Cumhuriyet Tarihinde Özgün Bir İktisadi Girişim: Türkiye Turizm Bankası Anonim Şirketi (1955-1960)

Yıl 2023, , 139 - 162, 29.10.2023

Erol Evcin

https://doi.org/10.17123/atad.1368631

Cited By: 1

Öz

Bu çalışmada; kuruluş amacı, idaresi, faaliyetleri, Türkiye turizmine ve iktisadi hayatına katkıları bağlamında özgünlük arz eden bir kuruluş olarak Türkiye Turizm Bankası Anonim Şirketi (1955-1960) incelenmiştir. Bankayı bilimsel bir mecrada müstakil olarak ilk kez ele alan bu çalışma ile alan yazınına katkı sağlamak amaçlanmıştır. Sonuç olarak; bankanın Türkiye’de turizm girişimcileri ile bankacılık sektörünü profesyonel anlamda ilk kez bir araya getirdiği, işletmecilik alanında turizm sektörüne öncülük ettiği ancak kaynak yetersizliği nedeniyle kredileme faaliyetinde bulunamadığı tespit edilmiştir. Kısa ömürlü olmasına rağmen bankanın yarattığı tecrübe birikiminin ve altyapı imkânlarının Türkiye’de turizm ve bankacılık sektörü için olumlu bir etki yarattığı anlaşılmıştır. Çalışmanın başlıca kaynaklarını Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Cumhuriyet Arşivi’nden temin edilen belgeler, TBMM Zabıt Cerideleri, Resmî Gazete, bankanın bilanço, faaliyet, idare meclisi ve murakıp raporları ile süreli yayınlar ve telif-tetkik eserler teşkil etmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türkiye Turizm Bankası Anonim Şirketi, Türkiye Cumhuriyeti Turizm Bankası Anonim Şirketi, Bankacılık, Türk İktisat Tarihi, Demokrat Parti

A Unique Economic Initiative in The History of The Republic: Türkiye Tourism Bank Joint Stock Company (1955-1960)

Öz

In this study; Turkey Tourism Bank Joint Stock Company (1955-1960) was examined as a unique organization in the context of its founding purpose, administration, activities, and contributions to Turkey’s tourism and economic life. It is aimed to contribute to the literature with this study, which deals with the bank independently in a scientific medium for the first time. In conclusion; It has been determined that the bank brought together tourism entrepreneurs and the banking sector professionally for the first time in Turkey, pioneered the
sector in the field of tourism management, but could not engage in lending activities due to lack of resources. Although it was short-lived, it was understood that the bank’s experience and infrastructure opportunities had a positive impact on the tourism and banking sector in Turkey. The main sources of the study are the documents obtained from the Presidential State Archives Republic Archive, the Grand National Assembly of Turkey Minutes, the Official Gazette, the bank’s balance sheet, activity, board of directors and auditor reports, periodicals and copyrighted works.

Anahtar Kelimeler

Turkey Tourism Bank Joint Stock Company, Republic of Turkey Tourism Bank Joint Stock Company, Banking, Turkish Economic History, Democrat Party

