arasındaki çocukların davranışlarına ve yaşam becerilerine etkisi (Tez No: 857644) [Yüksek lisans tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Karataş, S., & Tonga, E. S. (2016). Scamper (yönlendirilmiş beyin fırtınası) tekniğinin kullanımına yönelik öğretmen adaylarının görüşleri. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 5(4), 329-339. http://www.jret.org/FileUpload/ks281142/File/33a.sercin_karatas.pdf
• Karlıdağ, İ. (2018). Türkiye’de okul öncesi eğitimde yaratıcılık alanında yapılan lisansüstü tezlerin incelenmesi. Social Sciences Studies Journal. https://doi.org/10.26449/sssj.365
• Kaytez, N. (2015). Beş yaş çocuklarının yaratıcılıklarına “scamper eğitim programı”nın etkisinin incelenmesi (Tez No: 378262) [Doktora tezi, Gazi Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Kaytez, N., & Aytar, A. G. (2016). Analysis of the effect of scamper education program on five-year-old children’s creativity. Journal of Human Sciences, 13(3), 5968-5977.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2024). Okul öncesi eğitim programı. https://tegm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2024_09/20104013_2024programokuloncesionayli.pdf Mayıs 2025 tarihinde erişildi.
• Muşmal, H., & Gürbüz, İ. (2018). Doküman incelemesi. Ş. Aslan (Ed.), Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri (nicel, nitel ve karma tasarımlar için bir rehber) (s. 217-243). Eğitim Yayınevi.
• Öz, K., & Türkel, A. (2023). Yaratıcı düşünme temelli lisansüstü tezlerin eğilimleri. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 14(2), 1374-1389. https://doi.org/10.51460/baebd.1381381
• Özyaprak, M. (2016). Yaratıcı düşünme eğitimi: Scamper örneği. Journal of Gifted Education and Creativity, 3(1), 67-81. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/516556
• Serrat, O. (2009). The scamper technique. In Knowledge Solutions (s. 311-314). http://dx.doi.org/10.1007/978-981-10-0983-9_33
• Şahin, G., & Bartan, M. (2017). Okul öncesi eğitim alanında yapılan lisansüstü tezlerin incelenmesi. The Journal of Academic Social Science Studies. http://dx.doi.org/10.9761/JASSS7256
• Turan, S. (2023). Scamper düşünme tekniğinin 60-72 aylık çocukların problem çözme ve eleştirel düşünme becerilerine etkisinin incelenmesi (Tez No: 825474) [Yüksek lisans tezi, Bursa Uludağ Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Xiaojing, G., Yafei, T., Xiaofei, W., Zhouqu, C., Qing, L., Min, C., & Qingbai, Z. (2022). Active versus passive strategy in online creativity training: How to best promote creativity of students with different cognitive styles? Thinking Skills and Creativity. https://doi.org/10.1016/j.tsc.2022.101021
• Yağcı, E. (2012). Yönlendirilmiş beyin fırtınası tekniği: Scamper konusunda veli görüşleri üzerine bir çalışma. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 43(43). https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/87341
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (Ankara: Seçkin), 39.
• Yiğitalp, N. (2014). Yönlendirilmiş beyin fırtınası (scamper) tekniğine dayalı eğitimin beş yaş çocuklarının problem çözme becerilerine etkisinin incelenmesi (Tez No: 399466) [Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Yüce, M. (2023). Scamper uygulamalarının okul öncesi dönem çocuklarının bilişsel tempolarına etkisi (Tez No: 791230) [Yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.