TARİH BİLİMİNİN SOSYAL BİLİMLERLE İLİŞKİSİ VE ÖNEMİ ÜZERİNE GENEL BİR BAKIŞ

Yıl 2012, Cilt: 1 Sayı: 1, 343 - 404, 18.03.2016

Mahmut Enes Soysal

Öz

Tarihte dünya siyasetine yön veren devlet ve toplumların rastgele o seviyeye
gelmedikleri; bulundukları çağda eğitim ve öğretim alanında çok iyi işler yaptıkları
görülecektir. Hiç kuşkusuz dün olduğu gibi bugün de güçlü devlet ve bilinçli- bilgili toplum
olmanın yegâne yolu eğitim ve öğretim işlerinden geçmektedir. Bu da ancak bilimle,
bilgiyle, yüksek bir terbiye ve ahlâkla gerçekleştirebilecek bir durumdur. Bu hususta, insan
ve toplumu konu edinen sosyal bilimlere büyük bir görev düşmektedir. Özetle insan ve
insana dair her şey ( insanların ilgi alanları, ihtiyaçları, sorunları vb.) değişmektedir. Bu
zorunlu değişim karşısında çok değişik model arayışları da sürmektedir. Bu noktada sürekli
bir değişim içinde olan, çeşitli ve karmaşık meselelerle karşı karşıya bulunan insan ve
toplumların hayatında, toplumların incelendiği disiplinler olan sosyal bilimlerin önemli bir
yeri vardır. Toplumsal dinamizmin en temel öğelerini oluşturan Sosyal bilimlerin amacı,
bilim ve teknolojinin sosyo-kültürel olgularla etkileşiminden ortaya çıkan ihtiyaçların
belirlenerek, sorunların tanımlanması, çözümlenmesi ve topluma yardımcı olunmasıdır.
Sosyal bilimlerin en önemli dallarından birini teşkil eden; insan etkinliği ve beşeri anlayışı
da konu edinen tarih ilminin sosyal bilimlerle çok yakın bir ilişkisi bulunmaktadır. Ancak
hem sosyal bilimler hem de tarih öğretimi ülkemizde daha çok yeterli ve yetenekli
kadroların ve uygun öğrenim programlarının olmaması nedeniyle beklediğimiz düzeyde
maalesef değildir. Bu çalışmamızda kısaca bilgi, bilim, bilimsellik, bilimlerin tasnifi, sosyal
bilimler ve tarih ilmi kavramları ve ortay çıkan bazı bulgular üzerinde durduk. Konu,
kavram, alan, uygulanan ilmî yöntem ve teknikler ve amaçlar açısından sosyal bilimlerle
tarih ilminin ilişkisini açıklamaya çalışarak, ülkemizde sosyal bilimler alanında daha farklı
hangi önemli çalışmaların yapılması gerektiği konularını irdeledik, inceledik.