Kaynakça

• Arşiv Belgeleri
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA):
• Referans1 BCA 030, 01.0.0.110.698.1, Cetvel 1-5, 31.12.1959.
• Referans2 BCA, 030, 01.0.0.110.698.2, 16.1.1963.
• Referans3 BCA, 030.18.1.2.140.60.12, 23.06.1955.
• Resmî Yayınlar
• Referans4 RG. (1930). “Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanunu”, S.1533, Kabul Tarihi: 11.06.1930, Kanun No: 1715.
• Referans5 RG. (1933). “Mevduatı Koruma Kanunu”, S.2419, Kabul Tarihi: 30.5.1933, Kanun No: 2243.
• Referans6 RG. (1936). “Bankalar Kanunu”, S.3325, Kanun Tarihi: 1.06.1936, Kanun No: 2999.
• Referans7 RG. (1945). “İller Bankası Kanunu”, RG, S.6039, Kabul Tarihi: 13.06.1945, Kanun No: 4759.
• Referans8 RG. (1949). “Basın-Yayın ve Turizm Umum Müdürlüğü Teşkilat Kanunu”, S.7218, Kabul Tarihi: 24.05.1949, Kanun No: 5392.
• Referans9 RG. (1950). “Turizm Müesseselerini Teşvik Kanunu”, Kabul Tarihi: 24.03.1950, Kanun No: 5647.
• Referans10 RG. (1950). “Pasaport Kanunu”, S.7564, Kabul Tarihi: 15.7.1950, Kanun No: 5682.
• Referans11 RG. (1950). “Yabancıların Türkiye’de Seyahat ve İkametleri Hakkında Kanun”, S.7564, Kanun No: 5683, Kabul Tarihi: 15.07.1950.
• Referans12 RG. (1951). “Yabancı Sermaye Yatırımlarını Teşvik Kanunu”, S.8615, Kanun No: 5821, Kabul Tarihi: 01.08.1951.
• Referans13 RG. (1953). “Turizm Endüstrisini Teşvik Kanunu”, Kabul Tarihi: 13.05.1953, Kanun No: 6086.
• Referans14 RG. (1954). “Yabancı Sermayeyi Teşvik Kanunu”, S.8615, Kanun No: 6224, Kabul Tarihi: 18.01.1954.
• Referans15 RG. (1958). “Bankalar Kanunu”, S.9944, Kabul Tarihi: 23.06.1958, Kanun No: 7129.
• Referans16 RG. (1960). “Bankalar Kanunu Genel Tebliği”, S.10508, Seri No: 6.
• Referans17 RG. (1960). “Türkiye Cumhuriyeti Turizm Bankası Kanunu”, S.1051, Kabul Tarihi: 4.5.1960, S.7470.
• Referans18 TBMM ZC. (1955). 45. İnikat, Devre:10, C.5, İçtima:1, “Basın-Yayın ve Turizm Umum Müdürlüğü Bütçesi”, 396-416.
• Referans19 TBMM ZC. (1960). “Türkiye Cumhuriyeti Turizm Bankası Kanun Lâyihası ve Muvakkat Encümen Mazbatası”, 63. İnikat, Devre 11, C.13, İçtima:8, 369-382.
• Raporlar, Bilançolar ve Mukavelenameler
• Referans20 Türkiye Turizm Bankası Anonim Şirketi, 1955 Yılı Bilançosu, Faaliyet ve Murakıplar Raporları. (1956). Ankara: Türkiye Turizm Bankası Anonim Şirketi.
• Referans21 Türkiye Turizm Bankası Anonim Şirketi 2. Hesap Yılı İdare Meclisi Raporu, Murakıplar Raporu, 31 Aralık 1956 Bilançosu, Kâr ve Zarar Hesabı. (1957). Ankara: T.C. Ziraat Bankası Matbaası.
• Referans22 Türkiye Turizm Bankası Anonim Şirketi 31 Mart 1958’de Toplanan Âdi Umumî Heyeti 3. Hesap Yılı İdare Meclisi Raporu, Murakıplar Raporu, 31 Aralık 1957 Bilançosu, Kâr ve Zarar Hesabı. (1958). Ankara: T.C. Ziraat Bankası Matbaası.
• Referans23 Türkiye Turizm Bankası Anonim Şirketi 31 Mart 1959’da Toplanan Âdî Umumi Hey’eti 4. Hesap Yılı, İdare Meclisi Raporu, Murakıplar Raporu, 31 Aralık 1958 Bilançosu, Kâr ve Zarar Hesabı. (1959). İstanbul: Becid Basımevi.
• Referans24 Türkiye Turizm Bankası A.Ş. 31 Mart 1958 Tarihinde Toplantıya Davet Edilmiş Bulunan Fevkalâde Umumi Heyete Sunulan İdare Meclisi Raporu. (1958). Ankara: Ajans Türk Matbaası.
• Referans25 Türkiye Turizm Bankası Anonim Şirketi 25 Mart 1960’da Toplanan Âdî Umumi Hey’eti 5. Hesap Yılı, İdare Meclisi Raporu, Murakıplar Raporu, 31 Aralık 1959 Bilançosu, Kâr ve Zarar Hesabı. (1960). İstanbul: Yüksel Matbaası.
