Different Interpretations of Turkish Nationalism in the Transition to Multi-Party Life: People’s Houses and Turkish Hearths

Yıl 2024, Cilt: 13 Sayı: 1, 21 - 34, 15.06.2024

Yunus Emre Akbulut

https://doi.org/10.5281/zenodo.11655573

Öz

Turkish nationalism is the main ideology in the transition process from the multinational Ottoman Empire to the nation-state Republic of Turkey. Turkish Hearths, founded in 1912 and closed in 1931, is an organization that shaped the idea of Turkish nationalism. Turkish Hearths operated in harmony with the CHP government until the 1930s but were closed in 1931 due to the political developments experienced in the attempt to transition to multi-party life in 1930. The gap created after the closure of the Turkish Hearths tried to be filled with People’s Houses directly affiliated with the CHP and established to impose the ideology of the new era on the society. The establishment of People’s Houses after the Turkish Hearths caused the two organizations to be seen as the continuation of each other. After the transition to multi-party political life in Turkey in 1945, the structure and thoughts of the People’s Houses began to be questioned. Thus, in 1949, Turkish Hearths reactivated with the claim of a different understanding of nationalism than the understanding of Turkish nationalism of the People’s Houses. In the bipolar world of the Cold War period, religion, spirituality, and sacredness were integrated into the nationalism adopted by the Turkish Hearths to prevent harmful ideas and ensure national unity. This study aims to understand two different forms of Turkish nationalism in the transition to multi-party political life by focusing on People’s Houses and Turkish Hearths

Anahtar Kelimeler

Turkish Hearths, People’s Houses, Turkish Nationalism, Hamdullah Suphi Tanrıöver

Çok Partili Hayata Geçişte Türk Milliyetçiliğinin Farklı Yorumları: Halkevleri ve Türk Ocakları

Öz

Çok uluslu Osmanlı İmparatorluğu’ndan ulus devlet şeklindeki Türkiye Cumhuriyeti’ne geçişte Türkiye’deki temel ideoloji Türk milliyetçiliği olmuştur. Türk milliyetçiliği fikrini teşkilatlı bir yapıda temsil eden 1912’de kurulup 1931 yılına kadar faaliyetlerini sürdüren Türk Ocaklarıdır. Ocaklar 1930’lara kadar CHP iktidarıyla uyumlu bir şekilde çalışsa da 1930 yılında çok partili hayata geçiş denemesinde yaşanan siyasi gelişmelerin de etkisiyle kapatılmıştır. Türk Ocağı’nın bıraktığı boşluk CHP’ye doğrudan bağlı ve yeni dönemin ideolojisini topluma benimsetmek amacıyla kurulan Halkevleriyle doldurulmaya çalışılmıştır. Türk Ocağı’nın yerine Halkevlerinin kurulması her iki kuruluşun birbirinin devamı şeklinde görülmesine neden olmuştur. 1945 sonrasında Türkiye’de çok partili siyasi hayat başlayınca Halkevlerinin yapısal konumunun yanı sıra fikri yönü de tartışılmaya başlanmıştır. Böylece Türk Ocakları Halkevlerinin milliyetçilik anlayışından farklı bir milliyetçilik anlayışı iddiasıyla yeniden faaliyete geçirilmiştir. Soğuk Savaş döneminin iki kutuplu dünyasında din, maneviyat ve mukaddesat hem zararlı fikirleri önlemek hem de milli bütünlüğü sağlamak için Türk Ocağı’nın benimsediği milliyetçiliğe eklemlenmiştir. Bu çalışma çok partili siyasi yaşama geçiş sürecinde Türk milliyetçiliğinin iki farklı formunu Halkevleri ve Türk Ocakları üzerine odaklanarak anlamayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Türk Ocakları, Halkevleri, Türk Milliyetçiliği, Hamdullah Suphi Tanrıöver

