Sağlık Turizminin Tarihsel Gelişim Süreci (1923-2023)

Yıl 2023, Cilt: 34 Sayı: 3 - Cumhuriyetin 100. Yılında Türk Turizmi Özel Sayısı, 176 - 188, 29.10.2023

Seher Gülenç

https://doi.org/10.17123/atad.1308427

Öz

İlk çağlardan itibaren insanların sağlık amacıyla termal suların bulunduğu yerlere gittikleri bilinmektedir. Geçmişi yüzyıllar öncesine dayanan sağlık turizminin Türkiye’deki tarihsel gelişimi farklı alt dalların da ortaya çıkmasıyla birlikte çeşitlenerek gerçekleşmiştir. Çalışmanın amacı, sağlık turizminin Cumhuriyet’in ilk yıllarından günümüze uzanan yolculuğunu Türkiye’de geçirdiği tarihi gelişim ve değişimi dönemler itibariyle ortaya koymaktır. İnceleme yaklaşımı benimsenen bu çalışmada, Türkiye’de 1923-2023 yılları arasında sağlık turizminde yaşanan kırılma noktaları kronolojik bir hat üzerinde ele alınarak değerlendirilmiştir. Türkiye’deki sağlık turizminin yüzyıllık birikimi dönemselleştirme çabası içinde dört dönem üzerinden incelenmiştir. Bu dönemler “Kaplıca Merkezlerinin Açılışı (1923-1962)”, “Sosyal Termalizm Uygulamaları (1963-1983)”, “Sağlık Turizmine İlişkin Teşvik Politikaları (1985-2000)” ve “Reform Dönemi ve Eylem Planları (2001-2023)” şeklinde belirlenmiştir. Yapılan inceleme sonucunda yüzyıl öncesinde Türkiye’deki sağlık turizminin kaplıcalarla başladığı, termal turizm uygulamalarıyla canlandığı ve günümüzde medikal turizm, erişilebilir turizm ve ileri yaş turizmi odaklı politika ve eylem planları ile yükselen bir ivme kazandığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Sağlık turizmi, Sosyal termalizm, Kaplıca, Türkiye

Historical Development of Health Tourism (1923-2023)

Öz

People have been traveling to places with thermal waters for health purposes since the earliest ages of history. The historical development of health tourism in Türkiye, which dates back centuries, has shown significant development over time with the emergence of different sub-branches. The aim of this study is to reveal the historical development and transformation of health tourism in Türkiye from the early years of the Republic to the present day. Study findings based on the investigative method reveal the turning points of health tourism in the country between 1923 and 2023 have been examined along a chronological timeline. This accumulation of a century in health tourism has been explained in four periods “Opening of Thermal Springs (1923-1962)”, “Social Thermalism Practices (1963-1983)”, “Incentive Policies for Health Tourism (1985-2000)”, and “Reform Period and Action Plans (2001-2023)”. In this respect, the study reports that, health tourism in Türkiye started with thermal springs a century ago, revived with thermal tourism practices, and gained momentum with policies and action plans dedicated for medical, senior, and accessible tourism.

