Bitlis Kent Merkezinde Geleneksel Konut Dokusunun Korunma Sorunları

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 1, 1 - 12, 30.06.2022

Ayşegül Keleş Eriçok

https://doi.org/10.5152/Planarch.2022.221221

Öz

Bitlis ili Doğu Anadolu Bölgesinde, Bitlis Deresi’nin oluşturduğu doğal bir geçit üzerinde yer almaktadır. Eski çağlardan itibaren ticaret yollarını kontrol etmesi nedeniyle stratejik öneme sahiptir. Düzgün kesme taştan ve üstü düz toprak damlı inşa edilen Bitlis evleri, özgün bir mimari anlayışa sahiptir. Kentin dokusu topografik yapının etkisiyle organik şekilde gelişmiştir. Evler birbirlerinin manzarasını kapatmayacak şekilde yapılmışlardır. Süreç içerisinde geleneksel dokuya uygun olmayan müdahaleler kent dokusunun bozulmasına neden olmuştur. Bu çalışmanın amacı Bitlis kent merkezinde geleneksel dokuyu oluşturan sivil mimarlık örneği yapıların korunma sorunlarını tespit etmek, koruma ve yeniden kullanım önerileri geliştirmektir. Çalışmada 1998 yılında Bitlis kent merkezinin geleneksel dokusunun korunması amacıyla yapılan koruma amaçlı imar planı analizleriyle tespit edilen durum ile günümüzdeki durum karşılaştırılmış, geleneksel dokunun koruma sorunları tespit edilmiştir. Koruma sorunlarının temelinde kullanıcıların çeşitli nedenlerle yapılara olumsuz müdahalelerinin olması, ekonomik yetersizlikler, bilinçsizlik ve karar vericilerin zamanında önlem almaması olduğu görülmüştür. Sonuç olarak, geleneksel dokunun korunmasına yönelik koruma ve yeniden kullanım önerileri geliştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Bitlis kent merkezi, koruma, geleneksel konut dokusu

Conservation Problems of the Traditional Housing Fabric in the City Center of Bitlis

Öz

The province of Bitlis is located on the Eastern Anatolia, on a natural passage formed by the Bitlis
Stream. It has strategic importance since it has controlled trade routes since ancient times. Bitlis
houses, built with smooth cut stone and flat earthen roofs, have a unique architectural understanding.
The houses are built in such a way so as not to obstruct each other's views. In the process,
the interventions that were not suitable for the traditional texture caused the deterioration
of the urban texture. This study aims to identify the conservation problems of the civil architectural
examples that make up the traditional texture in the city center of Bitlis and to develop
suggestions for conservation and reuse. In the study, the situation determined by the conservation-
purpose zoning plan analyses made in 1998 to preserve the traditional texture of the Bitlis
city center and the current situation were compared, and the preservation problems of the traditional
texture were determined. It has been observed that the basis of the protection problems
are the negative interventions of the users on the buildings for various reasons, economic insufficiencies,
unconsciousness, and the decision makers not taking precautions in a timely manner.
As a result, conservation and reuse proposals have been developed to preserve the traditional
residential fabric.

Anahtar Kelimeler

City centre of Bitlis, conservation, traditional housing fabric

Kaynakça

• Arınç, K. (1995). Geçmişteki önemi azalmış kent yerleşmelerine bir örnek: Bitlis. Atatürk Üniversitesi Doğu Coğrafya Dergisi, Sayı 1, 67–95.
• Arınç, K. (1997). Bitlis’te Nüfus Hareketleri. Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, Türk Kültürü Araştırmaları Dergisi, XXXIII, 49-78.
• Bektaş, C. (2018). Türk Evi. YEM Yayınları.
• Biçen, V. S., & Işık, E. (2018). Geleneksel Bitlis Evlerinde Yapı Elemanları ve Malzeme Kullanımının Örnek Yapı Üzerinden
• Değerlendirilmesi. International Conference on Multidisciplinary, Science, Engineering and Technology. Dubai: IMESET’18.
• Bitlis Çevre ve Şehircilik il Müdürlüğü. (2018). Bitlis İli 2017 yılı Çevre durum raporu.
• Bitlis Belediyesi Arşivi. (2021). Bitlis İli 2017 Yılı Çevre Durum Raporu.
• Eldem, S. H. (1957). Türk evi plan tipleri. Oriens, 10(2). [CrossRef]
• İLBANK (2019). Bitlis İli İmar Planı Plan Araştırma Raporları. İLBANK Arşivi.
• Kahraman, S. A., & Dağlı, Y. (2011). Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seya¬hatnamesi 4. Kitap. Yapı Kredi Yayınları.
• Kayaoğlu, İ. (2014). Batılı gezginlerin Bitlis izlenimleri. Bitlis Eğitim ve Tanıtma Vakfı - BETAV, 52–62.
• Keleş Eriçok, A. (2022). Bitlis kent merkezinde kültür varlıklarına yönelik tehlikelerin değerlendirilmesi ve koruma önerileri. Yüzüncü Yıl Üni-versitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 27(Nisan), 114–132. [CrossRef]
• Keleş Eriçok, A., Güler, E., & Özdemir, Ö. F. (2020). Geleneksel kent dokularının korunmasında, koruma amaçlı imar planlarının öneminin Bitlis örneğinde irdelenmesi. İdealkent Dergisi, 32(12), 208–241.
• Kuban, D. (1966). Türkiye'de malzeme koşullarına bağlı geleneksel konut mimarisi üzerinde bazı gözlemler. Mimarlık, 36, 15–20.
• Lynch, H. F. B. (1901). Armenia Travels and Studies Vol. II, the Turkish Prov¬inces. Longmans, Green and Co.
• Payaslı Oğuz, G. (2011). Kentsel Koruma Çalışmalarında Fiziki Yapı Sosyal Yapı İlişkisinin Bitlis Kent Merkezinde Örneklenmesi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Sayan, Y., & Öztürk, Ş. (2001). Bitlis Evleri. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Şimşek, E. (2020). Bitlis Evleri Geleneksel Konut Mimarlığının Dünü Bugünü Yarını. BETAV
• Tuncel, M. (2010). Şeref Han. TDV İslam Ansiklopedisi, 38, 548–550.
• VKVKBKM. (2022). Kültür Varlıklarının Envanter Bilgileri, Koruma Amaçlı İmar Planı ve Plan Araştırma Raporu. Van Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü Arşivi.
• Yiğitler, Ş. Ş. (2018). 19. ve 20. Yüzyıllarda Seyyahların Gözüyle Bitlis ve Çevresi. Uluslararası Bitlis Tarihi ve İdris-i Bitlisi Sempozyumu.