Kaynakça

• Akçuraoğlu, Y. (2009), Türk yılı 1928, Arslan Tekin - Ahmet Zeki İzgöer (Haz.), Türk Tarih Kurumu.
• Akder, N. (1960, Ağustos), Türkocakları, Halkevleri ve Kültür Dernekleri I. Türk Yurdu, 2(5), 4-8.
• Akşam (1946-1948).
• Ayvazoğlu, B. (2013), Tanrıdağı’ndan Hıra Dağı’na: milliyetçilik ve muhafazakârlık üzerine yazılar. Kapı Yayınları.
• Balımoğlu, A. İ. (1948, Kasım), Türk Ocaklarına dair bir hasbihalden. Hareket, 3(21), 10-11.
• Baydar, M. (1968), Hamdullah Suphi Tanrıöver ve anıları. Menteş Kitabevi.
• BCA, 30-11-1-0/171-35-17
• BCA, 30-18-1-2/136-50-8
• BCA, 490-1-0-0 / 600-78-3
• Bozkurt, C. (2019), Türk Ocakları Umumî Kâtibi Dr. Fethi Erden’in ocak hâtıraları. Altınordu Yayınları.
• Buğra, T. (1951, 15 Aralık), Bir makale. Milliyet, 3.
• CHP Yedinci Büyük Kurultayı, 1948.
• Cumhuriyet (1948-1949).
• Çeçen, A. (1990), Halkevleri. Gündoğdu Yayınları.
• Danişmend, İ. H. (1952, 12 Temmuz), Tevfik İleri’nin milli rönesans hamlesi. Milliyet, 2.
• Dülger, B. (1949a, 4 Nisan), Türk Ocakları ırk fikrini reddediyor. Tasvir, 2.
• Dülger, B. (1949b, 12 Mayıs), Artık Türkocağı vardır. Tasvir, 2.
• Erdem, F. D. (2007), Korporatizm ve Türkiye’de tek parti yönetimi (1930-1945). [Yayımlanmamış doktora tezi], Ankara Üniversitesi.
• Ertekin, O. (2008), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce 4 Milliyetçilik. T. Bora, M. Gültekingil (Eds), Cumhuriyet döneminde Türkçülüğün çatallanan yolları, (3. Baskı, ss. 345-387), İletişim Yayınları.
• Felek, B. (1949, 17 Mart), Türk Ocakları. Cumhuriyet, 3.
• Goloğlu, M. (2009), Tek partili cumhuriyet (1931-1938). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Güntekin, R. N. (1945, 27 Şubat), XIII üncü yıldönümü dolayısiyle Halkevleri. Ulus, 2.
• Halıcı, Ş. (2008, Şubat), Türk Ocaklarının yeniden açılışı ve Hamdullah Suphi Tanrıöver'in beyannamesi. Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, (172), 7-20.
• Halkevleri Yönetmeliklerindeki Son Değişiklikler Hakkında. (1947, Ocak), Ülkü Mecmuası, 1(1), 47-48.
• Hamdullah Suphi Tanrıöver’in Konferansları. (1949, 30 Nisan), Müslüman Sesi, 1(9), 14-15.
• Karpat, K. H. (2010), Türk demokrasi tarihi: sosyal, kültürel, ekonomik temeller. Timaş Yayınları.
• Karpat, K. H. (2011) Osmanlı’dan günümüze kimlik ve ideoloji, Timaş Yayınları.
• Kılıç, M. (2012, Bahar), Tek parti döneminde milliyetçilik ve CHP’nin yedinci büyük kurultayı. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 12(24), 189-202.
• Kuntay, M. C. (1949, 14 Mayıs), Bir konağın güzel kaderi. Son Posta, 1.
• Maksudyan, N. (2006), Türklüğü ölçmek: Bilimkurgusal antropoloji ve Türk milliyetçiliğinin ırkçı cephesi 1925-1939. Metis Yayınları.
• Milliyet (1950).
• Moralı, S. S. (1960, 2 Mart), Hamdullah Suphi ve Türk Ocakları. Hayat Tarih Mecmuası, 1(2), 71-77.
• Noyan, T. (1948, 9 Ocak), Hamdullah Suphi Tanrıöverin Halk Partisinden çekilmesi. Kızılelma, (11), 3. 15.
• Okay, C. (2019), Halkevleri üzerine kısa notlar dergiler-belgeler. Doğu Kitabevi.
• Oral, M. (2016), Kemalist cumhuriyetin inşası: bir ideolojik aygıt olarak Ülkü dergisi. Yeni İnsan Yayınevi.
• Öymen, A. (2004), Değişim yılları. Doğan Kitap.
• Özacun, O. (1996), Halkevlerinin dramı. Kebikeç, 2(3), 87-96.
• Rado, Ş. (1947, 19 Kasım), Halkevleri. Akşam, 2.
• Sarınay, Y. (1994), Türk milliyetçiliğinin tarihi gelişimi ve Türk Ocakları 1912-1931, Ötüken Neşriyat.
• Sevük, İ. H. (1950, 24 Kasım), Ocak, ev, konak. Cumhuriyet, 2.
• Son Posta (1947-1950).
• Tanrıöver, H. S. (1954, Aralık), Ne istiyoruz?. Türk Yurdu, (239), 409-411.
• Tasvir (1949).
• Tevetoğlu, F. (1986), Hamdullah Suphi Tanrıöver hayatı ve eserleri. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Timur, T. (1993), Türk Devrimi ve sonrası. İmge Kitabevi.
• Toker, M. (1991), Tek partiden çok partiye 1944-1950. Bilgi Yayınevi.
• Tunçay, M. (1981), Türkiye Cumhuriyetinde tek-parti yönetimi’nin kurulması (1923-1931). Yurt Yayınları.
• Türk Ocağı Yasası. (1949), Halk Basımevi.
• Türkoğlu, Ö. (1996), Halkevlerinin kuruluş amaçları, örgütsel yapısı ve bazı uygulamaları. Kebikeç, 2(3), 97-103.
• Ulus (1947-1949).
• Uran, H. (2008), Meşrutiyet, tek parti, çok parti hatıralarım (1908-1950). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Uzun, H. (2012, Güz), İktidarını sürdürmek isteyen bir partinin kimlik arayışı: Cumhuriyet Halk Partisi’nin 1947 olağan kurultayı. Çağdaş Türkiye Araştırmaları Dergisi, 12(25), 101-139.
• Üstel,F. (2004), İmparatorluktan ulus-devlete Türk milliyetçiliği: Türk Ocakları (1912-1931), İletişim Yayınları.
• Vakit (1947).
• Vatan (1948).
• Yeni İstanbul (1949).
• Yeni Sabah (1949).
• Yeşilkaya, N. G. (2009), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce 2 Kemalizm. T. Bora, M. Gültekingil (Eds), Halkevleri, (6. Baskı, ss. 113-118), İletişim Yayınları.