ENIGMATIC ORIENT WITH SHIRT FROM THE FIRE IN CINEMA

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 1, 29 - 48, 04.07.2020

Turan Akkoyun

Öz

From the Mondros Armistice Treaty to the Lausanne Peace Treaty, the independence struggle of Turkishness is also very important in terms of Turkish cinema and the start of Turkish women in cinema.
Between 1918 and 1923, a number of films were shot in the difficult conditions of the capital. Two of the films shot in the process of achieving the independence movement attract attention in the Turkish Revolution, which aims to exceed the level of modern civilization apart from cinema.Enigmatic Orient and Shirt from the Fire Turkish women artists are the harbinger of the near future gains. In the first, Nermin and in the second, BediaMuvahhit and NeyyireNeyir represent the beginning of the new era in cinema.
Although theEnigmatic Orient could not be sustained,Shirt from the Fire led to the catching of a rise in cinema. The role of MuhsinErtuğrul, who is at the beginning of his professional life, who has mastered the international literature and who does not observe the developments in different countries, should also be mentioned.

Anahtar Kelimeler

Turkish Cinema, National Struggle, Mustafa Kemal Pasha, Turkish Revolution, Turkish Woman

SİNEMADA ESRARENGİZ ŞARK İLE ATEŞTEN GÖMLEK

Öz

Mondros Ateşkes Antlaşmasından Lozan Barış Antlaşmasına Türklüğün bağımsızlık mücadelesi süreci, Türk sineması ve Türk kadınının sinemada görev almaya başlaması bakımından da son derece önemlidir.
1918–1923 yılları arasında payitahtta zor şartlar altında bir takım filmler çekilmiştir. Bağımsızlık hareketinin başarılması sürecinde çekilen filmlerden ikisi sinemacılık haricinde çağdaş uygarlık düzeyini aşma hedefli Türk İnkılabı içinde de dikkat çekmektedir. Esrarengiz Şark ve Ateşten Gömlek Türk kadını sanatçıları, yakın gelecekteki kazanımların habercisidir. İlkinde Nermin, ikincisinde Bedia Muvahhit ile Neyyire Neyir sinemada yeni dönemin başlangıcını temsil etmektedir.
Esrarengiz Şark devam ettirilemese de, Ateşten Gömlek sinemada bir yükseliş çizgisinin yakalanmasına yol açtı. Bu çizgide henüz meslek yaşamının baharında olan, uluslararası literatüre hâkim, farklı ülkelerdeki gelişmeleri bizzat oralarda gözlemleyenler arasında yer alan Muhsin Ertuğrul’un rolünün de altı çizilmelidir.