Anahtar Kelimeler

Bilgi, bilim, sosyal bilimler, tarih bilimi, toplum

Kaynakça

• Akarsu, Bedia, Felsefe Terimleri Sözlüğü, İnkılâp Kitapevi, İstanbul, 1998.
• Akmehmet, Kadriye, Müzelerin Tarih Öğretiminde Nesne Merkezli Eğitim Etkinlikleriyle Kullanılması,“Millî Eğitim” Üç Aylık Eğitim ve Sosyal Bilimler Dergisi, MEB Yay, Güz–2008, Yıl: 37, S. 180, Ankara.
• Aktan, Can-Coşkun, Vural- Y. İstiklâl, Bilgi Çağında Bilginin Yönetimi, Mercek, Yıl:10, S. 38, Hanlar Matbaacılık, İst, Nisan-2005,
• Aktay, Yasin, Yirmibirinci Yüzyıla Doğru Bilgi Toplumu: Bir Yapı Çözümü Denemesi, Yeni Türkiye Dergisi, S. 19, Ocak-Şubat, Yeni Türkiye Yay., 1998.
• Akkuş, Zekerya, Sosyal Bilgilerin Temelleri, Makaleler, Editör: Ali Sinan Bilgili, Pagem-Akademi Yayınları, Ankara, 1975.
• Akşin, Sina, Tarih ve Siyasi İlimler, FHA Merkezi Yayınları, Elazığ, 1975.
• Allee, Verna, The Knowlodge Evolution: Expanding Organizational Intelligence, Boston, Butterworth-Heinemann, 1997.
• Altındal, Aytunç, Laiklik, Alfa Yayınları, İstanbul, 2007.
• Aydoğan, Ataünal, Türk Milli Eğitim Sisteminde Düzenleme Teşkilâtı, İst., 1977.
• Baykul, Yaşar, Selahattin Gelbal, Araştırma Teknikleri, MEB Yay., İstanbul, 2008.
• Bayraktar, Mehmet, Bilim Tarihi, Koza Yayınları, Ankara, 1995.
• Braudel, Fernand, Tarih Üzerine Yazılar, İmge Kitapevi, İstanbul, 1992.
• Bilgili, A.Sinan, Geçmişten Günümüze Sosyal Bilimler…, PagemYay, Ankara, 2008.
• Bilgin, Nuri, Kimlik İnşası, Aşina Kitaplar, İzmir, 2007.
• Bilgiseven, A. Kurktan, Sosyal İlimler Metodolojisi, Filiz Kitapevi, İstanbul, 1994.
• Can, Sevim, Türkiye’de Sosyal Bilimler Üzerine Düşünmek, Aklın ve Bilimin Aydınlığında Eğitim, Yıl:7, S. 75, MEB Yayınları, Ankara, Mayıs–2006.
• Chalmers, Alan F., Bilim Dedikleri, Paradigma Yayınları, İstanbul, 2000.
• Çetin, Kenan, Türk Eğitim Tarihinde Sosyal Bilimler ve Sosyal Bilgilerin Tarihsel Süreçleri, AÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Derg, C:2, S:1–2, Erzurum-2003.
• Cevizci, Ahmet, Paradigma Felsefe Sözlüğü, Paradigma Yay., İstanbul, 2006.
• Ceylan, Tuncay, Atatürk’ün Eğitim Anlayışı Doğrultusunda Cumhuriyet Gençliği Nasıl Yetiştirilmelidir? Kâzım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, “Tarih Eğitimi”, Yıl:2004, S. 9, Erzurum.
• Collingwood, R. G., Tarih Tasarımı, (Çev: K. Dinçer), Gündoğan Yay., İstanbul, 1990.
• Çoban, Hasan, Bilgi Toplumuna Planlı Geçiş, D.P.T Yayınları, Ankara, 1996.
• Çulhaoğlu, Metin, Modernleşme, Batılılaşma ve Türk Solu, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce– Modernleşme ve Batıcılık, III, İletişim Yay., İstanbul, 2002.
• Demir, Ömer -Acar, Mustafa, Sosyal Bilimler Sözlüğü, Ağaç Yayınları, İstanbul, 1993.
• Dilek, Dursun, Tarih Derslerinde Öğrenme Düşünce Gelişimi, Pegem Yay., Ankara, 2001.
• Doğanay, Ahmet, Öğretimde Kavram ve Genellemelerin Geliştirilmesi, Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi, PegemA Yayıncılık, Ankara, 2005.
• Duverger, Mark, Sosyal Bilimlere Giriş, (Çev.Ünsal Oksay), Bilgi Yay., Ankara, 2002.
• Eaglestone, Robert, Postmodernizm ve Holocaust’un İnkâr Edilmesi, İst, 2002.
• Eagleton, Terry, İdeoloji, (Çev.: Muttalip Özcan), Ayrıntı Yay., İstanbul, 2005.
• Erdem, Y. Hakan, Popüler Tarih, Ağzına Geleni…, Mostar, S. 56. Ekim–2009.
• Erdoğan, İrfan, Popüler Kültürün Ne Olduğu Üzerine, Bilim ve Aklın
• Aydınlığında Eğitim Dergisi, Yıl:5, S. 57, Kasım–2004, MEB Yay., Ankara.