• Referans26 Türkiye Turizm Bankası Anonim Şirketi Esas Mukavelenamesi. (1955). Ankara: T.C. Ziraat Bankası Matbaası.
• Referans27 Türkiye Turizm Bankası Anonim Şirketi Esas Mukavelenamesi. (1958). Ankara: T.C. Ziraat Bankası Matbaası.
• Telif-Tetkik Eserler ve Makaleler
• Referans28 15. Yıl T.C. Turizm Bankası A.Ş. (1962-1976). (1977). Ankara: T.C. Turizm Bankası.
• Referans29 , Ö. (1975). Cumhuriyet Döneminde Bankacılık Alanında Gelişmeler. İstanbul: Türkiye Bankalar Birliği Yayınları.
• Referans30 Artun, T. (1983). İşlevi, Gelişimi, Özellikleri ve Sorunlarıyla Türkiye’de Bankacılık. İstanbul: Tekin Yayınevi. Referans31 , K. (2003). Türkiye İktisat Tarihi 1908-2002, Ankara: İmge Yayınevi.
• Referans32, S. (1989). Sektör Bankacılığında T.C. Turizm Bankası A.Ş. Örneği. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
• Referans33 Evcin, E. (2014). Türkiye Cumhuriyeti’nin İlk Yıllarında Turizm ve Tanıtma Faaliyetleri, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 55: 23-42.
• Referans34 Evcin, E. (2016). Basın-Yayın ve Turizm Genel Müdürlüğü Döneminde Türkiye’de Turistik Konaklama Faaliyetleri, Tarih Okulu Dergisi, XXVI: 635-707.
• Referans35 Evcin, E. (2016). İkinci Dünya Savaşı Sonrasında Türkiye Turizminde Yaşanan Sorunlar (1945-1949), Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, 15 (29): 37-84.
• Referans36 Evcin, E. (2016). İkinci Dünya Savaşı Yıllarında Türkiye’de Turizm ve Propaganda, Çağdaş Türkiye Araştırmaları Dergisi, XVI, (33): 373-453.
• Referans37 Evcin, E. (2016). İkinci Dünya Savaşı’nın Akabinde Türkiye’de Turizmi Canlandırma Çabaları, Tarih Araştırmaları Dergisi, 35, (60): 213-275.
• Referans38 Evcin, E. (2016). İkinci Dünya Savaşı’nın Türkiye Turizminde Yarattığı Fırsatlar, Tarihin Peşinde Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 15: 129-153.
• Referans39 Evsile, M. (2018). Demokrat Parti’nin İktisadî İstiklâl Mücadelesi, Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2, (3): 61-75.
• Referans40 İktisadi Uyanış. (1957). Türkiye Turizm Bankası II, 106: 15-24, 30.
• Referans41 Kazgan, H. (1997). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Türk Bankacılık Tarihi. İstanbul: Türkiye Bankalar Birliği.
• Referans42 Keskin, E., İnan, E. A. ve Ünsal, Ü. (2019). 60. Yılında Türkiye Bankalar Birliği ve Türkiye’de Bankacılık Sistemi. İstanbul: Türkiye Bankalar Birliği.
• Referans43 Ökçün, G. (1968). Türkiye İktisat Kongresi, 1923, İzmir. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• Referans44 Pamuk, Ş. (2022). Türkiye’nin 200 Yıllık İktisadi Tarihi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Referans45 Şahinkaya, S. (1996). Türkiye Turizm Bankası’ndan T.C. Turizm Bankası A.Ş.’ne: Bir Kurumsal Tarih Denemesinin İpuçları, İktisat İşletme ve Finans, 11 (125): 34-42.
• Referans46 Tezel, Y. S. (2020).Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Referans47 Turizm Bakımından Memleket Etüdleri. (1955). Ankara: T.C. Başvekâlet Basın-Yayın ve Turizm Umum Müdürlüğü.
• Referans48 Türkiye Turizm Bankası Tanıtım Kitabı. (1957). Ankara: T.C. Ziraat Bankası Matbaası.
• Referans49 Yüzgün, A. (1982). Cumhuriyet Dönemi Türk Banka Sistemi (1923-1981). İstanbul: Der Yayınları.