Anahtar Kelimeler

Türk Sineması, Millî Mücadele, Mustafa Kemal Paşa, Türk İnkılabı, Türk Kadını

Kaynakça

• AKIN, Rıdvan, TBMM Devleti, İletişim Yay., İstanbul, 2001.
• AKKOYUN, Turan, Serüven Adamı: Türk Sineması’ndan Çeşitlemeler, Kümbet Yay., Ankara, 2018.
• ATEŞ, Toktamış, Gene Laiklik, Gene Demokrasi, Ümit Yay., Ankara, 1998.
• BAZIN, A., What is Cinema?, I, (Edit: H. Garay), University of California Press, London, 1967.
• BERRY, H. Thomas, Managing the Total Quality, Transformation, McGrow-Hill Press, New York, 1990.
• DUMAN, Hasan, İstanbul Kütüphaneleri Arap Harfli Süreli Yayınlar Toplu Katalogu (1828-1928), II, IRCICA Yay.,İstanbul, 1986.
• ENGİNÜN, İnci, Halide Edip Adıvar, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., Ankara, 1986.
• EVREN, Burçak, Başlangıcından Günümüze Türkçe Sinema Dergileri, Karsan Yay., İstanbul, Ekim 1993.
• FİLMER, Cemil, Türk Sinemasında 65 Yıl, İstanbul, 1984.
• GODAWA, Brian, Hollywood Worldviews: Watching Films with Wisdom and Discernment, Illinois Intervarsity Press, 2002.
• GÜR, Recep Muhlis, Liderin Kitabı, Kitap Aşkı Yay., Ankara, Ekim 2017.
• İNAN, Yusuf Ziya, İnsan Düşüncesinde Doğu-Batı Sentezi, Bilim ve Tasavvuf Dergisi Cep Kitapları Yay., İstanbul, 1963.
• KESKİN, Mehtap, Kültürel Mirasın Korunması ve Film Arşivciliği: Kültür ve Turizm Bakanlığı Örneği, Kültür ve Turizm Bakanlığı Telif Hakları ve Sinema Genel Müdürlüğü Basılmamış Uzmanlık Tezi, Ankara, Ocak 2008.
• MAKAL, Oğuz, Sinemada Tarihin Görüntüsü, Kalkedon Yay., İstanbul, 2014.
• NOWELL-SMITH, Geoffrey, Dünya Sinema Tarihi, (Trc. Ahmet Fethi), Kabalcı Yay., İstanbul, Mayıs 2003.
• ONARAN, Âlim Şerif, Türk Sineması, I, Kitle Yay., Ankara, 1999.
• ÖZGÜÇ, Agah, Türk Film Yönetmenleri Sözlüğü, Agora Kitaplığı Yay., İstanbul, Ekim 2003.
• ÖZUYAR, Ali, Sinemanın Osmanlıca Serüveni, Öteki Yay., Ankara, 1999.
• Rekin Teksoy'un Sinema Tarihi, I, Oğlak Yay., İstanbul, 2009.
• SAFA, Peyami, Doğu-Batı Sentezi, Yağmur Yay., İstanbul, 1963.
• SARINAY, Yusuf, Türk Milliyetçiliğinin Tarihi Gelişimi ve Türk Ocakları (1912-1931), Ötüken Nşr., İstanbul, 1994.
• SCOGNAMILLO, Giovanni, Türk Sinema Tarihi (1896-1986), Metis Yay., İstanbul, 1990.
• ÜÇÜNCÜ, Uğur, Büyük Taarruz, Altınpost Yay., Ankara, 2012.
• VELİDEDEOĞLU, H. V., İlk Meclis Milli Mücadele’de Anadolu, 2. b., Çağdaş Yay., İstanbul, 1990.
• YILDIZ, Engin, Gecekondu Sineması, Hayalet Kitap Yay., İstanbul, Ekim 2008.
• "Bir Yıl İçinde Evimiz Neler Yaptı", Taşpınar, II, S.24, 29 Birinci Teşrin 1934, s.222-223.
• "Bizde Gösterilmeyen Filmler", Sonhaber, S. 1250, 29 Şubat 932.
• "Evimizin İki Yıllık İşleri", Taşpınar, II, S. 16, 19 Şubat 1934, s. 83-87.
• "Holivudun İzdivaç ve Talâk Blançosu", Kadın Dünyası Haftalık Sinema, Moda ve Salon Mecmuası, S. 2, 9 Mart 1940, s. 22.
• "Sahne ve Sinema", Anadolu, S. 7179, 30 Mart 1930.
• "Sinemacılığı Öldürüyoruz", Türk Sesi, S. 103, 26 Eylül 1339-1923.
• “Yüzüncü Yılında İlk Kadın Mitinginden Dünya Kadınlar Gününe Türk Kadını Çalıştayı”, Devlet, S. 489, Mayıs-Haziran 2020, s. 62-66.
• AKAD, Lütfü Ö., "Yeni Bir Biçim Yeni Bir Öz", Yeni Türk Sineması, S.2, (Temmuz-1976), s. 5.
• AKÇURA, Gökhan, “Aile Boyu Sinema”, Hürriyet, 20-27 Ekim 1991. (8 tefrika)