Anahtar Kelimeler

Health tourism, Social thermalism, Thermal spring, Türkiye

Kaynakça

• Akova, O. ve Çakmak, T. F. (2015). Boş Zaman Paradigmasının Maslow'un İhtiyaçlar Hiyerarşisi Yaklaşımıyla İlişkisi ve Tarihsel Süreç İçindeki Gelişimi, Journal of Recreation and Tourism Research, 2 (3): 28-36.
• Alkan, N. (2009). Tarihin Çağlara Ayrılmasında ‘Üç’lü Sistem ve ‘Avrupa Merkezci’ Tarih Kurgusu, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2 (9): 23-42.
• Akşam Gazetesi. (1937, Ağustos 1). Bursa ılıcalarına girip hastalanmamak için neler yapmalı?
• Altınsapan, E. (2009). Eskişehir Hamamları (Selçuklu-Osmanlı Dönemi). Eskişehir: İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü.
• Arı, H. O. (2022). Türkiye’deki Sağlık Turizmi Politikalarının, Sektörel Hedefler Bağlamında Mevcut Durumunun Değerlendirilmesi, Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 10 (1): 571-588.
• Aslan, D. (2014). Modern Türkiye Tarihini Dönemlendirme Meselesi, Turkish History Education Journal, 3 (2): 65-81.
• Avşaroğlu, M. (1968). Termalizm ve Klimatizm Türkiye Kaplıcaları ve İçmeleri Kılavuzu. Ankara: Türkiye Tıbbi Turizm Milli Konseyi.
• Barca, M. (2009). Stratejik Yönetim Düşüncesinin Gelişimi, Ankara Sanayi Odası Dergisi, 2009: 34-52.
• Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2019). Onbirinci Kalkınma Planı 2019-2023. Ankara.
• Cumhuriyet Gazetesi. (1933, Nisan 29). Çekirge Makyaj Yaptı!
• Çallı, D. S. (2015). Uluslararası Seyahatlerin Tarihi Gelişimi ve Son Seyahat Trendleri Doğrultusunda Türkiye’nin Konumu, Turar Turizm ve Araştırma Dergisi, 4 (1): 4-28.
• Çiçek, D. (2021). Çevre Paradigmalarının Turizme Yansımaları, Turizm Akademik Dergisi, 8 (2): 75-87.
• Çinici, D. (2015). Türkiye Cumhuriyeti Mimarlığının Modernleşme Sürecinde Mimar Giulio Mongeri: Bursa Çelik Palas Oteli ve Kaplıcası (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Devlet Planlama Teşkilatı. (1963). Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı 1963-1967. Ankara.
• Devlet Planlama Teşkilatı. (1967). İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planı 1968-1972. Ankara.
• Devlet Planlama Teşkilatı. (1973). Üçüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı 1973-1977. Ankara.
• Devlet Planlama Teşkilatı. (1979). Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı 1979-1983. Ankara.
• Devlet Planlama Teşkilatı. (1984). Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Planı 1985-1989. Ankara.
• Devlet Planlama Teşkilatı. (1989). Altıncı Beş Yıllık Kalkınma Planı 1990-1994. Ankara.
• Devlet Planlama Teşkilatı. (1995). Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planı 1996-2000. Ankara.
• Devlet Planlama Teşkilatı. (2000). Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı 2001-2005. Ankara.
• Devlet Planlama Teşkilatı. (2006). Dokuzuncu Kalkınma Planı 2007-2013. Ankara.
• Edinsel, S. ve Adıgüzel, O. (2014). Türkiye’nin Sağlık Turizmi Açısından Son Beş Yıldaki Dünya Ülkeleri İçindeki Konumu ve Gelişmeleri, Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4 (2): 167-190.
• Gökdül, A. ve Yaman, M. (2020). Yerel Yönetimlerde Kent Planlaması Anlayışının Dönüşüm Evrelerine Bir Örnek: Kütahya Kenti (1923-1960), Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 29 (1): 35-65.
• Güleryüz, U. (2021). Türkiye’de Turizmin Tarihsel Gelişimi (Basılmamış Doktora Tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü.
• İncekara, A. (1996). Sağlık Turizminde Jeo-Termal Kaynaklar. İstanbul: İstanbul Ticaret Odası Yayın.
• Kahraman, N. (1986). Turizmde Yatırım Projeleri. İstanbul: Çağlayan Basımevi.
• Kalkınma Bakanlığı. (2013). Onuncu Kalkınma Planı 2014-2018. Ankara.
• Kaplıcalar Yönetmeliği. (2001, 24 Temmuz). Resmî Gazete. (Sayı: 24472).
• Karaarslan, F. (2019). Tarih ve Hafızanın Düğüm Noktası: Tarihi Dönemselleştirme Sorunu ve Le Goff’un Dönemselleştirme Görüşü, İnsan ve Toplum, 9 (2): 1-29.