• Erol, Eren, “Stratejik Planlama ve Yönetim”, İÜ İşletme Fakültesi Yay., İstanbul, 1987,
• Ertürk, Selahattin, Eğitimde Program Geliştirme, Pegem Yay., Ankara, 1975.
• George, G. Iggers, Yirminci Yüzyılda Tarih Yazımı, Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul, 2000.
• Gardner, W, A. Demirtaş,.. Sosyal Bilimler Öğretimi, YÖK Yayınları, Ankara, 1997.
• Gökalp, Ziya, Terbiyenin Sosyal ve Kültürel Temelleri-I, MEB Yay., İstanbul, 1992.
• Gümüş, Fatih, Yeni Yöntem ve Yaklaşımlara Açık Bir Ruh: Annales Okulu, Toplum-Bilim, S. 91, İstanbul, Kış–2001.
• Gürses, Ahmet, Bilimin Doğası, Yüksek Öğretim Öğrencilerinin Bilimin Doğasına Dair Düşünceleri, Millî Eğitim Derg., Yıl: 33, S. 166, MEB Yay., Ankara, 2005.
• Günce, Türkiye Bilimler Akademisi Yayın Organı, S. 32, Ankara, Mayıs–2005.
• Güvenç, Bozkurt, Türk Kimliği, Kültür Tarihinin Kaynakları, İstanbul, 1995.
• Güvenç, Bozkurt, Dünyayı Tanımayan Sosyal Bilimci Olamaz, Uludağ Üniversitesi, Felsefe Dergisi, Yıl:5, S. 19, Bursa, 2005.
• Güven, İsmail, Türkiye’de Devlet, Eğitim ve İdeoloji, Siyasal Yay., Ankara, 2000.
• Halkın, Léon E. Tarih Tenkidinin Unsurları, (Çev: Bahaeddin Yediyıldız), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1989.
• Hançerlioğlu, Orhan, Felsefe Sözlüğü, Remzi Kitapevi, İstanbul, 1978.
• Hançerlioğlu, Orhan, Ruhbilim Sözlüğü, Remzi Kitapevi, İstanbul, 1998.
• Heidegger, Martin, Bilim Üzerine İki Ders, (Çev. H. Hünler), Paradigma Yay., İst, 1998.
• İbn-i Haldun, Mukaddime, Birinci Kitap, Yeni Şafak Yayınları, İstanbul, 2005.
• İnan, Afet; Atatürk Hakkında Hatıra ve Belgeler, TTK Yay., Ankara, 1959.
• İzgi, Özkan, Atatürk ve Millî Birlik, “Atatürk ve Devlet Kuruculuğu, Makaleler, Atatürkçü Düşünce, AKDT Yüksek Kurumu, Ankara, 1992.
• John, Tosh, Tarihin Peşinde, (Çev.: Özden Arıkan), Tarih Vakfı Yurt Yay, İst, 1997.
• Kafesoğlu, İbrahim, Milli Tarih Şuuru, Türk Kültürü, XVI, S. 189, Ankara, 1978.
• Kafesoğlu, İbrahim, Türk Milliyetçiliğinin Meseleleri, MEB Yay., Ankara, 1979.
• Kaptan, Saim, Bilimsel Araştırma Teknikleri, Yayınevi adı yok, Ankara, 1973.
• Karl, R. Popper, Tarihsiciliğin Sefaleti, (Çev: S. Orman), İnsan Yay., İstanbul, 1999.
• Karasar, Niyazi, Bilimsel Araştırma Yöntemi, Nobel Yayınları, Ankara, 2002.
• Karpat Kemal, Kimlik Sorununun Türkiye’de Tarihi, Bağlam Yay., İst., 1995.
• Kılıçbay, M. Ali, Tarihçilik Geçmişin Tanzimidir, Türkiye Günlüğü, S. 10, Yıl:1990.
• Kolcu, Ali İhsan, Edebiyat Kuramları, Tanım-Tenkit-Tahlil, Erzurum, 2007.
• Kömeçoğlu, Uğur, Küreselleşme, Modernleşme, Modernlik, Doğu-Batı Dergisi, FSK Yay., Yıl:5, S. 18, Ankara, 2002.
• Kök, Atilla, Kemal Karpat, Bir Tarihçi Nasıl Yetişir?Toplumsal Tarih, S. 71,Yıl: 1990.
• Köstüklü, Nuri, Sosyal Bilimler ve tarih Öğretimi, Günay Matba., Konya, 2001.
• Kütükoğlu, Mübahat, Tarih Araştırmalarında Usûl, TTK Yay., İstanbul, 1995.
• Mardin Şerif, Siyasal ve Sosyal Bilimler-Makaleler, İletişim Yay., İstanbul, 2005.
• Magee, Bryan, Felsefenin öyküsü, (Çev.: B. Sina Şener), Dost Kitapevi, Ankara, 2004.
• Memiş, Ekrem, Tarih Metodolojisi, Öz Eğitim Yayınları, Konya, 1995.
• Merey, Zihni, Osmanlı Mektepleri’nde Tarih Eğitimi, II. Sosyal Bilimler Eğitimi, Kongresi, Bildirileri, 26–28 Mayıs2005, Van, MEB Yay., İstanbul, 2006.
• Ortaylı, İlber, Tarihimiz ve Biz, Timaş Yayınları, İstanbul, 2008.
• Öğün, Baki, Tarih ve Arkeoloji, Fırat Üniversitesi, Tarih Metodolojisi Türk Tarihinin Meseleleri Kolokyumu, 21-26 Mayıs 1984, Elazığ, 1990.