• AKKOYUN, Turan, “II. Meşrutiyet Devri Türkçülük Düşüncesi Nazarında Kadın”, Türk Dünyasında Kadın Algısı, (Edit.: F. Şayan Ulusan, Shurubu Kayhan), Celal Bayar Üniversitesi Yay., Manisa, 2016, s. 133-148.
• ARGUNŞAH, Hülya, “Halide Edib’te Değişen Kadının Romandaki İzdüşümleri Seviyye Talip’ten Ateşten Gömlek’e”, TÜBAR, XXXVII, Bahar 2015, s. 27-52.
• AVŞAR, B. Zakir, “Büyük Kültür Coğrafyamız”, Yerli Düşünce, S.63, Mart 2020, s. 62-67.
• BENGÜ, Vedat Örfî, “Millî Filmler”, Sinema Postası, S. 2, 1339-1923, s. 1-2.
• BOZA, Büşra, “Halide Edib’in Ateşten Gömlek, Vurun Kahbeye ve Yeni Turan Adlı Eserlerinde Akretipsel Bir Kadın Figürü: Dokuyucu Ana”, Millî Mücadele’de Cephe Gerisi ve İstiklâl Yolu Gençlik Sempozyumu 17-20 Ekim Çankırı Bildiri Özetleri Kitapçığı, Gençlik ve Spor Bakanlığı Yay., Ankara, 2019, s. 13.
• ÇETİN, Derya, "Esnek Uzmanlaşma Perspektifinden Amerikan Film Endüstrisi", Atatürk Üniversitesi İletişim Dergisi, S.7, (Temmuz-2014), s. 59-78.
• DAYI, Sinever Esin, "Erzurum Kongresi'nin Türk Tarihindeki Yeri ve Önemi", Atatürk Dergisi, III, S.4, (Temmuz-2003), s. 1-17.
• DÖNMEZ-COLIN, Gönül, “Women in Turkish Cinema: their Presence and Absence as Images and as Image-Makers”, Cinema in Muslim Societies, (Edit: Ali Nobil Ahmad), by Routledge, New York, 2016, chp. 8, pp. 91-105.
• ERSOY, Feyzi, “TBMM’nin Açılışının 100. Yılında Kurtuluş Savaşımız ve Bu Dönem Romanlarımız Üzerine Birkaç Söz”, Türk Dili, S.820, Nisan 2020, s. 4-8
• EYLÜL, H. M., "Hollywood Dedikoduları", Sinema Objektifi, S. 1, 13 Teşrin evvel 1937, s. 7.
• FİŞEK, Kurthan, “Diplomaside Doğu-Batı Sentezi”, Hürriyet, 1 Aralık 1993.
• GÜNTEKİN, R. Nuri, "İlk Aktörümüz", Dârülbedâyi Mecmuası, S. 47, 29 Mart 1934.
• H. K., "Sinemacılığımız", Güven, S.2974, 18 Haziran 1963.
• KARA, Nilgün N., “Büyük Taarruz ve Afyonkarahisar’ın Basındaki Yansımaları”, VIII. Afyonkarahisar Araştırmaları Sempozyumu Eylül 2005, Afyonkarahisar Belediyesi Yay., (Haz: Mehmet Sarlık), Ankara, 2007, s. 139-151.
• KARAKUŞ, Hatice, “Atatürk ve Sinema Üzerine”, Hukuk Gündemi, Atatürk Özel Sayısı, 2013, s. 102-104.
• KARAKUŞ, Neslihan, DENİZ, Buse, “Türk ve Alman Masallarının Doğu Batı Sentezi Kapsamında Topluma Gönderdiği İletiler Yönünden İncelenmesi ve Karşılaştırılması”, IX. Uluslararası Türkçenin Eğitimi-Öğretimi Kurultayı, Ankara, 4-6 Kasım 2018.
• KORKMAZ, Ender, "Mondros Mütarekesi Döneminde Sansür", Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, S.19-20, 2011, s. 29-56.
• Mim. Nun., "Sinemacılık Teşvike Muhtaçtır", Türk Sesi, S. 95, 17 Eylül 1339-1923.
• NAS, Namık, “İlk Kadın Mitinginin 100. Yılı”, Türkay, S. 32, Nisan 2020, s. 1-10.
• ÖKSÜZ, Hikmet, "Misak-i Millî: Bir Reel Politik Yansıması", Yeni Türkiye, S.93, (Ocak-Şubat 2017), s. 680-692.
• ÖZUYAR, Ali, “Türk Sinema Tarihi’ne Işık Tutan Bir Film ‘Esrarengiz Şark’ ”, Antrakt, S. 63, 1997, s. 24-25.
• TÜRKALİ, Vedat, "Sinemamızda Yapımcı Sorunu", Yeni Türk Sineması, S. 2, (Temmuz-1976), s. 3.
• ÜÇÜNCÜ, Uğur, “Birinci Dönem TBMM’de Sultan II. Abdülhamit Algısı”, Hacettepe Üniversitesi Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, XV, S. 30, (Güz-2019), s. 289-307.
• YALSIZUÇANLAR, Sadık, “Bir Vahdet Nidacısı: İsmâil Bey Gaspıralı”, Yerli Düşünce, S. 63, Mart 2020, s. 20-21.
• YILMAZ, Berce, "Sinema Tarihi: Sinema Öncesi Dönem 1920", Gazete Bilkent Türkiye'nin En Büyük Öğrenci Gazetesi, 10 Mayıs 2013.