HARP VE ESARET: İNGİLTERE’NİN KUT YENİLGİSİ VE İNGİLİZ BASINI

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 2, 85 - 112, 26.12.2024

Gülsüm Polat

https://doi.org/10.58640/asyar.1593904

Öz

I. Dünya Savaşı’nda Osmanlı ordusunun muharebe alanı oldukça geniş ve zorlayıcıydı. Savaş arifesinde Britanya İmparatorluğu muhtemel savaşa Osmanlı Devleti’nin dahil olmasını istenmemekle beraber bunun mümkün olduğunu görüyordu. İngiliz savaş planlayıcıları tarafından Osmanlı Devleti’nin savaşa dahil olması durumunda Basra körfezinden bir çıkarma yapılması konusunda hazırlıklar yapılmıştı. Gerçekten de 1914 Kasımının altısında İngiliz taarruzu kapsamında Hint birlikleri Fav’dan çıkarmayı başlattılar. İngiliz birliklerinin ileri harekatı yerel kuvvetlerle ve Osmanlı VI. Ordusunun manevralarıyla durdurulmaya çalışıldı. Hedefin Bağdat’a kadar ulaşmak olduğu bu ileri harekâtta İngiliz birlikleri 26 Eylül 1915’te Kûtü’l Amâre’yi işgal ettiler. Irak’taki Osmanlı kuvvetlerinin başına Alman Mareşali Goltz Paşa Ekim 1915’te getirildi. İngiliz birliklerini komuta eden General Townshend Bağdat’a 30 km uzaklıktaki bölgede taarruza başladı. Uzun çarpışmalardan sonra İngiliz birlikleri Kûtü’l Amâre’ye çekildiler. Bundan sonra Osmanlı kuvvetleri kaleyi kuşatma altına aldılar. İngilizler kuşatmayı yarmak için mücadele ettilerse de Halil Paşa kumandasındaki bu kuşatmayı yaramadılar. Tüm bu askeri gelişmeler özellikle savaş haberlerinin neredeyse her gün büyük yer tuttuğu İngiliz basınında çeşitli şekillerde haber oldu. Bu çalışmada Aralık 1915’te Kûtü’l Amâre’de İngiliz ordusunun sıkıştırılmasıyla başlayıp29 Nisan 1916’da İngiliz birliklerinin teslim olması ile sona eren süreç İngiliz basınında yer alan haberler üzerinden özellikle İngiliz yerleşik nizamının sesi konumunda olan The Times’de çıkan haberler üzerinden bir değerlendirmeye tabi tutacaktır. Bu bağlamda İngiliz kamuoyuna gelişmelerin nasıl yansıtıldığı, haber kaynaklarının neler olduğu üzerinde durulacaktır. The Times’de verilen haberlerin İngiliz kamuoyunda ne tür bir etki yaratmış olabileceği değerlendirilecektir. Bu noktada Kûtü’lAmâre’de İngiliz birliklerinin sıkıştırılmasından teslimin yaşandığı 29 Nisan 1916’ya kadarki dört aylık süreçte haberlerin içeriği tahlil edilerek Türklerin kazandığı bu zaferin ardından The Times’in olayları nasıl ele aldığına da kısaca değinilerek çalışma tamamlanacaktır. Araştırmanın ana kaynağını İngiliz basını, dönemin hatıratları ve diğer telif tetkik eserler oluşturacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kûtü’l Amâre, The Times, I. Dünya Savaşı, kamuoyu, İngiltere