• Kaymaz, Ç. (2018). 2010 Sonrasında Türkiye’de Sağlık Turizminin Gelişimi (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Tekirdağ: Namık Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kozak, M. A., Evren, S. ve Çakır, O. (2013). Tarihsel Süreç İçinde Turizm Paradigması, Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 24 (1): 7-22.
• Kurun Gazetesi. (1937, Ağustos 10). Yalova’da Fenni Tekâmül.
• Kültür ve Turizm Bakanlığı. (2007). Türkiye Turizm Stratejisi 2023 ve Eylem Planı 2007-2013. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Kültür ve Turizm Bakanlığı. (2023a). Yıllık Bültenler 1973-1977 Yılı Sınır Giriş-Çıkış İstatistikleri, https://yigm.ktb.gov.tr/TR-249709/yillik-bultenler.html, Erişim tarihi: 10 Şubat 2023.
• Kültür ve Turizm Bakanlığı. (2023b). Turizm İstatistikleri, https://yigm.ktb.gov.tr/TR-201116/turizm-gelirleri-ve-giderleri.html, Erişim tarihi: 15 Mart 2023.
• Özbey, S. (1979). Şifalı Sularımız-Kaplıcalar ve İçmeler Rehberi. Ankara: Yurt Haber Ajansı Yayın.
• Özer, N. (1991). Kaplıca Hekimliğinin Çağdaş Gelişimi, Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 2 (3): 35-39.
• Özer, Ö. ve Songur, C. (2012). Türkiye’nin Dünya Sağlık Turizmindeki Yeri ve Ekonomik Boyutu, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4 (7): 69-81.
• Özpunar, H. (2013). Afyonkarahisar’ın Yüzlerce Yıllık Su Kaynağı Kadınana, Taşpınar Yerel Tarih ve Kültür Dergisi, 10: 4-9.
• Özvar, E. (1999). Osmanlı Tarihini Dönemlendirme Meselesi ve Osmanlı Nasihat Literatürü, Divan, 7: 135-151.
• Sağlık Alanında Bazı Düzenlemeler Hakkında Kanun Hükmünde Kararname. (2018, 3 Ağustos). Resmî Gazete (Sayı: 30498).
• Sağlık Bakanlığı. (2008). Stratejik Plan, https://sgb.saglik.gov.tr/Eklenti/35664/0/stratejik-plan-2010-2014pdf.pdf?_tag1=645253105A84728F7DFD78DA38BD15E44B061D86, Erişim Tarihi: 16 Mart 2023.
• Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşlarının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname. (2011, 2 Kasım). Resmî Gazete (Sayı: 28.103).
• Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkında Kanun. (1961, 12 Ocak). Resmî Gazete. (Sayı: 10705).
• Salman Günalp, Ö. (2015). Yalova Benim Kentim. Yalova: Dönence Yayınları.
• Tatar, C. (2022). Mustafa Kemal Atatürk’ün Ölümünün 84. Yıldönümü, https://hayatgazetesiordu.com/makale/14416809/cengiz-tatar/mustafa-kemal-ataturkun-olumunun-84yildonumu, Erişim Tarihi: 10 Mart 2023.
• Teoman, Ö. ve Bozpınar, C. (2022). The Development of the Silk Industry in the Ottoman Bursa: An Analysis of Periodization, Gazi Akademik Bakış, 15 (30): 157-176.
• Tontuş, Ö. (2019). Sağlık Turizminin Tarihçesi. Ankara: SATURK Yayınları.
• Turizm Alan ve Merkezlerinde Yer Alan Termal Suların Kullanma Hakkı ve İşletilme Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik. (1993, 31 Aralık). Resmî Gazete. (Sayı: 21805).
• Turizm Yatırım ve İşletmelerin Niteliklerine İlişkin Yönetmelik/ (1991, 21 Kasım). Resmî Gazete. (Sayı: 21058).
• TÜİK. (2023). Turizm İstatistikleri ve Sınır İstatistikleri 2003-2022/Harcama Türlerine Göre Turizm Gelirleri ve Geliş Nedenine Göre Çıkış Yapan Ziyaretçiler, https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=egitim-kultur-spor-ve-turizm-105&dil=1, Erişim Tarihi: 15 Mart 2023.
• Uluslararası Sağlık Turizmi ve Turistin Sağlığı Hakkında Yönetmelik. (2017, 13 Temmuz). Resmî Gazete. (Sayı: 30123).
• Unat, K. (2017). Haymana Kaplıcasının Cumhuriyet Dönemindeki Gelişimi, T. F. Ertan ve K. Unat (Yayın. Haz.) Sakarya Meydan Muharebesi ve Haymana Uluslararası Sempozyumu içinde (ss. 193-208). Ankara: Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Yayınları.
• Unutmaz, G. (1994). Kaplıca Turizmi (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ülker, İ. (1988). Türkiye’de Sağlık Turizmi ve Kaplıca Planlaması. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.