Karaelmasın İzinde Endüstriyel Miras Rehberliği: Zonguldak

Yıl 2025, Cilt: 36 Sayı: 2, 179 - 186, 21.10.2025

Nalan Albuz

https://doi.org/10.17123/atad.1805245

Öz

Endüstriyel miras, yalnızca üretim faaliyetlerinin izlerini değil, aynı zamanda toplumsal yaşamın, emeğin ve kültürel belleğin yansımalarını da içinde barındıran önemli bir değer olarak öne çıkmaktadır. Bu mirasın korunarak turizme kazandırılması hem sürdürülebilirlik hem de destinasyonların kimlik kazanması açısından kritik bir rol üstlenmektedir. Türkiye’de sanayi geçmişiyle ön plana çıkan Zonguldak, taş kömürü üretimine dayalı tarihsel yapısıyla endüstriyel miras turizmi için dikkat çekici bir potansiyel sunmaktadır. Kentin lavuarları, maden ocakları, müzeleri, işçi mahalleleri ve sosyal yapıları, endüstriyel kültürü bütüncül bir şekilde yansıtmaktadır. Bu unsurların turizme entegre edilmesi, “Karaelmas Yolu” gibi rotaların geliştirilmesi, kentin markalaşma sürecini destekleyecek ve turistik cazibesini artıracaktır. Böylece Zonguldak, endüstriyel mirasını kültürel, ekonomik ve sosyal boyutlarıyla değerlendiren bir destinasyon olarak geleceğin turizm trendleri arasında yer alma potansiyelini değerlendirme imkânı bulacaktır

Anahtar Kelimeler

Endüstriyel Miras Turizmi , Turist Rehberliği , Zonguldak , Zonguldak

In the Footsteps of the Black Diamond: Industrial Heritage Guiding in Zonguldak

Öz

Industrial heritage stands out as an important value that encompasses not only the traces of production activities but also reflections of social life, labor, and cultural memory. Preserving this heritage and integrating it into tourism plays a critical role in terms of both sustainability and the development of destination identity. Zonguldak, which stands out in Turkey for its industrial past, offers remarkable potential for industrial heritage tourism with its historical structure based on coal production. The city’s coal washing plants, mines, museums, workers’ neighborhoods, and social structures reflect industrial culture in a holistic way. Integrating these elements into tourism and developing routes such as the “Black Diamond Trail” will support the city’s branding process and increase its tourist appeal. Thus, Zonguldak will have the opportunity to evaluate its potential to be among the tourism trends of the future as a destination that appreciates its industrial heritage in its cultural, economic, and social dimensions.

Anahtar Kelimeler

Zonguldak , Industrial Heritage Tourism , Tour Guiding

Kaynakça

• Albuz, N. (2022). TR 81 Bölgesinde Kültürel Miras ve Doğal Güzellikler Eşliğinde Tren Turizmi Rotası, Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler Dergisi, 5(10): 1345–1370.
• Apaydın, A. (2020). Zonguldak Şehrinin Kömüre Bağlı Tarihi ve Talihi Üzerine Bir İnceleme, Yer Altı Kaynakları Dergisi, 8(18): 1-20.
• BAKKA (Batı Karadeniz Kalkınma Ajansı), (2021). TR81 Batı Karadeniz Bölgesi Endüstri Mirası Ögelerinin Araştı- rılması, https://bakkakutuphane.org/upload/dokumandosya/ endustri mirasi_rapor_web.pdf, Erişim Tarihi: 20 Mayıs 2025.
• Başoda, A. ve Varol, F. (2022). Deneyimsel Turist Rehberliği: Kavramsal Bir Çerçeve ve Model Önerisi, Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(4): 1716-1738.
• Cohen, E. (1985). The Tourist Guide: The Origins, Structure and Dynamics of a Role, Annals of Tourism Research, 12(1): 5–29.
• Çakmak, T. F. (2021). Zonguldak İlinin Endüstriyel Miras Turizmi Üzerine Bir Tur Rotası, Turist Rehberliği Nitel Araştırmalar Dergisi, 2(2): 150-161.
• Edwards, J.A. ve Llurdés i Coit, J. (1996). Mines and Quarries: Industrial Heritage Tourism, Annals of Tourism Research, 23(2): 341–363.
• ERIH (European Route of Industrial Heritage). https://www. erih.net/about-erih/erihs-history-and-goals, Erişim Tarihi: 19 Ağustos 2025.
• Gülay, A. (2019). Endüstriyel mirasın korunması ve turizm açısından değerlendirilmesi: Zonguldak ili örneği, (Basılmamış Yükseklisans Tezi). Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Coğrafya Ana Bilim Dalı.
• ICOMOS. (2011). The Dublin Principles: Joint ICOMOS – TICCIH Principles for the Conservation of Industrial Heritage Sites, Structures, Areas and Landscapes. https://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_ en0914909001536912340.pdf, Erişim Tarihi: 19 Ağustos 2025.
• Kalay, G. ve Bölükbaşı Ertürk, A. E. (2024). Zonguldak Kandilli Bölgesi Endüstriyel Mirasının Korunması ve Turizme Kazandırılması Bağlamında Bir Öneri, Journal of Humanities and Tourism Research, 14 (2): 146-165.
• Koşar A. E. ve Ciritci İ. (2025). Yerel-Kırsal Kalkınmaya Katkı Sağlaması Açısından Endüstriyel Mirasın Araç Olarak Kullanılması, Yeni Fikir Dergisi, 17 (34): 27-37.
• Salazar, N. B. (2005). Tourism and Glocalization: “Local” Tour Guiding, Annals of Tourism Research, 32(3): 628–646.
• Saner, M. (2012). Endüstri Mirası: Kavramlar, Kurumlar ve Türkiye’deki Yaklaşımlar, Planlama Dergisi, 22(1): 53-66.
• TICCIH (The International Committee for the Conservation of the Industrial Heritage), (2003). The Nizhny Tagil Charter For The Industrial Heritage. https://ticcih.org/ about/charter/, Erişim Tarihi: 23 Haziran 2025.
• TTK, (2020). Türkiye Taşkömürü Kurumu Genel Müdürlüğü, Tarihçe https://www.taskomuru.gov.tr/ttk/tarihce/, Erişim Tarihi: 11 Temmuz 2025.
• Vargas-Sánchez, A. (2015). Industrial Heritage and Tourism: A Review of the Literature. 219-233. İçinde: Waterton, E., Watson, S. (Editörler) The Palgrave Handbook of Contemporary Heritage Research. Londra: Palgrave Macmillan.
• Xie, P. F. (2006). Developing Industrial Heritage Tourism: A Case Study of the Proposed Jeep Museum in Toledo, Ohio, Tourism Management, 27(6): 1321–1330.
• Xie, P. F. (2015). A life Cycle Model of Industrial Heritage Development, Annals of Tourism Research, 55, 141–154.
• Zonguldak Jeopark, (2025). Zonguldak Kömür Jeoparkı, https://zonguldakgeopark.com/mekan/uzulmez-jeo-kulturvadisi, Erişim Tarihi: 19 Ağustos 2025.