Kaynakça

• Akandere, O. (2016). “Kutü’l-Amâre Zaferi’nin Türk Ve Müttefik Devletler Kamuoyundaki Yansımaları”, Kûtü’l-Amâre Zaferi. I. Dünya Savaşı’nda Irak Cephesi, ATAM Yay.
• Aksakal, M. (2010). Harb-i Umumi Eşiğinde. Osmanlı Devleti Son Savaşına Nasıl Girdi, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yay.
• Arşiv Belgelerine Göre Kûtü’l Amâre Zaferi, (2016). Devlet Arşivleri Başkanlığı Yay. Askeri Tarih Belgeleri Dergisi, (2004).118.
• Askerî Tarih Belgeleri Dergisi, (2016). 65/137.
• Barber, C. (1917). Besieged in Kut and After, William Blackwood and Sons.
• Barker, A.J., (1967). A Biography of Major-General Sir Charles Townshend, Cassell, Birinci Dünya Harbi’nde Türk Harbi. Irak-İran Cephesi, (1979) Genelkurmay ATASE Başkanlığı Yay.
• Bishop, H.C.W (1920). A Kut Prisoner, John Lane.
• Boyar, E. (2009). “Savaş ve Basın: Türk Ulusal Kurtuluş Savaşı ve İngiliz The Times Gazetesi (1919-1922)”, ODTÜ Gelişme Dergisi, 36/:2.
• Braddon, R. (1969). The Siege, The Viking Press.
• Candler, E. (1919). Long Road to Baghdad, Vol. I-II, Cassell and Company Ltd.
• Demm, E. (2017). “Censorship” in 1914-1918 online. International Encyclopedia of the First World War, ed. Ute Daniel, Peter Gatrell, Oliver Janz, Heather Jones, Jennifer Keene, Alan Kramer and Bill Nasson, Freie Universität.
• Ersaydı, A. (2017). İngiliz Kaynaklarına Göre Birinci Dünya Savaşı’nda Türkiye’de Esirler, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi.
• Jones, E.H., Hill, C.W. (1921). The Road to En-Dor, Being an account of how two prisoners of war at Yozgat in Turkey won their way to Freedom, John Lane The Bodley Head Ltd.
• Keleşyılmaz, V. (1999). “Belgelerle Türkiye’nin Birinci Dünya Savaşına Giriş Süreci”, Erdem, 11/31.
• Küçükvatan, M. (2013). “İngiliz Basınında Osmanlının Kut’ül-Amare Zaferi”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XIII/26.
• Long, P.W. (1938). Other Ranks of Kut, Williams and Norgate Ltd.
• Mcewen, J. (1982). “The National Press during the First World War: Ownership and Circulation”, Journal of Contemporary History, 17/3.
• Metin, B. (2016). “Türk Basınına Göre Birinci Dünya Savaşı’nda Kutü’l Amâre Zaferi”, Kûtü’l-Amâre Zaferi. I. Dünya Savaşı’nda Irak Cephesi, ATAM Yay.
• Miller, R. (1969). Kut. The Death of an Army, Secker&Warburg.
• Neave, D. L., (1937). Remembering Kut, Arthur Barker Ltd.
• Polat, Ü.G. (2015). “Esir Kut Komutanı Townshend’ın İstanbul’a Getirilişi ve İngiliz Savaş Basınına Müdahale”, Akademik Ortadoğu, 9/ 2.
• Polat, Ü. G. (2020). “Cepheden Haber Var: Edmund Candler ve Mezopotamya Seferi (1916-1918)”, History Studies, 12/1.
• Sandes, E.C.W. (1919). In Kut&Captivity with Sixth Indian Division, John Murray.
• Saygı, T. (2011). İngiliz Generali Townshend ve Türkler, Türk Dostu Komutan, Paraf Yay.
• Shaker, A (2016). “The Coverage of Mesopotamian Campaign in the Egyptian Newspapers : Al-Ahram as an Example”, Kûtü’l-Amâre Zaferi. I. Dünya Savaşı’nda Irak Cephesi.
• Townshend, C. F.V. (1920). My Campaign in Mesopotamia, Thornton Butterworth Limited.
• Woolley, C.L. (1921). From Kastamuni to Kedos, Being a Record of Experiences of Prisoners of War in Turkey, 1916-1918, Basil Blackwell.
• Uyar, M. (2020). The Ottoman Army and the First World War, Routledge Pub