• Özbaran, Salih, Tarih, Tarihçi ve Toplum, Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul, 1997.
• Özdemir, Yavuz, Modernizm ve Tarih Öğretimi, Atatürk Üniversitesi, Kâzım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, Tarih Eğitimi, Yıl:2004, S. 9.
• Özlem, Doğan, Felsefe ve Doğa Bilimleri, İzmir Kitaplığı, İstanbul, 1995.
• Öz, Mehmet, Cumhuriyet Döneminde Sosyal Bilimler, Türkler, IX, Ankara, 2002.
• Özoğlu, Süleyman, Liselerde Sosyal Bilimler Öğretimi, Ankara, 1987.
• Pala, İskender, Kültürel Meselelerimiz, Zaman Gazetesi, 19 Ocak 2010.
• Palabıyık, M. Hanefi, Bilim ve Eğitim Paradigmamız Üzerine, AÜ Kâzım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, Tarih Eğitimi, Erzurum, Yıl: 2004, S. 9.
• Paul, Hırst-Grahame, Thomson, Küreselleşme Sorgulanıyor, Dost Yay., Ankara, 1998.
• Paykoç, Fersun, Tarih Öğretimi, AÜ, Açıköğretim Fak., Yay., Eskişehir, 1991.
• Pehlivan, Ayşegül, Halkbilim-Folklor, Parlamento, Yıl:22, S. 251, Ankara, 2009.
• Püsküllüoğlu, Ali, Türkçe Sözlük, Arkadaş Yayınevi, Ankara, 2003.
• Say, Ömer, Millî Devlet Kültürü Kaknüs Yayınları, İstanbul, 1998.
• Saylan, Fevziye, Küreselleşeme ve Eğitimdeki Değişim, Dipnot Yay., Ank, 2007.
• Söğütlü, İlyas-Demirel, İdris, Kapitalizmle İlişkisi Çevresinde Sosyal Bilimler, Avrupa Merkezcilik ve Post-modernzm, Türkiye Günlüğü, S. 95, Güz–2008.
• Stam, R. Shohat E. (Kış–2002) “İç içe Geçmiş Tarihler: Avrupamerkezcilik, Çokkültürcülük ve Medya, Köprü, Üç Aylık Fikir Dergisi, (Kış–2002), İstanbul.
• Seyidoğlu, Halil, Bilimsel Araştırma ve Yazma El Kitabı, Gizem Yay., İst, 1993.
• Şentürk, Recep, İslâm Dünyasında Modernleşme ve Toplumbilim, İz Yay, İst., 1996.
• Şimşek, Hasan, 21. Yüzyılın Eşiğinde Paradigmalar Savaşı, Sistem Yay., İst., 1997.
• Tekeli, İlhan, Modernite Aşılırken Siyaset, İmge Kitapevi, Ankara, 1999.
• Thomson, David, Tarihin Amacı, (Çev.: Salih Özbaran), İzmir, 1983.
• Tuncer, Hüseyin, Türk Yurdu Üzerine Bir İnceleme…, Kültür Bak. Yay., Ankara,1990.
• Turgut, Mehmet, Dün Bugün ve Geleceğin Güçlü Türkiye’si, Boğaziçi Yay., İst., 2005.
• Turan, Osman, Tarihi Akışı İçinde Din ve Medeniyet, Boğaziçi Yay., İstanbul, 1998.
• Togan Zeki Velidi, Tarihte Usul, Enderun Kitapevi, İstanbul, 1981.
• Uçar, Şahin, …Tarih Felsefesi Meseleleri, Nehir Yayınları, İstanbul, 1997.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı İlmiye Teşkilatı, TTK Yay., Ankara, 1988.
• Varış, Fatma, Eğitim Bilimine Giriş, A.Ü Eğitim Bil. Fak., Yay., Ankara, 1981.
• Varış, Fatma, Eğitimde Program Geliştirme: Teori ve Teknikler, Ankara, 1997.
• Yavuz, Hilmi, Osmanlı Arşivleri, 3 Şubat 2008, Zaman Gazetesi,
• Yavuz, Hilmi, Osmanlılık, Kültür, Kimlik, Boyut Yayıncılık, İstanbul, 2007.
• Yılmaz, Aytekin, Modernliğin Ötesi:Yeni Eğilimler, Yeni Türkiye, S. 19, Yıl:1998.
• Yuvalı, Abdulkadir, Cumhuriyet Döneminde Tarih Öğretimi, Türk Kültürü, XXV, S. 291, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, Ankara, Temmuz–1987.
• Yücel, Yaşar, Yediyıldız Bahaeddin,“Tarih ve Kültür”, Millî Kültür Unsurlarımız Üzerinde Görüşler, AKDT Yüksek Kurumu Yayınlarıı, Ankara, 1990.
• Yel, Selma, Kavram Geliştirme ve Öğretimi, Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi, Makaleler, Editör: Cemil, Öztürk, PegemA Yayıncılık, Ankara, 2006. Zıllıoğlu Merih, İletişim Nedir?, Cem Yayınları, İstanbul, 1998.